Πώς μπορεί η Ευρώπη να πιέσει το Ισραήλ για πολιτική λύση

Του James Moran

Με το Ισραήλ να βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή, παρά τις διεθνείς προσπάθειες να μετατοπιστούν οι συγκρούσεις από το πεδίο της μάχης στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, υπάρχουν αυξανόμενοι φόβοι για τις συνέπειες για τον ευρύτερο κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ.

Το αν οι ΗΠΑ μπορούν να χαλιναγωγήσουν τη στρατιωτική μηχανή του Ισραήλ είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Μήνες συνομιλιών με τη διευκόλυνση των ΗΠΑ για τις εκεχειρίες στη Γάζα και τον τελευταίο καιρό στον ΟΗΕ για τον Λίβανο είχαν πολύ μικρή επίδραση στο Ισραήλ. Αυτό συμβαίνει επειδή ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει συνειδητοποιήσει ότι είναι προς το συμφέρον του να υπονομεύσει αυτές τις διαπραγματεύσεις – ίσως πιστεύοντας ότι οι ατελείωτες μάχες βοηθούν στη διατήρηση του ίδιου και των εξτρεμιστών συμμάχων του στην εξουσία.

Μπορεί να έχει δίκιο. Υποκινούμενοι από τις αντιλήψεις περί στρατιωτικής ικανότητας και την κλασική νοοτροπία "συγκέντρωσης γύρω από τη σημαία", οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις στο Ισραήλ δείχνουν αυξανόμενη δημόσια υποστήριξη προς την κυβέρνησή του, καθώς η ανάμνηση των αποτυχιών του στις υπηρεσίες πληροφοριών πριν από ένα χρόνο ξεθωριάζει.

Ένα πράγμα είναι σαφές - αυτή η ισραηλινή κυβέρνηση ενδιαφέρεται πιθανώς λιγότερο για την ειρήνη από την ίδρυση του Ισραήλ το 1948, όταν πρόκειται για την αντιμετώπιση της βασικής αιτίας των συγκρούσεων, δηλαδή την ειρήνη με τους Παλαιστίνιους. Ο Νετανιάχου δηλώνει ότι αντιτίθεται σθεναρά σε οποιαδήποτε λύση δύο κρατών και απέφευγε συνεχώς οποιαδήποτε ειρηνευτική διαδικασία.

Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, ένα χρόνο μετά τις 7 Οκτωβρίου, το Ισραήλ δεν έχει ακόμη αρθρώσει μια πιο μακροπρόθεσμη πολιτική στρατηγική για την "επόμενη μέρα" που θα σιωπήσουν τα όπλα. Πολλοί φοβούνται ότι οι προθέσεις τους μπορεί να περιλαμβάνουν την (επανα)κατάληψη της Γάζας και του νότιου Λιβάνου, και την κατάληψη περισσότερων παλαιστινιακών εδαφών για παράνομους οικισμούς στη Δυτική Όχθη, μια συνταγή για έναν αληθινό "αιώνιο πόλεμο". Μια άλλη θυμωμένη γενιά μεγαλώνει ανάμεσα στην άνευ προηγουμένου σφαγή και τα ερείπια της Γάζας και αλλού.

Με τις ΗΠΑ να είναι απασχολημένες με τις επερχόμενες εκλογές, η ανικανότητα της Ουάσιγκτον πιθανότατα θα συνεχιστεί για κάποιο χρονικό διάστημα. Εάν επικρατήσει ο Τραμπ, η αμερικανική υποστήριξη για ειρηνευτικές προσπάθειες μπορεί να εξατμιστεί εντελώς.

Γιατί να δράσει η ΕΕ;

Σε αυτό το ζοφερό πλαίσιο, υπάρχει κάτι που μπορεί –ή θα έπρεπε– να κάνει η ΕΕ;

Ο Ύπατος Εκπρόσωπος Γιοζέπ Μπορέλ προσπάθησε σκληρά να υποστηρίξει τη διπλωματία και μαζί με την Επιτροπή συνέχισε τις προσπάθειες ανθρωπιστικής βοήθειας. Ωστόσο, οι πολιτικές διαιρέσεις για το Ισραήλ είναι βαθιές μεταξύ των κρατών μελών, ακόμη και εντός των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι η επιρροή της Ευρώπης στο Ισραήλ είναι αυστηρά περιορισμένη και η εικόνα της στην Παλαιστίνη και στον ευρύτερο κόσμο έχει δεχθεί μεγάλο πλήγμα.

Η έντονη αντίθεση με τη συνεπή και ενιαία υποστήριξη της ΕΕ για την αντίσταση της Ουκρανίας ενάντια στην εισβολή του Πούτιν έχει οδηγήσει σε όλο και πιο έντονες κατηγορίες για διπλά μέτρα και σταθμά.

Τούτου λεχθέντος, υπάρχουν λόγοι αξίας και συμφέροντος για να δράσει η ΕΕ. Η κοινή γνώμη σε ολόκληρη την ΕΕ έχει τροφοδοτηθεί από τη δεινή ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα, στη Δυτική Όχθη και τώρα στον Λίβανο, και οι διαδηλώσεις υπέρ των Παλαιστινίων συνεχίζονται σχεδόν σε ολόκληρη την ήπειρο.

Επιπλέον, οι συνέπειες της σύγκρουσης έχουν αρχίσει να επηρεάζουν άμεσα την οικονομία της ΕΕ – η τιμή του πετρελαίου εκτινάχθηκε σχεδόν κατά 10% μέσα σε μια εβδομάδα, με τις αγορές να ανησυχούν για μια πιθανή ισραηλινή επίθεση στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν ή χειρότερα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του, κάτι που θα μπορούσε να σταματήσει προσπάθειες να αποτρέψει την Τεχεράνη να παράγει τη δική της βόμβα. Οι επιθέσεις των Χούθι στη ναυτιλία της Ερυθράς Θάλασσας συνεχίζουν να επηρεάζουν τις εμπορικές ροές της ΕΕ.

