"Ακόμη και οι πόλεμοι έχουν κανόνες", είπε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες την περασμένη εβδομάδα, επαναλαμβάνοντας ένα αξίωμα του διεθνούς δικαίου ότι η εμπειρία έχει δείξει ότι είναι περισσότερο φιλόδοξη παρά επιχειρησιακή. Η Χαμάς χλεύασε τον πιο ιερό από αυτούς τους κανόνες όταν στόχευσε σκόπιμα Ισραηλινούς αμάχους νωρίτερα αυτόν τον μήνα σε μια επιχείρηση που σκότωσε περισσότερους από 1.000 Ισραηλινούς και πήρε ομήρους περίπου 200 ανθρώπους, γράφει η Wall Street Journal.
Αλλά οι θηριωδίες της Χαμάς δεν μπορούν να δικαιολογήσουν επ' αόριστον αντίποινα. Καθώς το Ισραήλ εντείνει την απάντησή του, από τον από αέρος βομβαρδισμό της Γάζας έως μια πιθανή από εδάφους εισβολή στις περιοχές που ελέγχονται από τη Χαμάς, ακόμη και οι στενότεροι σύμμαχοι της χώρας προειδοποιούν για το ενδεχόμενο μιας ανθρωπιστικής καταστροφής.
"Το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του, και όχι μόνο να υπερασπιστεί τον εαυτό του, αλλά και να βεβαιωθεί ότι στο μέτρο του δυνατού, αυτό δεν μπορεί να συμβεί ξανά", δήλωσε την Κυριακή ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν. "Αλλά ο τρόπος με τον οποίο το Ισραήλ θα το πράξει αυτό είναι επίσης πολύ σημαντικό να περιλαμβάνει τη λήψη κάθε προφύλαξης ώστε να μη βλάπτονται άμαχοι και να διασφαλίζεται το ότι όσοι χρήζουν βοήθειας μπορούν να τη λάβουν".
Στην πυκνοκατοικημένη Γάζα, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι σχεδόν αδύνατο να διεξαχθούν χωρίς κίνδυνο για τους αμάχους. Ένα σύνολο κανόνων, που μερικές φορές ονομάζονται νόμοι του πολέμου ή διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, θέτει τα εξωτερικά όρια για τις επιτρεπόμενες επιχειρήσεις.
Αν και τα έθιμα του πολέμου εξελίχθηκαν με την πάροδο των αιώνων, μόλις στην αρχή του μηχανοποιημένου πολέμου το 1800, οι κανόνες άρχισαν να κωδικοποιούνται σε διεθνείς συνθήκες. Βασικό ρόλο παίζουν ακόμα οι Συμβάσεις της Γενεύης του 1949, οι οποίες περιλαμβάνουν κανόνες για τη μεταχείριση των μη πολεμιστών και των κρατουμένων. Τόσο το Ισραήλ όσο και η Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία δεν ελέγχει τη Γάζα αλλά στα χαρτιά το έδαφος είναι υπό την εποπτεία της, έχουν επικυρώσει τις συμβάσεις.
Άλλες συνθήκες ορίζουν πρόσθετες υποχρεώσεις, όπως η απαγόρευση των βασανιστηρίων, και ο στρατός κάθε έθνους έχει συνήθως έναν κώδικα νόμων που διέπει τις ένοπλες δυνάμεις και ένα σύστημα στρατοδικείων που υποχρεώνουν τους στρατιωτικούς να λογοδοτήσουν.
Όχι, αλλά είναι παράνομο να τους θέτεις ως στόχο. Επίσης, "απαγορεύονται οι πράξεις ή οι απειλές βίας που έχουν ως πρωταρχικό σκοπό τη διάδοση του τρόμου στον άμαχο πληθυσμό", λέει το Πρωτόκολλο Ι του 1977 των Συμβάσεων της Γενεύης. Αλλά οι νόμοι του πολέμου αναγνωρίζουν ότι οι απώλειες αμάχων σχεδόν πάντα προκύπτουν από ένοπλες συγκρούσεις και θέτουν αρχές, όπως η διάκριση και η αναλογικότητα, για τον μετριασμό τους. Οι στρατοί πρέπει "να κάνουν διάκριση μεταξύ του άμαχου πληθυσμού και των μαχητών και μεταξύ των αντικειμένων των πολιτών και των στρατιωτικών στόχων και συνεπώς θα κατευθύνουν τις επιχειρήσεις τους μόνο εναντίον στρατιωτικών στόχων", λέει το Πρωτόκολλο Ι. Αλλά μια πολιτική εγκατάσταση, συμπεριλαμβανομένου ενός οίκου λατρείας ή ακόμη και ενός νοσοκομείου, μπορεί να χάσει την προστασία της εάν χρησιμοποιείται για στρατιωτικούς σκοπούς.
