Τι σημαίνουν οι εκκαθαρίσεις στο ρωσικό Υπουργείο Άμυνας

Του Κώστα Ράπτη

Ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης του Βλαντίμιρ Πούτιν μετά την έναρξη της πέμπτης προεδρικής του θητείας δεν έκρυβε εκπλήξεις - εκτός από μία: την απομάκρυνση του Σεργκέι Σοϊγκού από το Υπουργείο Άμυνας.

Σε αντίθεση με άλλα κορυφαία υπουργεία, όπου δε σημειώθηκαν αλλαγές (με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση του Υπουργείου Εξωτερικών, όπου ο 74χρονος Σεργκέι Λαβρόφ, υπουργός εδώ και είκοσι χρόνια, έχει εκφράσει την επιθυμία να συνταξιοδοτηθεί, αλλά δεν θα τη δει να υλοποιείται πριν την ολοκλήρωση της ρωσικής προεδρίας στην Ομάδα BRICS), ο μέχρι τώρα πολιτικός προϊστάμενος των ενόπλων δυνάμεων απομακρύνθηκε, και μάλιστα εν καιρώ πολέμου.

Η καρατόμηση συντελέσθηκε βέβαια με τον "κομψό" τρόπο του Πούτιν, καθώς ο Σοϊγκού μετατέθηκε στην όχι ασήμαντη θέση του γραμματέα του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας - εκεί που τοποθετήθηκε ως αντιπρόεδρος και ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ όταν αντικαταστάθηκε από τον Μιχαήλ Μισούστιν στη θέση του πρωθυπουργού.

Υπενθυμίζεται ότι η απομάκρυνση του Σοϊγκού, εν μέσω κατηγοριών για ανεπάρκεια στη διεύθυνση της "ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης” στην Ουκρανία, ήταν η βασική διεκδίκηση του μακαρίτη πλέον Γεβγκένι Πριγκόζιν κατά την ανταρσία της μισθοφορικής ομάδας Wagner πριν από 11 μήνες. Όμως ο Πούτιν τότε υπερασπίσθηκε σθεναρά τον συνεργάτη του.

Είναι γνωστό ότι ο ισχυρός άνδρας του Κρεμλίνου αντιστέκεται στη λήψη αποφάσεων υπό έξωθεν πίεση και δυσκολεύεται να αποχωρισθεί συνεργάτες. Το έχει παραδεχθεί ο ίδιος ως αδυναμία του, δηλώνοντας ότι συγχωρεί πολλά – εκτός από την προδοσία.

O 69χρονος Σοϊγκού, γεννημένος στην αυτόνομη περιφέρεια της Τουβά, στα σύνορα με την Μογγολία, από πατέρα Τουβίνο και μητέρα Ρωσίδα του Ντονμπάς, είχε αναλάβει το υπουργείο Άμυνας το 2012, μετά από μακρά και επιτυχημένη θητεία στην κεφαλή του Υπουργείου Εκτάκτων Καταστάσεων καθώς και ένα διετές πέρασμα από τη θέση του κυβερνήτη της περιφέρειας Μόσχας.

Αποστολή του τότε ήταν να τακτοποιήσει το χάος που είχε προκύψει στο Υπουργείο Άμυνας λόγω των διαρκών τριβών του προκατόχου του Ανατόλι Σερντιούκοφ με τη στρατιωτική ηγεσία. Εμπνευστής ενός σχεδίου συρρίκνωσης και περαιτέρω επαγγελματοποίησης του στρατού, ο Σερντιούκοφ καρατομήθηκε το 2012, όταν αποκαλύφθηκε ο πλούτος που είχε συγκεντρώσει η ερωμένη του και διευθύντρια του τμήματος ακινήτων του Υπουργείου Άμυνας.

Το σκηνικό της απομάκρυνσης του Σοϊγκού έχει κάτι από εκείνο της έλευσής του στην ηγεσία του Υπουργείου Άμυνας. Το αποκαλύπτει αυτό το προφίλ του διαδόχου του, αλλά και το γεγονός ότι οι "εκκαθαρίσεις" στο υπουργείο έχουν ευρύτερο χαρακτήρα.

Ήδη τον προηγούμενο μήνα συνελήφθη με την κατηγορία του παράνομου πλουτισμού ο υφυπουργός Άμυνας Τιμούρ Ιβάνοφ, ενώ προχθές συνελήφθη (στο κρεβάτι του) ο επικεφαλής της διεύθυνσης προσωπικού του υπουργείου, Γιούρι Κουζνέτσοφ, στον οποίο απαγγέλθηκαν κατηγορίες για δωροδοκία.

