Το αίνιγμα της σχέσης Τραμπ-Νετανιάχου

Του Κώστα Ράπτη

Η συμφωνία εκεχειρίας και ανταλλαγής ομήρων που επιτεύχθηκε μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς με καθυστέρηση δεκατεσσάρων μηνών (μετά από την βραχύβια αντίστοιχη του Νοεμβρίου 2023) χάρη σε αμερικανο-καταριανή μεσολάβηση λειτουργεί αναδρομικά ως βαριά πολιτική και ηθική καταδίκη όσων στη διεθνή σκηνή επέτρεψαν με τις πράξεις και τις παραλείψεις τους την παράταση αυτής της μαζικής ανθρωποσφαγής.

Ξεχωριστή θέση κατέχουν οι ευρωπαϊκές ηγεσίες, οι οποίες αφενός αποδεικνύονται ανίκανες να επηρεάσουν στο ελάχιστο κρίσιμες εξελίξεις στις πύλες της Ευρώπης και αφετέρου τήρησαν (με την εξαίρεση της Ισπανίας και της Ιρλανδίας) μη ισορροπημένη στάση, φθάνοντας μέχρι του σημείου να ποινικοποιούν στην επικράτειά τους τις εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς τους Παλαιστινίους. Η δυνατότητά τους να επικαλούνται τις ευρωπαϊκές ανθρωπιστικές "αξίες” έχει ακυρωθεί από τη στάση τους απέναντι σε ό,τι το Διεθνές Δικαστήριο (προδικαστικά), η Διεθνής Αμνηστία, η Human Rights Watch, οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα κ.ά. έχουν ούτε λίγο ούτε πολύ χαρακτηρίσει ως "γενοκτονία”. Και το χειρότερο: οι ίδιες οι ευρωπαϊκές ηγεσίες που δεν μπόρεσαν είτε να διευκολύνουν είτε να πιέσουν προς μια άρση του αδιεξόδου των προηγούμενων μηνών εκφράζουν τώρα την "ανακούφισή” τους για την εκεχειρία, ζητώντας να μετατραπεί αυτή σε ευκαιρία δρομολόγησης μιας πολιτικής διαδικασίας για το Μεσανατολικό, σαν να μην έχουν αντιληφθεί ότι η απόρριψη της "λύσης δύο κρατών” αποτελεί θεμελιώδη επιλογή της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου του Ισραήλ.

Αλλά βέβαια, τη μεγαλύτερη ευθύνη των χειρισμών την έχει η κυβέρνηση Μπάιντεν στη Ουάσιγκτον, η οποία αποχωρεί από το προσκήνιο ταπεινωμένη από το ότι άρκεσε η προοπτική ανάληψης της εξουσίας από τον Ντόναλντ Τραμπ για να υπάρξει εντός 24ώρων απεμπλοκή στις διαπραγματεύσεις που χρόνιζαν λόγω των αλλεπάλληλων ελιγμών του Ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου.

Αποτελεί κοινό μυστικό ότι η πρώτη μεσανατολική αποστολή του νέου ειδικού απεσταλμένου του Τραμπ, Στιβ Ουίτκοφ, ο οποίος συμμετείχε και στις συνομιλίες στη Ντόχα επί του σχεδίου εκεχειρίας, υπήρξε καταλυτική. Ιδίως τα σκληρά μηνύματα που φέρεται να μετέφερε στον Νετανιάχου κατά τη συνάντησή τους το περασμένο Σάββατο.

Οι παρατηρητές των εξελίξεων ξύνουν το κεφάλι τους: Πώς και γιατί ο πλέον φιλο-ισραηλινός Αμερικανός ηγέτης όλων των εποχών κατάφερε να βάλει φρένο στο εβραϊκό κράτος;

Υπενθυμίζεται ότι κατά την προηγούμενη προεδρική θητεία του ο Τραμπ μετέφερε στην Ιερουσαλήμ την αμερικανική πρεσβεία, αναγνώρισε την ισραηλινή κυριαρχία στα Υψώματα του Γκολάν (κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου αλλά και της μέχρι τότε διπλωματικής γραμμής των ΗΠΑ), παρουσίασε ένα σχέδιο επίλυσης του Μεσανατολικού, το οποίο συνιστούσε ενταφιασμό της προοπτικής παλαιστινιακού κράτους και δρομολόγησε τις Συμφωνίες του Αβραάμ για εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τις αραβικές μοναρχίες. Ενόψει δε της επανόδου του στον Λευκό Οίκο ανακοίνωσε τον διορισμό σε κρίσιμες κυβερνητικές θέσεις προσώπων (ιδίως από τον χώρο του "Χριστιανικού Σιωνισμού”) με αταλάντευτη αφοσίωση προς το Ισραήλ.