Η αναλογικότητα θεωρεί παράνομες τις στρατιωτικές επιχειρήσεις εάν "μπορεί να αναμένεται να προκαλέσουν τυχαία απώλεια ζωής πολιτών, τραυματισμό αμάχων, ζημιά σε αντικείμενα πολιτών ή συνδυασμό αυτών, που θα ήταν υπερβολικό σε σχέση με το συγκεκριμένο και άμεσο στρατιωτικό πλεονέκτημα που αναμένεται". Η Παλαιστινιακή Αρχή έχει επικυρώσει το Πρωτόκολλο Ι. Όπως οι ΗΠΑ, έτσι και το Ισραήλ δεν το έχει επικυρώσει, αλλά αναγνωρίζει τις αρχές της διάκρισης και της αναλογικότητας ως εθιμικό διεθνές δίκαιο.
Αν και οι αρχές είναι σαφείς, η εφαρμογή τους συχνά δεν είναι. Σε μια εμπόλεμη ζώνη, είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς με βεβαιότητα αμιγώς μη στρατιωτικές εγκαταστάσεις από εκείνες που είναι ύποπτες για στρατιωτική χρήση από τον εχθρό, και ακόμη πιο δύσκολο να υπολογιστεί ότι ο βαθμός των απωλειών αμάχων είναι ανάλογος με τον επιδιωκόμενο στρατιωτικό στόχο. Οι τακτικές της Χαμάς καθιστούν τέτοιες κρίσεις ακόμη πιο σκληρές, επειδή η τρομοκρατική οργάνωση λαμβάνει μέτρα για να θολώσει τις γραμμές ενσωματώνοντας τους μαχητές και τις εγκαταστάσεις της μεταξύ των αμάχων.
"Ακόμη και αν η Χαμάς δεν χρησιμοποιεί ενεργά τους αμάχους ως ασπίδες, η απλή γειτνίασή τους περιπλέκει τις ισραηλινές επιχειρήσεις επειδή οι Ισραηλινοί δεν απαλλάσσονται από τις νομικές τους υποχρεώσεις", δήλωσε ο Michael Schmitt, μελετητής του νόμου του πολέμου στη Στρατιωτική Ακαδημία των ΗΠΑ στο Γουέστ Πόιντ. Ο Schmitt, πρώην δικαστής-δικηγόρος στην Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ, είπε ότι το Ισραήλ έχει ομοίως ένστολους δικηγόρους που συμβουλεύουν διοικητές σχετικά με τη στόχευση και άλλες επιχειρησιακές αποφάσεις για συμμόρφωση με τις νομικές απαιτήσεις. Ανέφερε αρκετές ενέργειες του Ισραήλ, όπως η προειδοποίηση των πολιτών στη Γάζα να μετακινηθούν προς νότο πριν από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, ως κατάλληλα μέτρα για τη μείωση των απωλειών.
"Οι Ισραηλινοί έχουν το δικαίωμα να πάνε στη Γάζα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Είμαι βέβαιος ότι θα συμμορφωθούν με τους νόμους του πολέμου", είπε ο Schmitt. "Και πάλι θα είναι απαίσιο".
Κάθε χώρα είναι υπεύθυνη για την επιβολή των νόμων του πολέμου για τις δικές του δυνάμεις και, συνήθως, για τους αιχμαλωτισμένους μαχητές του εχθρού. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, που ιδρύθηκε το 2002, είχε σκοπό να παρέμβει όταν το δικαστικό σύστημα ενός κράτους μέλους δεν μπορεί ή δεν θέλει να αναγκάσει άτομα που είναι ύποπτα για σοβαρά αδικήματα να λογοδοτήσουν. Το Ισραήλ, όπως και οι ΗΠΑ, δεν ανήκει στο ΔΠΔ. Η Παλαιστινιακή Αρχή το κάνει, και το 2021 η τότε εισαγγελέας του δικαστηρίου είπε ότι το γραφείο της άνοιγε έρευνα για πιθανά εγκλήματα πολέμου στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Το ΔΠΔ έχει πει ελάχιστα από τότε για την έρευνα, και οι πόροι του δικαστηρίου έχουν ήδη περιοριστεί με τις έρευνες στην Ουκρανία και σε άλλες τοποθεσίες.
