Το πείραμα του Πούτιν με τους εκκεντρικούς κυβερνήτες

Του Vladislav Gorin

Αφού πέρασε χρόνια προσπαθώντας να αποπολιτικοποιήσει το ρόλο των περιφερειακών κυβερνητών της Ρωσίας, το Κρεμλίνο έχει απροσδόκητα επιτρέψει αρκετές χαρισματικές φιγούρες να αναδυθούν από τις τάξεις τους. Τρεις συγκεκριμένα ξεχωρίζουν από τον τυπικό κυβερνήτη της εποχής του Πούτιν: ο Γεώργιος Φιλιμόνωφ, επικεφαλής της περιφέρειας Βόλογκοντας από το 2023, ο Βυτσεσλάβ Φεντορίστσεφ, επικεφαλής της περιφέρειας Σαμάρα από το 2024, και ο Αλέξανδρος Χινστέιν, επικεφαλής της περιφέρειας Κουρσκ από το 2024.

Ενώ ο Φιλιμόνωφ, ο Φεντορίστσεφ και ο Χινστέιν έχουν χτίσει καριέρες στο πολιτικό σύστημα της Ρωσίας, είναι σαφώς ασυνήθιστοι. Απολαμβάνουν πολύ μεγαλύτερη δημοσιότητα στα μέσα ενημέρωσης σε σχέση με άλλους περιφερειακούς ηγέτες, και η συμπεριφορά τους είναι θεαματική (τουλάχιστον σε σύγκριση με άλλους γραφειοκράτες της εποχής Πούτιν). Έχουν περιγραφεί ως αντιπρόσωποι μιας νέας λαικιστικής ομάδας μεταξύ των περιφερειακών αρχηγών" και ως παράδειγμα "λαικισμού από πάνω".

Ίσως ο πιο εντυπωσιακός από τους τρεις, ο Φιλιμόνωφ έχει κάνει δημόσιες εμφανίσεις φορώντας μια παραδοσιακή ρωσική αγροτική μπλούζα, καθώς και ένα είδος χιτώνα που προτιμούσε ο Στάλιν. Το γραφείο του είναι γεμάτο εικόνες, και δίπλα σε μια εικόνα του Πούτιν στον τοίχο βρίσκονται πορτρέτα του Στάλιν και των αρχηγών της σοβιετικής μυστικής αστυνομίας Φέλιξ Ντζερζίνσκι και Λαβρέντι Μπέρια. Στην πραγματικότητα, έχει τρεις εικόνες του Στάλιν: μια που δείχνει τον Σοβιετικό ηγέτη με τον Λένιν, μια στο στυλ της εκτύπωσης Άντι Γουόρχολ για την Μέριλιν Μονρόε, και μια που απεικονίζει τον Στάλιν να δίνει χέρι με τον ίδιο τον Φιλιμόνωφ.

Οι πιο αμφιλεγόμενες πολιτικές του Φιλιμόνωφ για την περιοχή περιλαμβάνουν τον περιορισμό της πώλησης αλκοόλ σε καθημερινές μέρες μεταξύ μεσημεριού και 2 μ.μ., και τον περιορισμό της πρόσβασης στην άμβλωση. Ενώ ο περιορισμός στην πώληση αλκοόλ σημαίνει μια αυξανόμενη μαύρη αγορά, οι πολιτικές υπέρ της ζωής έχουν οδηγήσει σε λιγότερες αμβλώσεις στην περιοχή (τουλάχιστον σύμφωνα με τον Φιλιμόνωφ), αναγκάζοντας γυναίκες να ταξιδεύουν σε γειτονικές περιοχές για να κάνουν άμβλωση.

Στην περιφέρεια Σαμάρα, ο Φεντορίστσεφ αρχικά τράβηξε την προσοχή για τους ντόπιους επιθέσεις του στη διαφθορά του ρωσικού ποδοσφαίρου. Αργότερα, κέρδισε τα φώτα της δημοσιότητας εμπλεκόμενος σε μια διαμάχη μεταξύ του ποπ σταρ Γέγκορ Κριντ και της αυτοαποκαλούμενης επικεφαλής λογοκριτή της Ρωσίας, Γεκατερίνα Μιζουλίνα. Μετά από μια παράσταση του Κριντ στη Μόσχα στις 30 Αυγούστου, η οποία καταδικάστηκε από τη Μιζουλίνα ως "άσεμνη", ο Φεντορίστσεφ στήριξε τη Μιζουλίνα, περιγράφοντας τη συναυλία ως "πορνογραφική στο πνεύμα", και προσκαλώντας τον Κριντ να έρθει στη Σαμάρα "για μια συζήτηση".

