Bloomberg: Ρωσία και Ουκρανία, δύο παράλληλοι βίοι για τους στρατούς των δύο χωρών

Όταν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε το 2014 να μεταβούν στην Ουκρανία στρατεύματα χωρίς διακριτικά, πρώτα στην Κριμαία και στη συνέχεια στα ανατολικά σύνορα του Ντονμπάς, τα στρατεύματα αυτά ήταν καλύτερα εξοπλισμένα, εκπαιδευμένα και οργανωμένα και συνέτριψαν τους αντιπάλους τους.

Οκτώ χρόνια μετά, οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί, σχολιάζει το πρακτορείο Bloomberg. Αυτό οφείλεται σε μια πληθώρα παραγόντων: Τα σύγχρονα όπλα και την εκπαίδευση που παρείχαν στην Ουκρανία οι σύμμαχοί της, το κατά πολύ καλύτερο ηθικό του στρατού της, το διαμέτρημα των διοικητών της, τη βοήθεια πληροφοριών και σχεδιασμού από τις ΗΠΑ, καθώς και τα καταστροφικά λάθη τακτικής του Κρεμλίνου και των στρατηγών του.

Μια αιτία, ωστόσο, ξεχωρίζει: Οι πολύ διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους δύο στρατοί με σοβιετικές ρίζες έμαθαν να πολεμούν. 

Ο αντίκτυπος στο πεδίο της μάχης και εκτός αυτού ήταν βαθύς, με τις ουκρανικές δυνάμεις να είναι σε θέση να διεξάγουν ταχείες, συνδυασμένες επιχειρήσεις δυνάμεων σε μια κίνηση τον Σεπτέμβριο από το Χάρκοβο στα βορειοανατολικά προς την περιοχή του Ντονμπάς, η οποία, λίγους μήνες νωρίτερα, είχε αποδειχθεί πέρα από τις δυνατότητες των Ρώσων αντιπάλων τους.

Στη νότια περιοχή της Χερσώνας, η Ουκρανία πρόσθεσε ένα τρίτο μεγάλο μέτωπο όπου αναγκάζει τα ρωσικά στρατεύματα σε υποχώρηση, μετά το Χάρκοβο και, τον Απρίλιο, το Κίεβο. Το Σάββατο, μια τεράστια έκρηξη έπληξε τη γέφυρα που κατασκεύασε ο Πούτιν για να συνδέσει την Κριμαία με την ηπειρωτική χώρα.

"Δεν αστειεύεται", δήλωσε την Πέμπτη ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, σχετικά με τις απειλές του Πούτιν για την ανάπτυξη τακτικών πυρηνικών όπλων. "Επειδή ο στρατός του είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, σημαντικά κατώτερος των περιστάσεων".

Οι κακές ρωσικές επιδόσεις έχουν προκαλέσει αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας, με πιο πολεμοχαρείς προσωπικότητες από τον ισχυρό άνδρα της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ έως τον φερόμενο ως αρχηγό των μισθοφόρων Βάγκνερ, Γιεβγκένι Πριγκόζιν, να ξεσπούν για τις αποτυχίες των διοικητών. Το Σάββατο, ο Πούτιν έθεσε για πρώτη φορά δημοσίως έναν μόνο στρατηγό - τον Σεργκέι Σουροβίκιν - επικεφαλής ολόκληρης της επιχείρησης στην Ουκρανία. Ο Σουροβίκιν είναι επικεφαλής της ρωσικής πολεμικής αεροπορίας και είχε αναλάβει το νότιο θέατρο της εισβολής.

Άνθρωποι προσκείμενοι στο ρωσικό υπουργείο Άμυνας δήλωσαν ότι αναγνώρισαν την αποτελεσματικότητα της πιο αποκεντρωμένης δομής διοίκησης της Ουκρανίας από τα πρώτα στάδια του πολέμου. Ρώσοι στρατιωτικοί μπλόγκερ, εν τω μεταξύ, περιέγραψαν την αποπροσανατολιστική επίδραση των επιθέσεων από τα μετόπισθεν από μικρές, κινητές ουκρανικές μονάδες, επειδή είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς σε πραγματικό χρόνο πόσο μεγάλη είναι η απειλή περικύκλωσης.

Η αναδιοργάνωση του Ουκρανίας μετά το 2015

Μετά την ήττα του 2015, ο τακτικός στρατός της Ουκρανίας έπρεπε να ξαναχτιστεί σχεδόν από το μηδέν, καθώς είχε καταστεί ένα "κουφάρι" έπειτα από δεκαετίες υποχρηματοδότησης, διαφθοράς και αργότερα σκόπιμης υποβάθμισης υπό τον φιλορώσο πρώην πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, μπορούσε να παρατάξει μόλις 6.000 ετοιμοπόλεμους στρατιώτες εναντίον των υβριδικών δυνάμεων της Ρωσίας. 

