Ουκρανία: Η εμπλοκή της Δύσης κλιμακώνεται – και τα ρίσκα

Του Κώστα Ράπτη

Το Δελτίο Ατομικών Επιστημόνων, που εκδίδεται στις ΗΠΑ, έχει την επιμέλεια του "Ρολογιού της Καταστροφής", το οποίο παραστατικά αποδίδει τις εκτιμήσεις για τον κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου. Οι δείκτες αυτού του ρολογιού έχουν πλέον μετακινηθεί στα 90 δευτερόλεπτα πριν από τα "μεσάνυχτα", όσο ποτέ άλλοτε στην πρόσφατη ιστορία.

Από την πλευρά του, ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας και νυν αντιπρόεδρος του πανίσχυρου Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, απειλεί χωρίς περιστροφές: "Πυρηνικές δυνάμεις ποτέ δεν έχασαν μεγάλες συγκρούσεις, από τις οποίες εξαρτάται η τύχη τους". Άγνωστο παραμένει σε ποια ιστορικά προηγούμενα στηρίζει αυτή τη γενίκευση...

Οι συντάκτες του Δελτίου, πάντως, υπενθυμίζουν ότι η μοναδική εναπομείνασα συμφωνία ελέγχου των πυρηνικών εξοπλισμών μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας είναι η συνθήκη New Start, που εκπνέει το 2026 και βρίσκεται εν αμφιβόλω. Όλο το προηγούμενο πλαίσιο αποτροπής της πυρηνικής αποτροπής έχει σταδιακά ξηλωθεί μέσα στα τελευταία είκοσι χρόνια (με πρωτοβουλία των ΗΠΑ που διατηρούν στο δόγμα τους την επιλογή του "πρώτου πλήγματος"), ενώ οι συμπρωταγωνιστές της "ισορροπίας του τρόμου" πλέον διατηρούν σχεδόν μηδενικούς διαύλους επικοινωνίας.

Για την ακρίβεια, το μέγα επίδικο των ημερών, δεν είναι καν τα συμφραζόμενα της γεωπολιτικής αναταραχής, αλλά το αν απειλείται μια απευθείας στρατιωτική αναμέτρηση Ρωσίας και Δύσης, ως απόρροια του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία.

Ωμές παραδοχές

Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, πιστεύει ότι βρισκόμαστε λίγο πριν από αυτό. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, "ο υβριδικός πόλεμος της Δύσης εναντίον της Ρωσίας έχει γίνει σχεδόν πραγματικός". Και η "Πράσινη" ομόλογός του από τη Γερμανία, Αναλένα Μπέρμποκ, με αβάσταχτη ελαφρότητα τον επιβεβαίωσε, δηλώνοντας ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης ότι "διεξάγουμε πόλεμο ενάντια στη Ρωσία".

Όλα αυτά, στο φόντο της αναμενόμενης (για πρώτη φορά μεταπολεμικά, ό,τι και αν συμβολίζει αυτό) εμφάνισης γερμανικών τεθωρακισμένων στον μετασοβιετικό χώρο, καθώς οι αντιστάσεις του Σοσιαλδημοκράτη καγκελαρίου Όλαφ Σολτς στην αποστολή αρμάτων Leopard-2 στην Ουκρανία, εκάμφθησαν μπροστά στην αμερικανική επιμονή, όπως αναμενόταν.

Η αποστολή των Leopard-2 (όπως και των αμερικανικών Abrams σε επόμενο χρόνο) κυριάρχησε το τελευταίο διάστημα στη δημόσια συζήτηση. Όμως η σημασία του είναι περισσότερο πολιτική, παρά επιχειρησιακή. Η ρωσική πλευρά επαίρεται ότι τα νέα άρματα από τη Δύση θα καταστραφούν άμα τη αφίξει – και διοχετεύει μέσω του πρακτορείου Tass πληροφορίες ότι αυτά έχουν αποδειχθεί ευάλωτα ακόμη και σε αντιαρματικά της σοβιετικής εποχής. Σε κάθε περίπτωση, ο συνολικός αριθμός τους, όσο και αν δημιουργεί ένα επιπλέον πρόσκομμα στη ρωσική στρατιωτική μηχανή, δεν συνιστά από μόνος του ανατροπή της συνολικής εικόνας. Μίας εικόνας, η οποία με βάση τις προόδους των ρωσικών δυνάμεων στο κρίσιμο μέτωπο του Μπάχμουτ στο Ντονμπάς, αλλά και τη μερική επανενεργοποίηση του νότιου μετώπου στην επαρχία Ζαπορίζια, δεν είναι καθησυχαστική για το Κίεβο και τους συμμάχους του.

Η πολιτική επιλογή

Όμως, για τη Δύση είναι δεδομένη η πολιτική επιλογή της παράτασης της σύγκρουσης και της κλιμάκωσης της δικής της εμπλοκής, προς το παρόν στο εξοπλιστικό επίπεδο. Αυτό κατέδειξε και η υπό τον Λόιντ Όστιν των ΗΠΑ συνάντηση των υπουργών Άμυνας της δυτικής συμμαχίας στην αμερικανική βάση του Ράμσταϊν στη Γερμανία την περασμένη Παρασκευή.