Τέλος, στην περιφέρεια Κουρσκ, ο Χινστέιν έχει εστιάσει στο να μιλά για τη διαφθορά και τον πόλεμο στην Ουκρανία (η περιφέρεια Κουρσκ συνορεύει με την Ουκρανία και ήταν εν μέρει κατεχόμενη από τις δυνάμεις του Κιέβου μεταξύ Αυγούστου 2024 και Μαρτίου 2025). Ο Χινστέιν δεν έχει διστάσει να διαφωνήσει με ανθρώπους που επηρεάστηκαν από τις μάχες, υποστηρίζοντας ότι δεν πρέπει να βασίζονται στο κράτος για δωρεάν βοήθεια ή για βοήθεια στην ανοικοδόμηση. Σύμφωνα με τον Χινστέιν, εκείνοι στις βαριά κατεστραμμένες περιοχές των συνόρων της περιφέρειας Κουρσκ δεν πρέπει να αναμένουν από το κράτος να "αναλάβει όλα τα οικονομικά έξοδα".

Και οι τρεις κυβερνήτες είναι ξεκάθαρα επιρρεπείς σε συγκρούσεις και απολαμβάνουν να τις προκαλούν – είτε με απλούς ανθρώπους, είτε με αξιωματούχους, είτε με επιχειρήσεις. Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα του τελευταίου ήταν η διαμάχη μεταξύ του Φιλιμόνωφ και μιας από τις κορυφαίες χαλυβουργικές εταιρείες της Ρωσίας, τη Severstal, τον μεγαλύτερο φορολογούμενο, εργοδότη και επενδυτή της περιοχής, που ανήκει στον δισεκατομμυριούχο Αλέξει Μορντασόφ.

Ο Φιλιμόνωφ έχει προκαλέσει τον Μορντασόφ σε σωματική μάχη με τον ισχυρισμό ότι ο μεγιστάνας "δεν έχει την πνευματική ικανότητα για έναν ανοιχτό και ειλικρινή διάλογο", έχει κατηγορήσει τη διοίκηση της Severstal ότι έχει μια "ψευδο-φιλελεύθερη προσανατολισμό προς δυτικούς οφειλέτες", και έχει δηλώσει ότι οι εκπρόσωποι της εταιρείας δεν ενδιαφέρονται να βελτιώσουν την ποιότητα του αέρα.

Τον Φεβρουάριο του 2025, ο Φιλιμόνωφ απείλησε να ματαιώσει μια σημαντική επένδυση της Severstal αξίας 120 δισεκατομμυρίων ρουβλίων (1,48 δισεκατομμύρια δολάρια). Αναφέροντας ανησυχίες ντόπιων (και ενστάσεις από έναν ράπερ και δύο εξτρεμιστικές εθνικιστικές ομάδες), ο Φιλιμόνωφ ισχυρίστηκε ότι η Severstal οργάνωνε τη "μαζική εισαγωγή 6.000 μεταναστών". Ως αποτέλεσμα, ο Φιλιμόνωφ ανακοίνωσε ότι επέβαλε απαγόρευση απασχόλησης αλλοδαπών σε έργα κατασκευής. Η Severstal απέρριψε τις κατηγορίες του κυβερνήτη (και ο Φιλιμόνωφ γρήγορα ανακάλεσε την απαγόρευσή του).

Κοιτάζοντας πέρα από τη ρητορική και τις απειλές προς αυτό που προσπαθούσε να πετύχει ο Φιλιμόνωφ, ομολογουμένως έχει απολαύσει ένα βαθμό επιτυχίας. Για πολλά χρόνια, η Severstal, η πιο ισχυρή οντότητα στην περιφέρεια Βόλογκοντας, όχι μόνο επηρέαζε την τοπική λήψη αποφάσεων αλλά ουσιαστικά την υπαγόρευε, γεμίζοντας την περιφερειακή κυβέρνηση με δικούς της διορισμένους.

