Συμπεράσματα από την ετήσια ομιλία Πούτιν προς το κοινοβούλιο

Του Κώστα Ράπτη

Η διάρκειας μίας ώρας και 45 λεπτών καθιερωμένη ετήσια ομιλία του Βλαντίμιρ Πούτιν προς τα δύο σώματα του κοινοβουλίου και τους εκπροσώπους της ρωσικής ελίτ (κατ' απομίμηση της αμερικανικής προεδρικής State of the Union Adress) σχολιάσθηκε ήδη ευρέως ως προς το γεωπολιτικό της σκέλος. Ένα σκέλος το οποίο σημαδεύθηκε από την (ήδη εγκριθείσα εν τω μεταξύ από τη Δούμα) αναστολή συμμετοχής στην Συνθήκη New Start, την τελευταία που είχε απομείνει να προσφέρει ένα πεδίο συνεννόησης με τις ΗΠΑ στο πεδίο των πυρηνικών εξοπλισμών. Επικαλέστηκε ο Πούτιν το γεγονός ότι η χώρα του δεν μπορεί να συνεχίζει τις αμοιβαίες επιθεωρήσεις πυρηνικών εγκαταστάσεων με μία άλλη δύναμη, η οποία διακηρύσσει ότι επιδιώκει τη φθορά και την ήττα της. Στην πραγματικότητα, όμως, σηματοδότησε με πιο παραστατικό τρόπο τα ρίσκα της κλιμάκωσης του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και το τέλος μιας τάξης πραγμάτων που οριζόταν από τις μεταπολεμικές συναινέσεις. Άλλωστε ο εχθρός με τον οποίο μάχεται η Ρωσία, σύμφωνα με την περιγραφή του Πούτιν, δεν είναι η Ουκρανία (για τον λαό της οποίας βρήκε, με καθυστέρηση ενός έτους, κάποια λόγια συμπάθειας, εμφανίζοντάς τον ως οιονεί κατακτημένο), αλλά η Δύση – και ως πυροδότης του πολέμου παρουσιάζεται η απόρριψη των δύο σχεδίων διεθνών συμφωνιών με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ που παρουσίασε τον Δεκέμβριο του 2021 η Μόσχα, ομολογώντας το κατ' αυτήν πραγματικό επίδικο.

Πλησιέστερα πάντως προς τα ρίσκα της παρούσας στιγμής βρίσκονται όχι τα σχετικά με το ρωσικό πυρηνικό οπλοστάσιο (του οποίου τον βαθμό ετοιμότητας της τάξης του 91% έθεσε ο Πούτιν ως στόχο και για τους υπόλοιπους κλάδους των ενόπλων δυνάμεων), αλλά οι πραγματικότητες του συμβατικού πολέμου και κυρίως η προειδοποίηση του Ρώσου προέδρου ότι όσο μεγαλώνει η εμβέλεια του οπλισμού που αποστέλλει η Δύση προς την Ουκρανία, τόσο μεγαλώνει η ακτίνα των εδαφικών φιλοδοξιών της Ρωσίας για την απώθησή του.

Τα μηνύματα αυτά ήρθαν να πλαισιώσουν δύο κινήσεις παράλληλες προς την ομιλία Πούτιν: η πρώτη ήταν το διάβημα που επέδωσε τη Δευτέρα ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην Αμερικανίδα πρεσβευτή στη Μόσχα Λυν Τρέισι, επικρίνοντας την αυξανόμενη αμερικανική εμπλοκή στο πλευρό της Ουκρανίας (με υλικό και προσωπικό που στο εξής θα αποτελεί, όπως τονίσθηκε, "νόμιμο στόχο” της ρωσικής πλευράς) και χαρακτηρίζοντας "ψευδή και ασυνάρτητο” τον ισχυρισμό ότι οι ΗΠΑ δεν αποτελούν μέρος της σύγκρουσης.

