Δευτέρα, 16-Ιουν-2025 07:39
Παγκόσμια ενεργειακή απειλή από τη σύγκρουση Ισραήλ–Ιράν: Οι κρίσιμοι κόμβοι υπό πίεση

Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη
Η στρατιωτική αντιπαράθεση Ισραήλ–Ιράν έφερε ξανά στο προσκήνιο το πιο επικίνδυνο σενάριο για την παγκόσμια ενεργειακή και ναυτιλιακή ασφάλεια: την αποσταθεροποίηση του Κόλπου και των Στενών του Ορμούζ. Τα πρώτα γεγονότα ήδη καταγράφουν αυτό που πολλοί φοβούνταν: η γεωπολιτική μπορεί να βάλει φωτιά στα ράφια της αγοράς ενέργειας μέσα σε λίγες ώρες.
Το κοινό κοίτασμα φυσικού αερίου Ιράν–Κατάρ South Pars / North Dome, το μεγαλύτερο στον κόσμο, φέρεται να έχει επηρεαστεί έμμεσα από τις ισραηλινές επιθέσεις. Το Ιράν ανακοίνωσε μερική αναστολή παραγωγής έπειτα από φωτιά που ξέσπασε στις εγκαταστάσεις, αποδίδοντας το γεγονός σε χτύπημα από ισραηλινά drones. Η είδηση μεταδόθηκε από το πρακτορείο Tasnim, χωρίς μέχρι στιγμής να υπάρχει επίσημη επιβεβαίωση από άλλες πηγές.
Αν επιβεβαιωθεί ότι πρόκειται για την πρώτη στοχευμένη επίθεση στον ενεργειακό τομέα του Ιράν, τότε η σύγκρουση περνά σε νέα φάση. Το South Pars / North Dome είναι κρίσιμη υποδομή για την αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ), καθώς αντιστοιχεί σε τεράστιο ποσοστό των παγκόσμιων αποθεμάτων. Μια διακοπή λειτουργίας μπορεί να πυροδοτήσει εκτίναξη τιμών, με πρώτο θύμα την Ασία και την Ευρώπη που εξαρτώνται από το LNG του Κατάρ.
Η άλλη ευαίσθητη υποδομή που έχει τεθεί στο στόχαστρο είναι το λιμάνι του Μπαντάρ Αμπάς, στην είσοδο του Κόλπου. Οι αναφορές δείχνουν ότι ισραηλινές επιθέσεις έπληξαν αεράμυνες κοντά στην πόλη, χωρίς μέχρι στιγμής να καταγράφεται λειτουργική διακοπή στο λιμάνι. Το Ιράν διαβεβαιώνει ότι οι εξαγωγικές δραστηριότητες συνεχίζονται κανονικά.
Ωστόσο, το Μπαντάρ Αμπάς διαχειρίζεται περίπου 44 εκατ. τόνους εξαγωγών ετησίως και συνδέεται άμεσα με τις ναυτιλιακές ροές πετρελαίου και εμπορευματοκιβωτίων μέσω των Στενών του Ορμούζ. Οποιαδήποτε πραγματική ζημιά στο λιμάνι ή γύρω υποδομή επηρεάζει σημαντικά τη διακίνηση προϊόντων και πρώτων υλών προς την Ασία και την Αφρική.
Η καρδιά της κρίσης είναι, αναμενόμενα, τα Στενά του Ορμούζ. Από αυτό το θαλάσσιο πέρασμα μήκους μόλις 33 χλμ. περνάει το 20% του παγκόσμιου πετρελαίου και πάνω από το 30% του LNG. Το Ιράν απείλησε για ακόμη μία φορά με "κλείσιμο" των Στενών – όχι απαραίτητα πλήρες, αλλά με παρεμβάσεις όπως ναρκοθέτηση, επιθέσεις κατά πλοίων ή κατασχέσεις δεξαμενόπλοιων.
