Ραντεβού στο Πεκίνο για... όλους και για όλα

Του Κώστα Ράπτη

Ποιος είναι ο κορυφαίος διπλωματικός προορισμός των ημερών; Τα γεγονότα της εβδομάδας που λήγει δίνουν την απάντηση: αναμφίβολα το Πεκίνο. Δύο σημαντικά ραντεβού στην κινεζική πρωτεύουσα, το ένα υψηλότερου προφίλ, το άλλο όμως με ουσιαστικότερες και βαθύτερες επιπτώσεις, καταδεικνύουν τις ανατροπές των ισορροπιών, σε ένα περιβάλλον όπου η χώρα του Σι Τζινπίνγκ ανακαλύπτει τον διπλωματικό "ακτιβισμό" σε πεδία πέραν του καθαρώς περιφερειακού.

Την Πέμπτη o Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, Τσιν Γκανγκ, φιλοξένησε τους ομολόγους του της Σαουδικής Αραβίας, πρίγκιπα Φαϊσάλ μπιν Φαρχάν αλ Σαούντ, και του Ιράν, Χοσέιν Αμιραμπντολαχιάν, σε επικύρωση της αποκατάστασης των σχέσεων των δύο ιστορικών ανταγωνιστών του Περσικού Κόλπου, η οποία επιτεύχθηκε με κινεζική μεσολάβηση και ανακοινώθηκε στις 10 Μαρτίου.

Η προχθεσινή συνάντηση, που συνέπεσε και με τον ιερό για τους μουσουλμάνους μήνα του Ραμαζανίου, σημαδεύθηκε από τη συνυπογραφή κοινής δήλωσης, με την οποία επιβεβαιώνεται η επαναλειτουργία πρεσβειών και προξενείων μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, έπειτα από επτάχρονη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων, η επανάληψη των απευθείας αεροπορικών πτήσεων, καθώς και η διευκόλυνση της χορήγησης βίζας στους υπηκόους των δύο κρατών. Το ίδιο κείμενο υπογραμμίζει τη σημασία της επανενεργοποίησης παλαιών συμφωνιών για συνεργασία στους τομείς της ασφάλειας, του εμπορίου και των επενδύσεων.

Ένας νέος διαιτητής

Το ότι επανεξετάζουν τη στάση τους οι δύο χώρες, των οποίων η σύγκρουση κατεξοχήν επιβάρυνε τη Μέση Ανατολή (με "μέτωπα" που διακλαδώνονται από το Ιράκ και τον Λίβανο μέχρι την Υεμένη), είναι από μόνο του μείζων εξέλιξη. Την καθιστά, ωστόσο, ιστορική το γεγονός ότι ο ενδιάμεσος, ο οποίος οδήγησε σε καρποφορία τις εμπιστευτικές ιρανο-σαουδαραβικές συνομιλίες της τελευταίας διετίας, είναι η Κίνα, υποσκελίζοντας με το πολιτικο-οικονομικό ειδικό της βάρος και μόνο τον παραδοσιακό "μεγάλο διαιτητή" (και στρατιωτικό επιτηρητή) των μεσανατολικών πραγμάτων, που ήταν οι ΗΠΑ.

Η χώρα του Σι Τζινπίνγκ εμβαθύνει έτσι τις απευθείας σχέσεις της με τους δύο μεγαλύτερους παραγωγούς πετρελαίου στην Ασία και συντελεί στη δημιουργία ενός κλίματος μεγαλύτερης σταθερότητας και προβλεψιμότητας στα δυτικά της ηπείρου, όπου κατευθύνονται οι φιλόδοξοι "νέοι δρόμοι του μεταξιού". Από την πλευρά του, το Ιράν κάνει ένα βήμα εξόδου από τη διπλωματική και οικονομική απομόνωση, την οποία έχουν επιφέρει οι αμερικανικές κυρώσεις, ενώ η Σαουδική Αραβία, αντί να τηρεί αποστάσεις από τις ευρασιατικές δυνάμεις, τις αξιοποιεί για την προώθηση του οράματος διαφοροποίησης της οικονομίας της, την απεμπλοκή από μέτωπα όπως αυτό της Υεμένης και τη συνδιαλλαγή με τον κύριο περιφερειακό ανταγωνιστή της. Είναι σαφές ότι η "ασπίδα ασφαλείας" που πρόσφερε η ειδική σχέση με τις ΗΠΑ επαναξιολογείται, ιδίως μετά τα στρατιωτικά πλήγματα που κατόρθωσαν να επιφέρουν το Ιράν και οι σύμμαχοί του την τελευταία τριετία εναντίον σαουδαραβικών υποδομών ή και αμερικανικών βάσεων.

"Σκωτσέζικο ντους"

Όμως την ίδια ημέρα η Κίνα και ο ηγέτης της υποδέχονταν και άλλους, υψηλότερους επισκέπτες. Ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, και η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έγιναν δεκτοί από τον Σι Τζινπίνγκ στη Μεγάλη Αίθουσα του Λαού, για συνομιλίες οι οποίες αφορούσαν το κορυφαίο διεθνές ζήτημα των ημερών, ήτοι τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και το μεγάλο εκκρεμές ερώτημα του μέλλοντος των σινο-ευρωπαϊκών σχέσεων, εν μέσω της φιλολογίας, τροφοδοτούμενης κυρίως από την αμερικανική ακτή του Βόρειου Ατλαντικού, περί "αποσύνδεσης", οικονομικής και όχι μόνο, της σφαίρας των δυτικών δημοκρατιών από τον χώρο του "ευρασιατικού αυταρχισμού".