Μια ομάδα υπουργών Άμυνας που διόρισε ο Γιανουκόβιτς -πριν αναγκαστεί να αποχωρήσει από την εξουσία το 2014- έχουν έκτοτε διωχθεί, ενώ σε μια περίπτωση η κατηγορία ήταν "προδοσία προς το συμφέρον της Ρωσικής Ομοσπονδίας". Όταν ο Αντρίι Ζαγκόροντνιουκ, ένας επιχειρηματίας, πήρε τη θέση στο υπουργείο για να προωθήσει τη μεταρρύθμιση το 2015, ήταν σαφές σε αυτόν ότι ένα ρωσικό σχέδιο για την "αποστρατιωτικοποίηση" της Ουκρανίας βρισκόταν σε εξέλιξη εδώ και χρόνια.

"Ποτέ δεν αφορούσε μόνο το Ντονμπάς", δήλωσε ο Ζαγκόροντνιουκ, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Κίεβο. "Ο στόχος ήταν εξαρχής ο έλεγχος ολόκληρης της Ουκρανίας". 

Όταν ο Πούτιν εξαπέλυσε την εισβολή του νωρίτερα φέτος, έγινε σε έναν στρατό που επί οκτώ χρόνια είχε ενισχυθεί από επιπλέον δαπάνες και εξοπλισμό. Αν οι ΗΠΑ συμφωνούσαν με το Κρεμλίνο σε κάτι, αυτό ήταν ότι η αμυντική δύναμη της Ουκρανίας ήταν υποδεέστερη και ότι το Κίεβο θα μπορούσε να πέσει μέσα σε λίγες ημέρες.

Αυτό δεν συνέβη εν μέρει επειδή στον πυρήνα της στρατιωτικής μεταρρύθμισης της Ουκρανίας, σύμφωνα με τον Ζαγκόροντνιουκ, ήταν η αρχή της "διοίκηση στόχων αποστολής", στην οποία η λήψη αποφάσεων δίνεται στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο. 

"Είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που συνέβη στις μετασοβιετικές και ρωσικές ένοπλες δυνάμεις", δήλωσε ο Ζαγκόροντνιουκ, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Άμυνας από το 2019 έως το 2020. Ανίχνευσε μια 30ετή πορεία μετά την ανεξαρτησία, κατά την οποία και τα δύο έθνη -συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών τους- μάθαιναν από πολύ διαφορετικά παρελθόντα: Το ένα αυταρχικό και αυτοκρατορικό, το άλλο επαναστατικό και ατομικιστικό. "Είναι ο ίδιος λόγος για τον οποίο διεξάγεται ο πόλεμος", τονίζει.

Ο στρατός ήταν από τους τελευταίους θεσμούς στην Ουκρανία που άλλαξαν. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τον Ζαγκόροντνιουκ, οι μεταρρυθμίσεις ήταν "μετασχηματιστικές". Αν προσθέσει κανείς την εκπαίδευση του ΝΑΤΟ, την ανάπτυξη ενός νέου σώματος υπαξιωματικών αμερικανικού τύπου, με εξουσίες λήψης αποφάσεων, σε συνδυασμό με οκτώ χρόνια μάχιμης εμπειρίας στο Ντονμπάς, το προφίλ του στρατού της Ουκρανίας έχει γίνει δραματικά διαφορετικό από εκείνο της Ρωσίας.

Σήμερα, η γερμανική εφημερίδα Welt am Sonntag ανέφερε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησε να εκπαιδεύσει επιπλέον 15.000 Ουκρανούς στρατιώτες σε χώρες της ΕΕ, αρχής γενομένης από τη Γερμανία και την Πολωνία.

Σύμφωνα με τον Ζαγκόροντνιουκ, έως και 500.000 Ουκρανοί άνδρες και γυναίκες βρίσκονταν στα χαρακώματα κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός το 2015 στο Ντονμπάς, όπου οι μάχες συνεχίζονταν καθημερινά παρά την εκεχειρία, μέχρι την εισβολή του Πούτιν στις 24 Φεβρουαρίου. 

Αφού επενέβη άμεσα, αν και συγκαλυμμένα, για να αποφασίσει τη σύγκρουση του 2014-2015 στο Ντονμπάς, η Ρωσία έστειλε κυρίως αξιωματικούς για να συντονίσουν τη μάχη στα χαρακώματα. Ως αποτέλεσμα, δεν είχε ποτέ αυτό το πεδίο εκπαίδευσης για τα στρατεύματά της, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των Ρώσων στρατιωτών που ήρθαν στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο δεν είχαν πάει ποτέ σε πόλεμο, η Ουκρανία είχε τόσο έναν εν ενεργεία στρατό όσο και έναν βαθύ σημνατικό αριθμό εφεδρειών που είχαν εμπειρία.

Τουλάχιστον εξίσου σημαντικοί είναι οι νέοι αξιωματικοί που υπηρέτησαν στο Ντονμπάς από το 2014, εκπαιδεύτηκαν με το ΝΑΤΟ και αναδείχθηκαν σε στρατηγούς - συμπεριλαμβανομένου του 49χρονου αρχιστράτηγου των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας, Βαλέρι Ζαλούζνι.

