Welt: "Πακέτο" 1,25 τρισ. ευρώ για την ανακοικοδόμηση της χώρας τους ζήτησαν οι Ουκρανοί στο Νταβός

Μετά τον πόλεμο, η ουκρανική οικονομία πρέπει να ανοικοδομηθεί - και μάλιστα με πιο σύγχρονο τρόπο από ό,τι πριν. Ωστόσο, οι υποσχέσεις που έχουν γίνει μέχρι στιγμής από τις χώρες-χορηγούς και τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία καλύπτουν μόνο ένα μικρό μέρος των χρηματοδοτικών αναγκών. Γίνεται λόγος για έως και 1,25 τρισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με τη Welt.

Την Πέμπτη, οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν περίπου 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόσθετη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία και η ΕΕ απελευθέρωσε 3 δισεκατομμύρια ευρώ δύο ημέρες νωρίτερα - χρήματα που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για τη σταθεροποίηση του κράτους και της οικονομίας της εμπόλεμης χώρας. Τεράστια ποσά που είναι ελάχιστα σε σύγκριση με τα μακροπρόθεσμα έξοδα που θα πρέπει να επωμιστούν τα δυτικά έθνη που υποστηρίζουν τη χώρα, αν θέλουν να τη βοηθήσουν να ανοικοδομηθεί. Το κόστος είναι πιθανό να ανέλθει σε πολλές εκατοντάδες δισεκατομμύρια. Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) στο Νταβός αυτή την εβδομάδα, έγινε λόγος ακόμη και για ποσά που ξεπερνούν το τρισεκατομμύριο.

Φυσικά, όλοι οι υπολογισμοί παραμένουν ασαφείς όσο το τέλος του πολέμου δεν είναι ορατό και η καταστροφή των ουκρανικών υποδομών από τις ρωσικές επιθέσεις συνεχίζεται. Όλο και περισσότερο, ωστόσο, το επίκεντρο μετατοπίζεται σε προβληματισμούς σχετικά με το πώς θα διασφαλιστεί ότι η Ουκρανία θα μπορέσει να παραμείνει πολιτικά και οικονομικά ανεξάρτητη στη μεταπολεμική περίοδο.

Αυτό δεν έχει να κάνει τουλάχιστον με τα χρήματα. "Έχω ακούσει εδώ για κόστος γύρω στα 700 δισεκατομμύρια ευρώ ή δολάρια", δήλωσε η Γιούλια Σβιρύντενκο, αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ουκρανίας, στο συνέδριο στις ελβετικές Άλπεις. "Θα είναι πιο ακριβό. Χρειαζόμαστε ήδη τα πρώτα κεφάλαια".

Μέχρι στιγμής, μόνο ένα κλάσμα βρίσκεται στο τραπέζι. Μέχρι τις 20 Νοεμβρίου, η διεθνής κοινότητα είχε υποσχεθεί στην Ουκρανία 112 δισεκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με τους τελευταίους υπολογισμούς του Ινστιτούτου για την Παγκόσμια Οικονομία του Κιέλου (IfW). Αυτό περιλαμβάνει όλες τις υποσχέσεις στρατιωτικής, οικονομικής και ανθρωπιστικής βοήθειας - οι οποίες μέχρι στιγμής έχουν ακολουθηθεί μόνο εν μέρει από πράξεις. Για παράδειγμα, από τα 18 δισεκατομμύρια ευρώ της δημοσιονομικής βοήθειας, για την οποία τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν στα τέλη του φθινοπώρου, τα 15 δισεκατομμύρια ευρώ εξακολουθούν να εκκρεμούν μετά τις πρώτες πληρωμές αυτή την εβδομάδα.

"Εάν ο πόλεμος τελειώσει σχετικά γρήγορα, αναμένουμε να δαπανήσουμε 750 δισεκατομμύρια δολάρια για βοήθεια και ανοικοδόμηση", δήλωσε στο Νταβός ο Φάρι Λινκ, επικεφαλής της αμερικανικής επενδυτικής εταιρείας Blackrock. Αυτό θα αντιστοιχούσε σε μια εκτίμηση που είναι ήδη λίγων μηνών: "Εάν πράγματι ήταν ήδη 750 δισεκατομμύρια δολάρια το φθινόπωρο, όπως εκτιμά η Παγκόσμια Τράπεζα, τότε η καταστροφή από τότε έχει σίγουρα προσθέσει μερικές εκατοντάδες δισεκατομμύρια", δήλωσε στη Welt am Sonntag ο Γιούργκεν Ριγκτέρινκ, αντιπρόεδρος της τράπεζας της Ανατολικής Ευρώπης, EBRD. Οι Ουκρανοί βουλευτές στο Νταβός ζήτησαν μάλιστα ποσά πρωτοφανή σε αυτό το ύψος: Έγινε λόγος για 1,25 τρισεκατομμύρια ευρώ.