Όμως, μερικά μηνύματα είχαν ήδη σταλεί με άκρως τραμπικό τρόπο. Στον λογαριασμό του στο Truth Social ο αυριανός πρόεδρος ανήρτησε προ εβδομάδος βίντεο συνέντευξης του προβεβλημένου (αλλά με "ετερόδοξες” τοποθετήσεις) εβραϊκής καταγωγής οικονομολόγου Τζέφρι Σακς, στην οποία κατηγορούνταν με αθυρόστομη γλώσσα ο Νετανιάχου ότι λόγω της επιρροής του στην αμερικανική πολιτική σκηνή σέρνει τις ΗΠΑ σε πολέμους δίχως τέλος στη Μέση Ανατολή, αρχής γενομένης από αυτόν στο Ιράκ (τον οποίο ο Τραμπ έχει επικρίνει και πλέον η πλειοψηφία των Αμερικανών χαρακτηρίζει στις δημοσκοπήσεις ως λάθος).

Λέγεται ότι αυτή η ανάρτηση άρκεσε για να ακυρώσει ο Νετανιάχου την μετάβασή του στη Ουάσιγκτον για την ορκωμοσία Τραμπ.

Ορισμένοι προσωπικοί λόγοι παίζουν βέβαια τον ρόλο τους: από την επιθυμία του Τραμπ να εγκαινιάσει τη θητεία του απαλλαγμένος από κληροδοτημένες κρίσεις, την ματαιόδοξη βλέψη του να επισκιάσει ως ειρηνοποιός το Βραβείο Νόμπελ του Ομπάμα, μέχρι τη μνησικακία του για τον Νετανιάχου (παρά το γεγονός ότι αμφότεροι στηρίζονται στις χορηγίες της δισεκατομμυριούχου του Λας Βέγκας Μίριαμ Έιντελσον) για το ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έσπευσε το 2020 να συγχαρεί τον Τζο Μπάιντεν για την εκλογική νίκη του, ενώ ακόμη ο τότε ένοικος του Λευκού Οίκου αμφισβητούσε το αποτέλεσμα.

Αλλά η πραγματική ερμηνεία είναι βαθύτερη. Ο Τραμπ προφανώς επιθυμεί να επαναφέρει τη διαχείριση του Μεσανατολικού στην κατεύθυνση που ο ίδιος έχει χαράξει, προς εξυπηρέτηση των ευρύτερων αμερικανικών συμφερόντων στην Ασία, ήτοι την εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας (με πιθανό δέλεαρ την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης) και την ανάταξη της αμερικανικής ηγεμονίας κατά το δόγμα MAGA, με μέσα κυρίως οικονομικά, χωρίς σπατάλη δυνάμεων σε στρατιωτικές συγκρούσεις κρίσιμες για τρίτους, αλλά όχι για την ίδια την Αμερική.

Με άλλα λόγια, σε μία συγκυρία κατά την οποία ο Τραμπ εμφανίζεται ως απρόβλεπτος και ικανός να εγείρει ακόμη και εδαφικές διεκδικήσεις εις βάρος συμμάχων, πρέπει να καταστεί σαφές, και μάλιστα από έναν πρόεδρο υπεράνω υποψίας για αντι-ισραηλινά αντανακλαστικά, ποιά η πραγματική σχέση μεταξύ ενός κράτους-πελάτη και του προστάτη του, γιατί οι όροι είχαν μέχρι τώρα σχεδόν αντιστραφεί. Πόσω μάλλον, που η "στρατηγική” Νετανιάχου βασιζόταν στην παράταση και διεύρυνση (λ.χ. προς την κατεύθυνση του Ιράν) πολεμικών περιπετειών τις οποίες είναι αμφίβολο αν μπορεί να αντέξει η ισραηλινή οικονομία και κοινωνία και πάντως δεν μπορούν να διευθετηθούν στρατιωτικά χωρίς βαθύτερη αμερικανική εμπλοκή, με όλο το πραγματικό και επικοινωνιακό κόστος που αυτό συνεπάγεται.

Η αντοχή της παλαιστινιακής ένοπλης αντίστασης, παρά τον φόρο αίματος μεταξύ των αμάχων, έδειξε ότι το Ισραήλ δεν είναι σε θέση να επικρατήσει από μόνο του. Αλλά η Αμερική του Τραμπ δεν σύρεται σε περιπέτειες που δεν έχει επιλέξει.