Αυτή η διαφορά έχει σημαντικές επιπτώσεις καθώς ο Πούτιν διατάσσει την κινητοποίηση ανδρών σε πολεμική ηλικία που έχουν υπηρετήσει κάποια στιγμή στις ένοπλες δυνάμεις, μήνες αφότου η Ουκρανία διέταξε τη δική της επιστράτευση. Η κινητοποίηση της Ρωσίας έχει ως στόχο να συγκεντρώσει περίπου 300.000 νέους νεοσύλλεκτους, αλλά υπάρχουν λίγοι ειδικευμένοι αξιωματικοί διαθέσιμοι για να τους εκπαιδεύσουν σε μια μαχητική δύναμη, και δεν υπάρχουν εξουσιοδοτημένοι υπαξιωματικοί για να τους καθοδηγήσουν εντός των μονάδων.

Ούτε μπορεί να αλλάξει εύκολα η άκαμπτη, top-down φύση της ρωσικής στρατιωτικής διοικητικής δομής στο πολιτικό σύστημα που έχει δημιουργήσει ο Πούτιν από τότε που ανέβηκε στην εξουσία πριν από 20 και πλέον χρόνια.

Ενώ η έκβαση του πολέμου απέχει πολύ από το να κριθεί και οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις διατηρούν πλεονεκτήματα σε βασικούς τομείς, όπως οι τεράστιες ποσότητες πυροβολικού, πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς και αεροσκαφών, έχουν χάσει προς το παρόν την πρωτοβουλία από την Ουκρανία.

"Νομίζω ότι η εμπειρία μας από το 1991 και μετά συνέβαλε πολύ", λέει ο Μίκολα Μπιελίεσκοβ, ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, ένα κυβερνητικό think tank της Ουκρανίας. Αυτό περιλαμβάνει την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004 και τις διαδηλώσεις στο το 2014, καθώς και τη σύγκρουση στο Ντονμπάς που ακολούθησε.

Τον Φεβρουάριο, όταν η Ουκρανία δέχθηκε επίθεση από μια πολύ μεγαλύτερη και καλύτερα εξοπλισμένη ρωσική δύναμη, μόνο το ένστικτο της αυτοοργάνωσης έσωσε πόλεις όπως το Χάρκοβο, το Μυκολάγιεφ και το Κρίβι Ριχ από το να συντριβούν, επειδή σε πολλές περιπτώσεις δεν υπήρχε ή υπήρχε ελάχιστος τακτικός στρατός για να τις υπερασπιστεί. 

"Έπρεπε να αυτοσχεδιάσουμε για να επιβιώσουμε", δήλωσε ο Μπιελίεσκοβ. Αν ο κόσμος περίμενε εντολές από το Κίεβο ή "αν πολεμούσαμε με τον τρόπο που πολεμούν οι Ρώσοι, θα είχαμε γρήγορα συντριβεί". 

Καθώς η Ουκρανία πέρασε στην επίθεση, αυτά τα πλεονεκτήματα εμφανίστηκαν και πάλι. Όπως και η Ρωσία, αντιμετώπισε την πρόκληση να πρέπει να διασπάσει αμυντικές γραμμές χωρίς την αεροπορική υπεροχή που απαιτείται για την προστασία των δυνάμεών της από ενέδρα ή αντεπίθεση.

Βασιζόμενη στο αργά κινούμενο πυροβολικό, η Ρωσία μπορούσε μόνο να σφυροκοπήσει τις άμυνες της Ουκρανίας και στη συνέχεια να προχωρήσει αργά προς τα εμπρός στο Ντονμπάς. Στην πορεία της ανατολικά από το Χάρκοβο, αντίθετα, η Ουκρανία, θα μπορούσε να φέρει τα βαριά πυροβόλα της μπροστά σε πραγματικό χρόνο για να εκτελέσει το ρόλο της αεροπορικής κάλυψης, σύμφωνα με τον Μπιελίεσκοβ. 

Αυτό οφειλόταν εν μέρει στην ύπαρξη κάποιων κινητών συστημάτων, όπως τα γαλλικά αυτοκινούμενα οβιδοβόλα Caesar και τα πολωνικά αυτοκινούμενα οβιδοβόλα Krab, που μπορούσε να αναπτύξει. Αλλά ήταν επίσης επειδή οι πυροβολητές της Ουκρανίας είχαν μάθει να αποσυναρμολογούν και να συναρμολογούν γρήγορα τα στατικά, αμερικανικά οβιδοβόλα M777, που βρίσκονταν σε μεγαλύτερη αφθονία.

"Νομίζω ότι οι Ρώσοι έκαναν μεγάλο λάθος δίνοντάς μας οκτώ χρόνια για να προετοιμαστούμε", δήλωσε ο Μπιελίεσκοβ.