Ωστόσο, η προσφυγή σε όπλα δυτικής κατασκευής, αφότου αξιοποιήθηκαν όλα τα εναπομείναντα από τη σοβιετική εποχή αποθέματα στην ανατολική Ευρώπη, πολλαπλασιάζει τις ανάγκες εκπαίδευσης του ουκρανικού προσωπικού, άρα και το ρίσκο έκθεσης δυτικών εκπαιδευτών σε κίνδυνο. Η συμμετοχή στον πόλεμο "από το πίσω κάθισμα” κινδυνεύει να γίνει λιγότερο "διακριτική", γεγονός που προκαλεί και την ρωσική πλευρά να κλιμακώσει. Ήδη εκδηλώθηκε το τρίτο μεγάλο κύμα ρωσικών βομβαρδισμών κατά των υποδομών, ιδίως ενεργειακών, σε όλη την ουκρανική επικράτεια.

Περίγραμμα "συμβιβασμού" από στηλών της Washington Post

Είναι σε αυτό το περίπλοκο και ασταθές περιβάλλον που ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν έκανε την παράδοξη επιλογή να ανοίξει τη συζήτηση για την "επόμενη μέρα" της ουκρανικής κρίσης σε συνομιλία του με τον Ντέιβιντ Ιγκνάσιους τη Δευτέρα, η οποία δημοσιεύθηκε δύο μέρες αργότερα στην Washington Post. Ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ εμφανίσθηκε ικανοποιημένος για την απόφαση της Γερμανίας να αποστείλει άρματα Leopard-2, θεωρώντας την καρπό της μακράς και επίπονης προσπάθειας του ιδίου να διατηρήσει αρραγή τη δυτική συμμαχία. Εμφανίσθηκε επίσης πεπεισμένος ότι τα ρίσκα μιας πυρηνικής αναμέτρησης (που τα απέδωσε στην πεπλανημένη πεποίθηση της Ρωσίας ότι θα δεχθεί επίθεση) είναι περιορισμένα, αλλά και ότι για τον περαιτέρω περιορισμό τους οφείλει να ανοίξει μία συζήτηση πέρα από τον άμεσο ορίζοντα του ουκρανικού πολέμου, όπου η Ουάσινγκτον στηρίζει μια νίκη του Κιέβου. Με ένα ενδιαφέρον λογικό άλμα δε, υποστηρίζει ότι η "κολοσσιαία αποτυχία της Ρωσίας να επιτύχει τους στόχους της" ανοίγει τον δρόμο για έναν συμβιβασμό στον οποίο, χωρίς να διευθετούνται οριστικά τα πολιτικά ζητήματα, θα γίνουν αποδεκτά ορισμένα δεδομένα επί του εδάφους, με την καθιέρωση και αποστρατιωτικοποιημένων ενδιάμεσων ζωνών. Η ρωσική κυριαρχία επί της Κριμαίας, καίτοι δεν θα αναγνωρισθεί, θα γίνει ανεκτή, υπό τον όρο της αποστρατιωτικοποίησης, ώστε να μην απειλείται η ουκρανική ενδοχώρα, ενώ η ασφάλεια της Ουκρανίας θα επιδιωχθεί όχι με θεσμικές εγγυήσεις, τύπου "Άρθρου 5" του Ατλαντικού Χάρτη, αλλά με την εξασφάλιση οπλισμού ελιγμού, που θα αποτρέψει μελλοντικές ρωσικές επιθέσεις.

Οι εσωτερικές εκκαθαρίσεις

Την ίδια στιγμή, το εσωτερικό μέτωπο της Ουκρανίας παρουσιάζει πρωτοφανή κινητικότητα, καθώς με την επίκληση της καταπολέμησης της διαφθοράς υπήρξε το τελευταίο διάστημα κύμα αποπομπής Ουκρανών κρατικών αξιωματούχων. Θύματά του υπήρξαν ο υφυπουργός Άμυνας Βιατσεσλάβ Σαποβάλοφ (κατηγορούμενος για σκανδαλώδεις προμήθειες στο σιτηρέσιο των στρατιωτών, για τις οποίες ελέγχεται και ο υπουργός Ολέκσιι Ρέζνικοφ), ένας βοηθός γενικός εισαγγελέας, πέντε περιφερειάρχες και άλλα κυβερνητικά στελέχη, ενώ την παραίτησή του υπέβαλε και ο αναπληρωτής προσωπάρχης της προεδρίας Κίριλο Τιμοσένκο. Είχε προηγηθεί η αποπομπή του πολυσυζητημένου επικοινωνιακού συμβούλου του προέδρου Ζελένσκι, Ολέκσιι Αρέστοβιτς, λόγω της "γκάφας" του να αποδώσει στην ουκρανική αεράμυνα την πρόσφατη καταστροφή πολυκατοικίας στο Ντνίπρο, με 44 νεκρούς. Ωστόσο, ο Αρέστοβιτς εμφανίζεται να εγείρει ευρύτερες διαφωνίες, αμφισβητώντας τόσο την ικανότητα της χώρας του να νικήσει, όσο και την επιλογή της στοχοποίησης του ρωσόφωνου πληθυσμού που διαρρηγνύει την εθνική ενότητα.

Ρωσικές πηγές παραλληλίζουν αυτές τις εκκαθαρίσεις με το προηγούμενο του Νότιου Βιετνάμ το 1963, εκτιμώντας ότι πρόκειται για τη δημιουργία στενότερου αμερικανικού κλοιού γύρω από τον Ζελένσκι και την απομάκρυνση άλλων ερεισμάτων του (λ.χ. βρετανικής επιρροής). 

--