Το δεύτερο και ηχηρότερο μήνυμα ήταν η συνάντηση που είχε ο ίδιος ο Λαβρόφ χθες, ημέρα της ετήσιας ομιλίας Πούτιν, με τον επισκεπτόμενο τη ρωσική πρωτεύουσα επικεφαλής της κινεζικής διπλωματίας (υπουργό μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου και νυν διευθυντή της Κεντρικής Επιτροπής Εξωτερικής Πολιτικής του Κομμουνιστικού Κόμματος) Ουανγκ Γι. Ο τελευταίος, ο οποίος συναντήθηκε και με τον πανίσχυρο γραμματέα του ρωσικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Νικολάι Πατρούσεφ και πρόκειται να γίνει δεκτός και από τον Πούτιν, δεν έχασε την ευκαιρία να τονίσει ότι οι ρωσο-κινεζικές σχέσεις είναι "σταθερές σαν βράχος” και ότι οι δύο χώρες "αποφασιστικά αντιτίθενται σε κάθε μονομερή ή εκφοβιστική συμπεριφορά, διαφυλάσσοντας την κυριαρχία, την ασφάλεια και τα αναπτυξιακά συμφέροντά τους”.

Αν το δυτικό ακροατήριο ανέμενε πάντως από την ομιλία Πούτιν κάποια θεαματική εξαγγελία συγκεκριμένων στρατιωτικών κινήσεων ασφαλώς θα απογοητεύτηκε, στον βαθμό που η ρωσική ηγεσία περιβάλλει με απόλυτη αδιαφάνεια και αμφισημία τα στρατηγικά της σχέδια, αλλά και θέλει να εμπνεύσει στην κοινή γνώμη της μία αίσθηση "ήρεμης δύναμης”.

Ομοίως, το διεθνές ακροατήριο χάνει σημαντικό μέρος της εικόνας, αν παραβλέψει το γεγονός ότι η ομιλία Πούτιν απευθυνόταν πρωτίστως στο εσωτερικό και ήταν αφιερωμένη κατά το μεγαλύτερο μέρος της σε οικονομικά ζητήματα, με παράθεση πλήθους τεχνικών λεπτομερειών.

Ο Ρώσος πρόεδρος τόνισε ότι η πολεμική προσπάθεια δεν πρέπει να αποβεί σε βάρος των αναπτυξιακών στόχων της χώρας και φιλοτέχνησε μία εικόνα, όπου αυτά τα δύο συνδέονται δομικά. Αλλά θέλησε να παρέμβει και σε μία καθαρά ρωσική συζήτηση (ας μην ξεχνάμε ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης ονομάζεται κομμουνιστικό) σχετικά με τον ενδεχόμενο προσανατολισμό της οικονομίας προς μία κατεύθυνση περισσότερο κρατικιστική.

Ο Πούτιν βέβαια εξήγγειλε πλήθος παροχών προς τους βετεράνους και τις οικογένειές τους, αλλά και προς τους εργαζόμενους του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος, δίνοντας το περίγραμμα ενός είδους "πολεμικού κεϊνσιανισμού”. Όμως από την άλλη πλευρά, επαινώντας την ευελιξία των επιχειρήσεων, ιδίως των μικρομεσαίων, στην αντιμετώπιση των κυρώσεων, δήλωσε ρητά ότι ο υπέρτατος στόχος της διαφύλαξης της εθνικής κυριαρχίας ταυτίζεται με τη διατήρηση της ελεύθερης αγοράς και της ατομικής ιδιοκτησίας. Εξ ού και ήταν πολλά αυτά που είχε να εξαγγείλει (φορολογικά κίνητρα, ιδίως για επενδύσεις σε υψηλή τεχνολογία, δανειοδοτήσεις, χαλάρωση του ρυθμιστικού πλαισίου) προς όφελος των επιχειρηματιών.

Με άλλα λόγια, προτείνει προς τους ολιγάρχες (και όχι μόνο αυτούς) ένα "ντιλ” κατά το οποίο αυτοί θα λειτουργούν ως "εθνική αστική τάξη”, συμμορφωμένοι προς τους γενικότερους κρατικούς στόχους και το αντίστοιχο ιδεολογικό πλαίσιο της "ιδιαιτερότητας του ρωσικού πολιτισμού”, προκειμένου η Ρωσία να ξεφύγει, όπως ανέφερε ρητά, από το μετασοβιετικό πρότυπο μιας οικονομίας προσανατολισμένης κυρίως προς την εξαγωγή πρώτων υλών στη Δύση.