Τώρα, ωστόσο, η Severstal έχει αναγκαστεί να λάβει υπόψη της τον Φιλιμόνωφ, ο οποίος έχει φροντίσει να απομακρύνει πολλούς αξιωματούχους με δεσμούς με τη χαλυβουργική εταιρεία, όπως ο Βαντίμ Γκερμανόφ, δήμαρχος του Τσερεποβέτς (η μεγαλύτερη πόλη στην περιφέρεια Βόλογκοντας και έδρα του εργοστασίου και της έδρας της Severstal), και ο Όλεγκ Κουβσινίκοφ, πρώην κυβερνήτης και εκπρόσωπος της περιφέρειας στην άνω βουλή του ρωσικού κοινοβουλίου (και οι δύο ήταν πρώην υπάλληλοι της Severstal).

Αλλά γιατί το Κρεμλίνο έχει διορίσει τέτοιους κυβερνήτες, και γιατί τους επιτρέπει να συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο; Σε ορισμένες απόψεις, τέτοια συμπεριφορά είναι απλώς μια ιδιόμορφη προσπάθεια να τραβήξουν την προσοχή του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν. Σε άλλες, ο Φιλιμόνωφ, ο Φεντορίστσεφ και ο Χινστέιν είναι ένα είδος πολιτικού πειράματος.

Αυτό το πείραμα έχει δύο στόχους. Ο πρώτος είναι η εισαγωγή μιας νέας μορφής πολιτικής επικοινωνίας στις περιφέρειες της Ρωσίας: μιας που είναι πιο σύμφωνη με τις σύγχρονες συνήθειες κατανάλωσης των μέσων ενημέρωσης, και που προσφέρει περισσότερο "clickbait" από τις παραδοσιακές γκρι στολές των περιφερειακών αξιωματούχων. Φυσικά, αυτή είναι μια καθαρά αισθητική αλλαγή: στο νέο μοντέλο, όπως και στο παλιό, δεν υπάρχει κανένας γνήσιος διάλογος με την κοινωνία – μόνο πολιτική κυριαρχία. Πράγματι, μοιάζει αρκετά με το είδος της δουλειάς που κάνουν οι Ρώσοι προπαγανδιστές (μια ομάδα στην οποία ανήκουν και ο Χινστέιν και ο Φιλιμόνωφ).

Δεύτερον, οι δημαγωγοί κυβερνήτες του Κρεμλίνου βοηθούν να διακωμωδήσει γενικότερα την τοπική αυτοδιοίκηση. Η Μόσχα γνωρίζει πολύ καλά ότι οι θέσεις των κυβερνητών είναι οι μόνες πολιτικές θέσεις στη Ρωσία συγκρίσιμες με την προεδρία (αν και, φυσικά, είναι σε διαφορετική κλίμακα). Και αυτό σημαίνει ότι είναι καλή ιδέα να περιοριστεί ο βαθμός σεβασμού που νιώθουν οι απλοί Ρώσοι για τους περιφερειακούς ηγέτες.

Το Κρεμλίνο δεν έχει απολύτως καμία ανάγκη για νόμιμους, δημοφιλείς κυβερνήτες που θα μπορούσαν τελικά να αραιώσουν το μονοπώλιο της εξουσίας της Μόσχας. Αλλά μπορεί να στηρίξει ιδιόμορφους κυβερνήτες. Φυσικά, αυτή είναι απλώς μια νέα παραλλαγή της ρωσικής παράδοσης του τύπου "ο καλός άρχοντας και οι κακοί αξιωματούχοι του" που ο Πούτιν έχει αξιοποιήσει σε όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησής του. Εξάλλου, ένας κυβερνήτης που θέλει μόνο να μιλάει για τον Στάλιν και αγνοεί όλα τα άλλα είναι πολύ προτιμότερος από έναν που μπορεί να χτίσει μια δυνατή σύνδεση με τους συμπολίτες του.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου