Τι εξηγεί τη σύγκρουση Ισραήλ - Βραζιλίας

Του Κώστα Ράπτη

Για πολλές από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή αποτελεί εσωτερική υπόθεση. Εξ ου και η ένταση την οποία προσέλαβε η αντιπαράθεση του Ισραήλ με τον πρόεδρο της Βραζιλίας Λουίς Ιγκνάσιο Λούλα ντα Σίλβα.

Ο υπουργός Εξωτερικών του εβραϊκού κράτους, Ισραέλ Κατς χρησιμοποίησε ιδιαίτερα σκληρή γλώσσα εναντίον του Λούλα για όσα ο τελευταίος είπε απευθυνόμενος στην σύνοδο της Αφρικανικής Ένωσης την Κυριακή στην Αντίς Αμπέμπα, όπου παρέβαλε τις ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα με το ναζιστικό Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ευρώπης.

Μάλιστα ο Κατς σκηνοθέτησε την αντίδρασή του κατά τον πλέον θεαματικό τρόπο, μεταβαίνοντας στο Μουσείο Γιαντ Βάσεμ του Ολοκαυτώματος για να εξαπολύσει τους μύδρους του κατά του πρόεδρου της Βραζιλίας. Ομοίως, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου σε ανάρτησή του χαρακτήρισε "επονείδιστες" τις δηλώσεις Λούλα.

Οι δύο χώρες προχώρησαν σε ανταλλαγή διαβημάτων διαμαρτυρίας και ανάκληση των πρεσβευτών τους, ήτοι στην υπέρτατη πράξη διπλωματικής έκφρασης δυσαρέσκειας, πριν από την διακοπή των διπλωματικών σχέσεων (η οποία πάντως δεν θεωρείται καθόλου πιθανή στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεδομένων και των οικονομικών σχέσεων των δύο πλευρών).

Η Μπραζίλια δεν εντυπωσιάστηκε. Διαμηνύει ότι ο πρόεδρος δεν πρόκειται να ανακαλέσει. Ωστόσο, την Τρίτη περίπου 90 κοινοβουλευτικοί της Βραζιλίας, πρωτίστως από την αντιπολίτευση, κατέθεσαν πρόταση καθαίρεσης του Λούλα.

Όλα αυτά παραπέμπουν στην αντιπαράθεση με τον ακροδεξιό προκάτοχο του Λούλα (και ήδη ελεγχόμενο ποινικώς για απόπειρα πραξικοπήματος) Ζάιρ Μπολσονάρο, επί των ημερών του οποίου σημειώθηκε θεαματική φιλο-ισραηλινή στροφή της βραζιλιάνικης πολιτικής. Διόλου τυχαία, στην ορκωμοσία του Μπολσονάρου ήταν παρών ο Νετανιάχου, ενώ ακολούθησε απόφαση μεταφοράς της βραζιλιάνικης πρεσβείας στο Ισραήλ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ. Οι δε πολυπράγμονες υιοί Μπολσονάρου επαίρονταν να κυκλοφορούν με ισραηλινά στρατιωτικά μπλουζάκια.

Κάτι παρόμοιο παρακολουθούμε τις μέρες αυτές και στην Αργεντινή όπου ο "υπερφιλελεύθερος" νέος πρόεδρος Χαβιέρ Μιλέι πραγματοποίησε στο Ισραήλ την πρώτη μετά την εκλογή του επίσκεψη στο εξωτερικό, ενώ προηγουμένως είχε γνωστοποιήσει την προσχώρησή του στο εβραϊκό δόγμα.

Όμως, αν εξαιρέσουμε την Αργεντινή του Μιλέι και το Σαλβαδόρ, οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής κρατούν, ιδίως μετά την έναρξη των επιχειρήσεων στη Γάζα, μία στάση το λιγότερο επικριτική έναντι του Ισραήλ.

Πριν από τον Λούλα, αντίστοιχο πόλεμο δηλώσεων με το Ισραήλ είχε ανοίξει ο πρόεδρος της Κολομβίας Γκουστάβο Πέτρο, με αποτέλεσμα και πάλι να ανακληθούν οι πρεσβευτές των δύο πλευρών. Ο Πέτρο επανήλθε την εβδομάδα αυτή με δηλώσεις στήριξης του Λούλα.

Η Βολιβία, από την πλευρά της, προχώρησε μέχρι τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με το εβραϊκό κράτος. Η Κούβα και η Βενεζουέλα, πάλι, δεν διέθεταν διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ ούτως ή άλλως.

Η δε Νικαράγουα ήταν η πρώτη χώρα η οποία προσυπέγραψε την προσφυγή της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο, για να ακολουθήσει η Βραζιλία.

Όλα αυτά ερμηνεύονται εν μέρει από δημογραφικούς παράγοντες. Η Αργεντινή αποτελεί την τέταρτη μεγαλύτερη εστία της εβραϊκής διασποράς ανά τον κόσμο, ενώ ο αργεντίνικος εβραϊσμός υπέστη μεγάλη δοκιμασία με τις πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις της δεκαετίας του '90 που αποδόθηκαν στην Χεζμπολάχ.

Επιπλέον, η ταχεία εξάπλωση, με βορειοαμερικανική ενθάρρυνση, των νεοπροτεσταντικών σεκτών στη Λατινική Αμερική, συνοδεύεται από ενδυνάμωση του πνεύματος του "Χριστιανικού Σιωνισμού".

Από την άλλη, υπολογίζονται σε τουλάχιστον 11 εκατομμύρια οι Βραζιλιάνοι που έχουν αραβική καταγωγή, καθώς η χώρα τους υπήρξε κατεξοχήν χώρος υποδοχής του μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος Αράβων του Λεβάντε (κυρίως Χριστιανών) προς τη Λατινική Αμερική στο γύρισμα του 19ου προς 20ό αιώνα.

Αντίστοιχα, η Χιλή αποτελεί μεγάλο κέντρο ειδικά της παλαιστινιακής διασποράς. (Η ποδοσφαιρική ομάδα Palestina της πρώτης εθνικής κατηγορίας είναι ένα μόνο χαρακτηριστικό δείγμα της προσκόλλησης αυτής της κοινότητας στην παλαιστινιακή της ταυτοτική κληρονομιά).

Όμως το κυριότερο ερμηνευτικό κλειδί είναι το πολιτικό. Οι (κεντρο)αριστερές κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής έχουν, σε κυμαινόμενο βαθμό, "αντιμπεριαλιστικά" και "αντιαποικιακά" αντανακλαστικά, ενώ τη μνήμη τους βαραίνει η συνεργασία των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών με τα παλαιότερα δικτατορικά καθεστώτα της ηπείρου (π.χ. στη Γουατεμάλα).

Στα μάτια των ιθαγενικών πληθυσμών και των συμμάχων τους η περίπτωση του Ισραήλ αποτελεί υπόθεση "λευκού προνομίου” (αυτού ακριβώς που υπερηφάνως αναγνωρίζουν οι ευρωπαϊκής καταγωγής υποστηρικτές του εβραϊκού κράτους α λα Μπολσονάρο).

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι επίμαχες δηλώσεις Λούλα απευθύνονταν σε αφρικανικό ακροατήριο. Την ώρα που το Ισραήλ έχει ως μοναδικό στήριγμά του στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ την αρνητική ψήφο των ΗΠΑ, ο πλανητικός Νότος, με πρωτεργάτη την Ομάδα Brics προχωρά σε συμπράξεις που φιλοδοξούν να αλλάξουν την διεθνή αρχιτεκτονική.