Ως ασκημένοι στη γλώσσα των συμβολισμών, οι Κινέζοι οικοδεσπότες επεφύλαξαν πραγματικό "σκωτσέζικο ντους" στον Γάλλο πρόεδρο: από την ταπεινωτική μεταχείριση κατά την προσγείωσή του, όπου δεν τον περίμενε κανένας αξιωματούχος, στις θερμές προσωπικές στιγμές με τον Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος του επεφύλαξε το προνόμιο της κοινής επίσκεψης την Παρασκευή στο αλλοτινό πατρικό του στην Γκουανγκζού της νότιας Κίνας για τσάι.

Με την πρόεδρο της Κομισιόν τα πράγματα ήταν περισσότερο απλά: η υποδοχή της ήταν σαφώς υποβαθμισμένη σε σχέση με του Γάλλου προέδρου. Όμως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είχε επιβαρύνει η ίδια τη θέση της, εκφωνώντας μία εβδομάδα πριν από την επίσκεψή της στο Πεκίνο ομιλία στην οποία περιέγραφε την Κίνα ως "καταπιεστική" και τη σχέση της Ε.Ε. μαζί της ως επικίνδυνα ασύμμετρη. Προφανώς ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε., Ζοζέπ Μπορέλ, ο οποίος μεταβαίνει και αυτός στο Πεκίνο την ερχόμενη εβδομάδα, έχει πολλή δουλειά.

Η πολιτική και επιχειρηματική "απόβαση" του Μακρόν

Για τον Εμανουέλ Μακρόν το ταξίδι στο Πεκίνο είχε διπλή στόχευση. Ως εθνικός ηγέτης ενδιαφέρεται πρωτίστως για την καλλιέργεια των διμερών σχέσεων: εξού και συνοδευόταν από πολυμελή αντιπροσωπία όχι μόνο υπηρεσιακών παραγόντων, αλλά και ανθρώπων του πολιτισμού και τους επικεφαλής 50 εταιρειών, ανάμεσά τους και η Airbus, που θα εγκαινιάσει νέα αλυσίδα παραγωγής επί κινεζικού εδάφους.

Ως πρόεδρος, πάλι, μιας χώρας-μέλους του ευρω-ατλαντικού συνασπισμού, αλλά και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, δεν μπορεί παρά να ενδιαφέρεται για την αποσταθεροποιητική δυναμική του πολέμου στην Ουκρανία – με το βλέμμα στραμμένο στον αγγλοσαξονικό παράγοντα, ο οποίος δείχνει να επενδύει σε μια παράταση της σύγκρουσης, αλλά και σε μια περισσότερο συγκρουσιακή σχέση με την Κίνα, την οποία η Δυτική Ευρώπη και ιδίως η Γαλλία δεν έχει τις αντοχές να ακολουθήσει.

Όμως ο απολογισμός των συνομιλιών του με τον Σι Τζινπίνγκ δεν μοιάζει ικανοποιητικός. Το μαρτυρά αυτό και η καταληκτική συνέντευξη Τύπου των δύο ηγετών, όπου ο Εμανουέλ Μακρόν, μάλλον αμήχανα και αυτοσχεδιαστικά, αφιέρωσε στην ομιλία του διπλάσιο χρόνο από αυτήν του φιλοξενούντος, κατά παράβαση του πρωτοκόλλου.

Τα όρια της "στρατηγικής αυτονομίας"

Ο Γάλλος πρόεδρος είχε, βέβαια, την ικανοποίηση να ακούσει τον Σι Τζινπίνγκ να εξαίρει την προσφιλή στον ίδιο "στρατηγική αυτονομία", όμως σε ένα πλαίσιο καταγγελίας του "ηγεμονισμού", που δεν αφήνει αμφιβολία για τις ρωγμές που φιλοδοξεί να ανοίξει το Πεκίνο μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής. Επιπλέον, ο Μακρόν δεν απέσπασε από τον Κινέζο ηγέτη ούτε τη χειρονομία μιας τηλεφωνικής επικοινωνίας του τελευταίου με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι, ενώ κατά την ιδιαίτερη συνάντησή τους, όταν τέθηκε το ζήτημα πιθανής εξοπλιστικής ενίσχυσης της Ρωσίας από την Κίνα, ο Σι απάντησε ότι "δεν θεωρεί τον συγκεκριμένο πόλεμο δικό του και δεν αυτός που διοχετεύει όπλα"...

Μάλιστα, σε μια κίνηση παράδοξης οικειοποίησης των απόψεων της άλλης πλευράς, το Πεκίνο εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία εκφράζεται η προσδοκία συνυπογραφής από Γαλλία και Κίνα κοινής πρωτοβουλίας ειρήνευσης της Ουκρανίας – ενώ ο αγγλοσαξονικός παράγοντας έχει με συνοπτικές διαδικασίες απορρίψει την κινεζική εμπλοκή, που τη θεωρεί κατά βάθος υποστηρικτική της ρωσικής εισβολής. Η "στρατηγική αυτονομία" είναι ένα παιχνίδι μάλλον πέρα από τις γαλλικές δυνατότητες.