Εξεταστική επιτροπή του ΟΗΕ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι είχε αρχίσει να συλλέγει αποδεικτικά στοιχεία για εγκλήματα πολέμου από όλες τις πλευρές στη σύγκρουση, αλλά δεν έχει καμία εξουσία επιβολής και δεν μπορεί να λάβει ουσιαστικά μέτρα χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ορισμένες χώρες έχουν διεκδικήσει το δικαίωμα να διώκουν άτομα για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν οπουδήποτε· θα μπορούσαν να κινήσουν διαδικασίες στα δικά τους δικαστήρια.
Επικαλούμενες "καθολικές ηθικές αξίες" και "την παράδοση του εβραϊκού λαού σε όλη την ιστορία τους", οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις λένε ότι οι στρατιώτες τους "είναι υποχρεωμένοι να διαφυλάξουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια" και αναγνωρίζουν ότι "όλα τα ανθρώπινα όντα έχουν εγγενή αξία ανεξαρτήτως φυλής, πίστης, εθνικότητας, φύλου ή θέσης". Ο στρατός λέει ότι λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις κατηγορίες για ανάρμοστη συμπεριφορά και τις ερευνά.
Ωστόσο, ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικοί του ΟΗΕ επικρίνουν συχνά τη συμπεριφορά του ισραηλινού στρατού. Τη Δευτέρα, μια επιτροπή του ΟΗΕ ισχυρίστηκε ότι το Ισραήλ χρησιμοποίησε υπερβολική βία για να καταστείλει διαδηλώσεις στη Δυτική Όχθη το 2021.
Η εφαρμογή νομικών αρχών στο πεδίο της μάχης δεν είναι απλή υπόθεση, είπε ο καθηγητής Νομικής του Πανεπιστημίου της Γιούτα, Άμος Γκιόρα, ο οποίος υπηρέτησε ως νομικός σύμβουλος του ισραηλινού στρατού στη Λωρίδα της Γάζας τη δεκαετία του 1990, πριν το Ισραήλ αποσυρθεί από το έδαφος το 2005.
Ένα βασικό ζήτημα, είπε ο Γκιόρα, είναι αν το Ισραήλ ταξινομεί τη σύγκρουση ως αντιτρομοκρατική επιχείρηση ή πόλεμο. Οι αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις - συμπεριλαμβανομένων στοχευμένων δολοφονιών - στοχεύουν σε συγκεκριμένα άτομα και πυρήνες, "και καταβάλλεις κάθε προσπάθεια για να ελαχιστοποιήσεις τις παράπλευρες απώλειες", είπε.
Οι πόλεμοι είναι λιγότερο περιορισμένοι. Εάν πιστεύεται ότι εχθρικοί μαχητές βρίσκονται σε ένα κτίριο, αυτό μπορεί να ισοπεδωθεί, είπε. "Και αν [αθώοι] άνθρωποι βρίσκονται σε αυτό το κτίριο, υποθέτω ότι... 'ο Θεός μαζί τους'", είπε. "Δεν θυμάμαι διοικητές τανκ να οδηγήθηκαν σε στρατοδικείο σε πόλεμο επειδή κατέστρεψαν ένα σπίτι".
Ο Γκιόρα είπε ότι δεν ήταν σίγουρος εάν η κήρυξη πολέμου του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου κατά της Χαμάς ήταν απλώς ρητορική ή αποσκοπούσε να έχει νομικές συνέπειες για τη συμπεριφορά του στρατού. Και πρόσθεσε: "Αυτό που με ανησυχεί είναι, παρέχουμε σαφήνεια στους ανθρώπους που κρατούν το όπλο;"
Και τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων κατοίκων της.
Ο στρατιωτικός εκπρόσωπος των ανταρτών προειδοποίησε ότι "οι στρατιωτικές επιχειρήσεις θα ενταθούν".
Νωρίτερα, ο στρατός είχε καλέσει όσους βρίσκονταν στην περιοχή του κτιρίου Αλ Ρούγια, να την εγκαταλείψουν.
Οι διαδηλωτές δηλώνουν το θυμό και την απογοήτευσή τους.
Τουλάχιστον 31 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί από ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα από την αυγή.
Το υπουργείο ανέφερε ότι τρεις από τους πέντε θανόντες ήταν παιδιά.
Σύμφωνα με την Jerusalem Post, υπάρχει ένας τραυματίας.
ΗΠΑ, Αίγυπτος και Κατάρ αναμένεται να καταθέσουν νέο σχέδιο εκεχειρίας.
Ο Σαάρ έκανε τη δήλωση αυτή σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μαζί με τον Δανό ομόλογό του.
Σε ανακοίνωση που εξέδωσε, διευκρίνισε ότι το ένα βλήμα αναχαιτίστηκε και ότι το άλλο έπεσε σε άδεια περιοχή.
Ο αριθμός συμπεριλαμβάνει 25 προσαγωγές για βία κατά της αρχής.