Επιπλέον, παραιτήθηκαν ο αναπληρωτής υπουργός Ρουσλάν Τσαλίκοφ, ο οποίος πιθανότατα θα ακολουθήσει τον Σοϊγκού στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας και ο υφυπουργός για θέματα επιμελητείας Αλεξέι Κριβορούτσκο, που ακούγεται ότι θα αντιμετωπίσει κατηγορίες. Ο Κριβορούτσκο, με το ουκρανικό επίθετο, ήταν άλλοτε επικεφαλής της εταιρείας Καλάσνικοφ και αποκαλύφθηκε ότι έχει ποικίλες επιχειρηματικές δραστηριότητες στο Μαϊάμι, όπου γεννήθηκαν και οι τρεις κόρες του.

Ο νέος υπουργός Άμυνας, Αντρέι Μπελούσοφ, μέχρι τώρα αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και προηγουμένως υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης, είναι ξένος προς το στράτευμα (όπως και ο πολιτικός μηχανικός Σοϊγκού, ο οποίος πάντως επέμενε να φέρει στολή στρατηγού).

Ο ίδιος ευθύς μόλις ανέλαβε καθήκοντα δήλωσε ότι η διεξαγωγή των επιχειρήσεων είναι υπόθεση των στρατιωτικών και ότι η δική του αποστολή είναι διαφορετικής τάξεως, με έμφαση στα θέματα στέγασης και περίθλαψης του προσωπικού, πληρωμής των εθελοντών κ.ο.κ. Και είναι αλήθεια ότι στο Γενικό Επιτελείο δε σημειώθηκαν ανακατατάξεις, συνεπώς η ευρύτερη αναταραχή στο υπουργείο δε θα πρέπει να συνδεθεί με την κατάσταση στο ουκρανικό μέτωπο.

Πολεμική οικονομία

Η βαθύτερη ερμηνεία των αλλαγών έχει να κάνει με την "πολεμική οικονομία" που αναδύεται στο φόντο της παρατεταμένης σύγκρουσης στην Ουκρανία. Μετά την προσπάθεια της προηγούμενης δεκαπενταετίας να θεραπευθούν οι ελλείψεις που παρατηρήθηκαν κατά τον πόλεμο της Οσσετίας το 2008 και να προχωρήσει το εξοπλιστικό πρόγραμμα, του οποίου τα θεαματικά αποτελέσματα εξήγγειλε ο Πούτιν το 2018, η έμφαση στρέφεται στο πώς ο στρατιωτικός μηχανισμός θα καταστεί αναπτυξιακός μοχλός και όχι εστία οικονομικής αφαίμαξης και διαφθοράς.

Ένα τελευταίο ερώτημα αφορά τον μέχρι τούδε γραμματέα του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Νικολάι Πάτρουσεφ, ο οποίος το τελευταίο διάστημα λειτουργούσε ως άνθρωπος ειδικών αποστολών του Πούτιν στο εξωτερικό.

Το ίδιο του Συμβούλιο αποτελεί ουσιαστικά το σημερινό αντίστοιχο, ως προς το ρόλο και τη σημασία του, του αλλοτινού Πολιτικού Γραφείου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης.

Προερχόμενος από την ίδια ομάδα στελεχών των μυστικών υπηρεσιών από την Πετρούπολη, η οποία συνοδεύει τον Πούτιν σε όλη τη διαδρομή του, ο θεωρούμενος ως "σκληροπυρηνικός" Πάτρουσεφ αναλαμβάνει σύμβουλος του προέδρου επί θεμάτων ναυπηγικής βιομηχανίας.

Είναι ένα ερώτημα εάν θα παραμείνει μέλος του Συμβουλίου, όπως ο επίσης ημι-συνταξιοδοτηθείς συνοδοιπόρος του Πούτιν Σεργκέι Ιβανόφ. Πάντως. ο υιός Πάτρουσεφ, Ντμίτρι μόλις προήχθη από υπουργός Γεωργίας σε αντιπρόεδρο της κυβέρνησης.

Συνολικά μιλώντας, ο Πούτιν σταδιακά παραμερίζει τη γενιά του για να ανοίξει τον δρόμο σε νεώτερους, από τους οποίους θα αναδειχθεί και ο δικός του διάδοχος. Από αυτή την άποψη τα βλέμματα στρέφονται κατεξοχήν στον 51χρονο Αλεξέι Ντιούμιν (άλλοτε επικεφαλής της υπηρεσίας ασφαλείας του Πούτιν, μετέπειτα υποιδιοικητή της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών κατά την προσάρτηση της Κριμαίας, υφυπουργό Άμυνας και την τελευταία επταετία κυβερνήτη της περιφέρειας της Τούλα), ο οποίος μόλις διορίσθηκε στο Κρεμλίνο ως προεδρικός βοηθός.