Τα ποσά αυτά δεν είναι εντελώς κενά περιεχομένου. Ο Μπάριθ Άιχενγκριν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϋ είναι ένας από τους ειδικούς που ασχολούνται εντατικά με το ζήτημα της ανασυγκρότησης εδώ και σχεδόν ένα χρόνο. "Φυσικά, κανείς δεν ξέρει πόσο υψηλός θα είναι ο λογαριασμός, επειδή κανείς δεν ξέρει πότε θα τελειώσει ο πόλεμος", δήλωσε ο Άιχενγκριν στη Welt am Sonntag. Αλλά ο καθηγητής κάνει τα μαθηματικά: Αν αναλογιστεί κανείς ότι η οικονομική παραγωγή πριν από τον πόλεμο ήταν περίπου 200 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως και υποθέσει ότι η αναλογία των πάγιων περιουσιακών στοιχείων προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν είναι τέσσερα προς ένα, "τότε η επισκευή ενός πλήρως κατεστραμμένου κεφαλαιακού αποθέματος θα κόστιζε περίπου 800 δισεκατομμύρια δολάρια".

Με τα ποσά που συζητούνται τώρα, ακόμη και η προσφυγή στα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα ήταν μόνο μια μικρή ανακούφιση. Επί του παρόντος, τα ρωσικά συναλλαγματικά αποθέματα ύψους άνω των 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων εξακολουθούν να είναι δεσμευμένα, εκτός από τις ιδιωτικές αποταμιεύσεις των πλούσιων Ρώσων που είναι αποθηκευμένες στο εξωτερικό και ανέρχονται σε περίπου 30 δισεκατομμύρια δολάρια. "Η Ρωσία πρέπει να συμβάλει στη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης", δήλωσε στο Νταβός η υπουργός Οικονομικών του Καναδά Kρίστια Φρίλαντ. Θέλει να διαθέσει τα ρωσικά κεφάλαια που έχουν παγώσει στον Καναδά στην Ουκρανία. Η Φρίλαντ δήλωσε ότι ο Καναδάς έχει ήδη παραδώσει τα πρώτα περιουσιακά στοιχεία στην Ουκρανία.

Η ίδια η Ουκρανία θα εξαλειφθεί σε μεγάλο βαθμό ως χρηματοδότης. Ακόμη και αν η οικονομική βοήθεια προς το Κίεβο έχει χορηγηθεί μέχρι στιγμής σχεδόν αποκλειστικά με τη μορφή δανείων και όχι επιχορηγήσεων, δεν πρέπει να υπάρχουν αυταπάτες, λέει ο Ριγκρτέρινκ, αντιπρόεδρος της Ανατολικοευρωπαϊκής Τράπεζας: οι δημόσιοι χρηματοδότες πρέπει να είναι "ξεκάθαροι ότι ένα σημαντικό μέρος δεν μπορεί να αποπληρωθεί από την Ουκρανία στο τέλος", λέει ο Ριγκτέρινκ. Αλλά σε αντάλλαγμα, ο Ριγκτέρινκ πιστεύει ότι "μετά τον πόλεμο, έχουμε την ευκαιρία να θέσουμε ολόκληρη τη χώρα σε πολύ καλύτερες βάσεις". Αυτό θα είναι επίσης απαραίτητο για να πειστούν οι ιδιώτες επενδυτές. Σίγουρα βλέπουν τις δυνατότητες.