Αν και η πλήρης διακοπή είναι ακραίο σενάριο (λόγω και της εξάρτησης του ίδιου του Ιράν από το πετρέλαιο), ακόμη και μερική παρεμπόδιση θα είχε τεράστιες συνέπειες. Οι τιμές πετρελαίου ανέβηκαν ήδη 9% την Παρασκευή, αγγίζοντας τα 87 δολάρια, και αναλυτές προειδοποιούν ότι ένα σοβαρό επεισόδιο θα τις εκτόξευε άμεσα άνω των 100 δολαρίων.
Ο μεγαλύτερος άμεσος δείκτης ανησυχίας όμως ήρθε από τη ναυτιλία. Ο Lars Barstad, CEO της Frontline, της μεγαλύτερης εισηγμένης εταιρείας διαχείρισης δεξαμενόπλοιων στον κόσμο, δήλωσε ότι η εταιρεία του σταματά να συνάπτει νέες συμφωνίες για ταξίδια στον Περσικό Κόλπο.
"Δεν συνάπτουμε συμβόλαια για να πάμε στον Κόλπο. Αυτό δεν συμβαίνει τώρα", είπε χαρακτηριστικά, επιβεβαιώνοντας πως "εξαιρετικά λίγοι" πλοιοκτήτες είναι διατεθειμένοι να εισέλθουν στα Στενά υπό αυτές τις συνθήκες. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Η διεθνής ναυτιλία μπαίνει σε φάση μαζικής απεμπλοκής από τα στενά του Ορμούζ.
Η εξέλιξη αυτή μπορεί να προκαλέσει τεράστιες ανακατατάξεις σε όλα τα θαλάσσια εμπορικά συστήματα. Πέραν των ενεργειακών ροών, επηρεάζονται και τα εμπορευματοκιβώτια, αφού η γραμμή Ασίας–Μέσης Ανατολής–Αφρικής εξαρτάται από την ευστάθεια της περιοχής. Ο περιφερειακός κόμβος του Jebel Ali στο Ντουμπάι, που λειτουργεί ως διαμετακομιστικό κέντρο για μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής, βρίσκεται πλέον σε ζώνη πιθανής απομόνωσης.
Όπως έχει αποδειχθεί σε ανάλογες κρίσεις, το πρώτο που αλλάζει είναι τα ασφάλιστρα κινδύνου. Οι underwriters στο Λονδίνο έχουν ήδη θέσει την περιοχή ως υψηλού κινδύνου, ενώ εάν υπάρξει δεύτερο κρούσμα – είτε σε ενεργειακή εγκατάσταση είτε σε πλοίο – οι τιμές ασφάλισης θα γίνουν απαγορευτικές.
Επιπλέον, η αναδρομολόγηση πλοίων γύρω από την Αφρική θα προσθέσει 10–15 μέρες στο ταξίδι, προκαλώντας συμφόρηση σε λιμάνια και καθυστερήσεις στις αλυσίδες εφοδιασμού.
Οι traders ενέργειας και οι ναυλωτές ξηρού φορτίου βρίσκονται ήδη σε επιφυλακή. Όπως λένε πηγές της αγοράς, "κανείς δεν θέλει να είναι το πρώτο πλοίο που θα γίνει πρωτοσέλιδο".
Η κρίση αυτή αποδεικνύει με τον πιο ωμό τρόπο πως η διεθνής ενεργειακή σταθερότητα είναι δομικά ευάλωτη. Ο παγκόσμιος εφοδιασμός εξαρτάται από ελάχιστα γεωγραφικά σημεία και από πολιτικές αποφάσεις χωρών με αμοιβαία εχθρότητα. Κάθε διακοπή, έστω και μικρή, έχει εκθετικό αντίκτυπο.
Όπως δήλωσε ναυτιλιακός αναλυτής στο Reuters, "η βιομηχανία μας δεν μπορεί να λειτουργεί σε τέτοια τυφλά σημεία. Οι decision makers χρειάζονται πρόσβαση σε real-time, accurate risk data". Και αυτό δεν αφορά μόνο τις πολυεθνικές: αφορά και τις ελληνικές ναυτιλιακές, που καλούνται να αποφασίσουν πού, πότε και πώς θα πλέουν – ή αν θα πλέουν καθόλου.