ΗΠΑ vs Κίνα: Το Transshipment ως όπλο στον νέο εμπορικό πόλεμο

Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη

Στην κλιμακούμενη εμπορική αντιπαράθεση ΗΠΑ–Κίνας, ένας τεχνικός όρος απειλεί να αποκτήσει στρατηγική βαρύτητα: το transshipment.

Η απουσία σαφούς ορισμού στις νέες εμπορικές συμφωνίες που υπογράφει η Ουάσιγκτον ανοίγει τον δρόμο για αλλαγές που θα μπορούσαν να ανατρέψουν θεμελιωμένους διεθνείς τελωνειακούς κανόνες και να πλήξουν άμεσα το κινεζικό εξαγωγικό μοντέλο.

Στην απλή του μορφή, το transshipment είναι η μεταφορά ενός προϊόντος από τη Χώρα Α στη Χώρα Γ μέσω ενδιάμεσης Χώρας Β. Όμως στην πράξη, η Ουάσιγκτον βλέπει σε αυτό ένα από τα πιο δημοφιλή παραθυράκια που αξιοποιεί η Κίνα: τη μεταφορά μέρους της παραγωγής ή της τελικής συναρμολόγησης σε τρίτες χώρες για να παρακάμψει τους δασμούς.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι κινεζικές εταιρείες που εξάγουν ημικατεργασμένο χάλυβα στο Βιετνάμ ή στο Μεξικό, όπου αυτός περνά από τελική επεξεργασία και κατόπιν εξάγεται στις ΗΠΑ με προνομιακούς δασμούς.

Σύμφωνα με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, η ουσιαστική μεταποίηση αλλάζει τη χώρα προέλευσης, αν όμως οι ΗΠΑ επιβάλουν νέο ορισμό που δίνει προτεραιότητα στη χώρα όπου έγινε το αρχικό στάδιο παραγωγής, το προϊόν θα θεωρείται κινεζικό ακόμη κι αν η τελική μεταποίηση έγινε αλλού.

Η Ουάσιγκτον στοχεύει σε δύο πράγματα:

Πρώτον, τον αποκλεισμό κινεζικών εισροών από τις αλυσίδες εφοδιασμού δυτικών εταιρειών, ενισχύοντας το decoupling και περιορίζοντας τη δυνατότητα του Πεκίνου να αξιοποιεί τρίτες χώρες ως "γέφυρες".

Δεύτερον, την αναχαίτιση της κινεζικής υπερπαραγωγής που διοχετεύεται στην παγκόσμια αγορά και πιέζει τις τιμές. Παρά τη μείωση του εμπορικού ελλείμματος ΗΠΑ–Κίνας κατά 9 δισ. δολάρια το 2024, τα ελλείμματα με το Μεξικό και το Βιετνάμ αυξήθηκαν συνολικά κατά 13 δισ. δολάρια, δείχνοντας ότι η κινεζική παραγωγή απλώς αλλάζει διαδρομή.

Στο τραπέζι διεθνώς συζητούνται δύο εναλλακτικοί τρόποι προσδιορισμού της χώρας προέλευσης: βάσει προστιθέμενης αξίας αντί μεταποίησης, ή βάσει ιδιοκτησίας του κατασκευαστή – δηλαδή να χαρακτηρίζεται κινεζικό κάθε προϊόν κινεζικής εταιρείας, ανεξαρτήτως τόπου παραγωγής.

Αν και καμία πρόταση δεν έχει θεσμοθετηθεί, η αμερικανική στάση αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο υιοθέτησης μη παραδοσιακών κριτηρίων που συγκρούονται με τον κανόνα της ουσιαστικής μεταποίησης.

Τα νούμερα που δείχνουν τη στροφή

Το 2024 το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ σε αγαθά ξεπέρασε το 1,2 τρισ. δολ., το υψηλότερο που έχει καταγραφεί ποτέ.

Η Κίνα παρέμεινε στην κορυφή με έλλειμμα $295–295,5 δισ., παρότι μειωμένο από τα $418 δισ. του 2018. Το Μεξικό ακολούθησε με $172 δισ., ενώ το Βιετνάμ εκτοξεύθηκε στα $123–123,5 δισ., αυξημένο κατά 18% από το 2023. Οι εισαγωγές από την Κίνα άγγιξαν τα $438–439 δισ., έναντι μόλις $143–143,5 δισ. εξαγωγών, ενώ το Βιετνάμ κατέγραψε εισαγωγές $136,5 δισ. και εξαγωγές μόλις $13 δισ.

Το 12μηνο έως τον Ιούνιο 2025 η τάση έγινε πιο ξεκάθαρη: το Μεξικό ανέβηκε στα $521,1 δισ. (15% όλων των αμερικανικών εισαγωγών), η Κίνα υποχώρησε στα $407,9 δισ. (11,8%) και το Βιετνάμ σημείωσε εντυπωσιακή άνοδο 54% φτάνοντας τα $162,9 δισ. (jec.senate.gov).

Η εικόνα δείχνει ότι η Κίνα χάνει μερίδιο, αλλά παραμένει η κύρια πηγή ελλείμματος· το Μεξικό εξελίσσεται σε κορυφαίο κόμβο nearshoring· και το Βιετνάμ κερδίζει έδαφος ταχύτατα, συχνά ως ενδιάμεσος προορισμός για κινεζικά προϊόντα.

Σε αυτό το πλαίσιο, το transshipment λειτουργεί ως κρυφό όπλο και δικαιολογία. Αν ο όρος παραμείνει ασαφής, χώρες όπως το Βιετνάμ και το Μεξικό μπορούν να παίξουν τον ρόλο του "καθαρού δωματίου" να κάνουν ελαφρά επεξεργασία και να εξάγουν προϊόντα με νέα σήμανση χώρας προέλευσης.

Αν όμως ο ορισμός αλλάξει ώστε να λαμβάνει υπόψη την αρχική παραγωγή, το ποσοστό προστιθέμενης αξίας ή την εταιρική εθνικότητα, τότε η αναδιάρθρωση των εφοδιαστικών αλυσίδων θα είναι αναπόφευκτη.