Οι επενδυτές θέλουν να "πλημμυρίσουν τη χώρα με χρήματα"

"Οι ευκαιρίες είναι τεράστιες, ιδίως για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα των υποδομών, ιδίως στον τομέα της ενέργειας", δήλωσε στο Νταβός ο Τζόε Κέσερ, μέλος του εποπτικού συμβουλίου της Siemens Energy και της Linde. Η πυραμίδα ανάπτυξης μιας χώρας είναι πάντα η ίδια: Πρώτον, πρέπει να δημιουργηθεί μια λειτουργική υποδομή. Αυτό περιλαμβάνει την ενέργεια και τη μεταφορά αγαθών και ανθρώπων. Με βάση αυτό, η εκβιομηχάνιση είναι δυνατή και στην κορυφή έρχονται η ιατρική περίθαλψη, τα καλλυντικά, η βιομηχανία πολυτελείας. "Έτσι αναπτύσσονται οι οικονομίες", λέει ο Κέσερ. "Η Ουκρανία ξεκινά και πάλι από το μηδέν, πράγμα που σημαίνει ότι η ενέργεια και οι υποδομές θα είναι το κρίσιμο πράγμα".

Αυτό που είναι σαφές είναι ότι οι συνθήκες-πλαίσιο πρέπει να είναι κατάλληλες για να προκύψει η αναπτυξιακή πυραμίδα που έχει κατά νου ο Κέσερ. "Δεν θα λειτουργήσει αν δεν συγκεντρωθούν δημόσια και ιδιωτικά χρήματα", δήλωσε στο Νταβός ο Ντέιβιντ Σάλομον, επικεφαλής της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs. "Πρέπει να υπάρχουν καλά κίνητρα για το κεφάλαιο που αναζητά απόδοση".

Τώρα δεν είναι σαν να ξεκινά η Ουκρανία από το μηδέν. "Η Ουκρανία διαθέτει μια ισχυρή βιομηχανία προμηθευτών και ένα σπουδαίο εργατικό δυναμικό", λέει ο Τόμας Σέφερ, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ομίλου, υπεύθυνος για τη μάρκα VW της Volkswagen. "Αυτός είναι επίσης ο λόγος για τον οποίο πολλοί κατασκευαστές, συμπεριλαμβανομένης της Volkswagen, έχουν εγκαταστήσει εκεί σημαντικά τμήματα της αλυσίδας εφοδιασμού, για παράδειγμα για τις καλωδιώσεις καλωδίων".

Είναι επίσης αλήθεια, ωστόσο, ότι η Ουκρανία θεωρείται μια διεφθαρμένη, σκληρή χώρα για πολλά χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Στον δείκτη διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας, η Ουκρανία κατέλαβε την 122η θέση το 2021 - πίσω από χώρες όπως η Αλγερία, το Νεπάλ ή η Ζάμπια.

Κατά συνέπεια, η Ουκρανία έμεινε σε μεγάλο βαθμό με άδεια χέρια όταν το πολυδιαφημισμένο "Χονγκ Κονγκ στην πόρτα" εμφανίστηκε στην Ανατολική Ευρώπη μετά το 1990. Σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού της, η χώρα βρίσκεται πολύ πίσω από άλλα κράτη όσον αφορά την εξωτερική οικονομική διαχείριση που είχαν παρόμοιες συνθήκες εκκίνησης μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Σύμφωνα με πληροφορίες του ΟΗΕ, το απόθεμα άμεσων επενδύσεων από το εξωτερικό ανήλθε σε μόλις 1419 δολάρια ανά κάτοικο το 2021. Το ποσοστό της Πολωνίας είναι πενταπλάσιο και της Ουγγαρίας επταπλάσιο.

Από τη θετική πλευρά, θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι δυνατότητες για να καλύψει το κενό είναι τεράστιες - και ότι η Ουκρανία θα μπορούσε ίσως ακόμη και να ξεπεράσει άλλες τοποθεσίες όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και της οικονομικής της δομής. Αυτό ήταν και το κλίμα στο οικονομικό φόρουμ του Νταβός. "Είπα στον Ζελένσκι: δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε νέους ολιγάρχες, θέλουμε να οικοδομήσουμε μια νέα Ουκρανία. Ένα καπιταλιστικό σύστημα όπου το κεφάλαιο χρησιμοποιείται για την πρόοδο", δήλωσε ο επικεφαλής της Blackrock, Φινκ - και πρόσθεσε αμέσως ότι οι επενδυτές θα είναι έτοιμοι να "πλημμυρίσουν" την Ουκρανία με χρήματα.

Μόνο που θα πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι που θα μπορούν να εργαστούν με το κεφάλαιο. Από το 1990, ο πληθυσμός έχει ήδη μειωθεί σημαντικά, από 52 σε περίπου 40 εκατομμύρια ανθρώπους. Μέχρι το τέλος του αιώνα, προβλέπουν τα Ηνωμένα Έθνη, θα είναι μόνο 20 εκατομμύρια, δεδομένων των χαμηλών ποσοστών γεννήσεων. Και ακόμη και αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί αισιόδοξο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, επτά εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν πλέον φύγει στο εξωτερικό και πέντε εκατομμύρια άλλοι έχουν εκδιωχθεί από τα σπίτια τους. Πότε θα επιστρέψουν πόσοι και υπό ποιες συνθήκες, κανείς δεν μπορεί να πει.

Το Σχέδιο Μάρσαλ θεωρείται από πολλούς εμπειρογνώμονες ως σχέδιο για την Ουκρανία. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, πυροδότησε ένα οικονομικό θαύμα στη Δυτική Ευρώπη - ιδίως στην κατεστραμμένη Γερμανία. Ωστόσο, τα ποσά που εμπλέκονται σήμερα στην Ουκρανία ξεπερνούν κάθε διάσταση. Μεταξύ 1947 και 1951, μόνο 13 δισεκατομμύρια δολάρια σε κεφάλαια ανασυγκρότησης εισέρρευσαν στη Δυτική Ευρώπη. Προσαρμοσμένο στις τιμές, αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 130 δισεκατομμύρια δολάρια, οπότε - ανάλογα με την εκτίμηση - έξι έως οκτώ φορές περισσότερα χρήματα θα πρέπει να συγκεντρωθούν για την Ουκρανία. Η βοήθεια για την ανοικοδόμηση του Ιράκ ή του Αφγανιστάν ήταν επίσης πολύ μικρότερη. Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου George Washington, 60 δισεκατομμύρια δολάρια πήγαν στο Ιράκ και περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ στο Αφγανιστάν.

"Η χρηματοδότηση της ανασυγκρότησης της Ουκρανίας θα είναι πολύ πιο πολύπλοκη από ό,τι η χρηματοδότηση της ανασυγκρότησης της Ευρώπης μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, για παράδειγμα", λέει ο 'Αιχενγκριν. Αυτό οφείλεται απλώς στο γεγονός ότι, σε αντίθεση με το Σχέδιο Μάρσαλ, θα πρέπει να υπάρξουν διάφοροι χορηγοί. "Ο συντονισμός των προσπαθειών τους θα αποτελέσει πρόκληση". Τα ποσά που αναφέρονται σε σχέση με την ενίσχυση της Ουκρανίας εξακολουθούν να είναι περισσότερο συγκρίσιμα με την Aufbau Ost της Γερμανίας. Το Ινστιτούτο Ifo υπολογίζει τις καθαρές μεταβιβάσεις προς την Ανατολή μεταξύ 1990 και 2009 σε 1,3 τρισεκατομμύρια ευρώ. Η Ένωση Ερευνών SED έχει υπολογίσει ένα κάπως υψηλότερο ποσό ύψους 1,6 τρισεκατομμυρίων ευρώ.

Τα ποσά θα μπορούσαν να λάβουν παρόμοιες διαστάσεις αν συνεχιστεί ο πόλεμος. Γιατί τίποτα δεν υποδηλώνει ότι η Ουκρανία θα επιτύχει μια γρήγορη νίκη στο πεδίο της μάχης.

Εξάλλου, η Ουκρανία έχει την υποστήριξη του δυτικού κόσμου, όπως κατέδειξε εντυπωσιακά το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Η Φρίλαντ αναφέρθηκε στις ιδιωτικές δωρεές, μέσω των οποίων έχουν συγκεντρωθεί 500 εκατομμύρια δολάρια στον Καναδά - ένα ποσό που είναι μάλλον συμβολικό ενόψει των οικονομικών προκλήσεων. Χωρίς γενναιόδωρη δημόσια βοήθεια από τη διεθνή κοινότητα, η ανοικοδόμηση δεν θα λειτουργήσει. Συγκριτικά, το σύνολο της αναπτυξιακής βοήθειας παγκοσμίως ανέρχεται σε περίπου 190 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.