Υπάρχει επίσης ένας πολύ πραγματικός κίνδυνος ανανεωμένων απειλών για την ΕΕ από ριζοσπαστικοποίηση και μεταναστευτικές πιέσεις – υπάρχουν ήδη πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι εκτοπισμένοι στον Λίβανο, πολλοί από τους οποίους είναι Σύροι πρόσφυγες.

Και η ΕΕ έχει έντονο συμφέρον να διασώσει τη φήμη της στον λεγόμενο Παγκόσμιο Νότο, καθώς εντείνει τις γεωπολιτικές της προσπάθειες να ανταγωνιστεί για επιρροή με την Κίνα, τη Ρωσία και άλλους.

Τι θα μπορούσε να γίνει;

Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τομείς όπου, εάν (και είναι ομολογουμένως ένα αρκετά μεγάλο "αν") μπορεί να δημιουργήσει την πολιτική βούληση, η ΕΕ θα μπορούσε να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα στο Ισραήλ. Ταυτόχρονα, θα μπορούσε να προσφέρει λίγη ελπίδα στους μετριοπαθείς Παλαιστίνιους και τους υποστηρικτές τους ότι η ΕΕ πιστεύει αυτό που λέει όταν μιλά για λύση δύο κρατών, ακόμη κι αν αυτή παραμένει τόσο άπιαστη όσο ποτέ.

Πρώτον, μια αναθεώρηση της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ-Ισραήλ, κάτι που προτάθηκε νωρίτερα φέτος από την Ιρλανδία και την Ισπανία με βάση την αποτυχία του Ισραήλ να σεβαστεί τη ρήτρα της συμφωνίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Γάζα. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πλήρη ή μερική αναστολή των προτιμησιακών εμπορικών ρυθμίσεων που απολαμβάνει το Ισραήλ με τον κύριο εμπορικό εταίρο του (η ΕΕ αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο του εμπορίου του Ισραήλ) καθώς και την πολύτιμη επιστημονική συνεργασία του στο πλαίσιο του Horizon Europe.

Δεύτερον, ισχυρή υποστήριξη για την πρόσφατη επιβεβαίωση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Δικαιοσύνης ότι η κατοχή του Ισραήλ είναι παράνομη, υποστηριζόμενη από πλήρη απαγόρευση του εμπορίου που περιλαμβάνει αγαθά και υπηρεσίες εποικισμού (οι παρόντες περιορισμοί δεν επιβάλλονται πλήρως) και επεκτείνοντας τις κυρώσεις σε όσους βρίσκονται στο Ισραήλ που προωθούν την επέκταση των οικισμών και υπερασπίζονται τη συνεχιζόμενη βία. Εάν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εκδώσει εντάλματα σύλληψης για τον Yahya Sinwar της Χαμάς, τον Νετανιάχου και τον υπουργό Άμυνας του Ισραήλ, Yoav Gallant, θα πρέπει επίσης να λάβει την πλήρη υποστήριξη της ΕΕ.

Τρίτον, μια νέα ώθηση για να πειστούν τα 15 κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη αναγνωρίσει επίσημα το κράτος της Παλαιστίνης να το πράξουν, καθιστώντας έτσι σαφές ότι η ΕΕ, μαζί με τη μεγάλη πλειοψηφία των μελών του ΟΗΕ, αντιμετωπίζει σοβαρά το παλαιστινιακό κράτος.

Τελευταίο αλλά σε καμία περίπτωση ασήμαντο, η απαγόρευση των αποστολών όπλων στο Ισραήλ, χρησιμοποιώντας τις υφιστάμενες διαδικασίες ελέγχου των εξαγωγών όπλων της ΕΕ, οι οποίες περιλαμβάνουν τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου ως βασικό κριτήριο που διέπει τις άδειες εξαγωγής. Η Ισπανία και η Γαλλία, μεταξύ άλλων, έχουν ήδη καταστήσει σαφές ότι το υποστηρίζουν, αλλά το παράδειγμά τους θα πρέπει να ακολουθήσουν και άλλα κράτη μέλη, ιδίως η Γερμανία (ο κύριος προμηθευτής του Ισραήλ στην ΕΕ).

Κανένα από αυτά τα μέτρα δεν είναι πιθανό να συμβεί σύντομα, καθώς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ είναι απασχολημένα με την επιβεβαίωση της νέας Επιτροπής και ο κόσμος περιμένει με ανυπομονησία το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ.

Ωστόσο, μόλις συσταθεί η νέα Επιτροπή και εάν η διπλωματία παραμείνει στο περιθώριο, όλα αυτά τα μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνονται έντονα στην ατζέντα του Προέδρου φον ντερ Λάιεν και του νέου Ύπατου Εκπροσώπου Κάλλας. Ακόμα κι αν δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα λάβουν την απαραίτητη υποστήριξη, το γεγονός και μόνο ότι θα μπορούσαν να συζητηθούν μπορεί να έχει σημαντική επίδραση, όχι μόνο στους πολιτικούς ηγέτες αλλά και στο κοινό τους, ειδικά στο Ισραήλ.

Οι Ισραηλινοί και οι ηγέτες τους θα μπορούσαν επιτέλους να συνειδητοποιήσουν καλύτερα το πιθανό κόστος ενός ατέρμονου πολέμου και την επείγουσα ανάγκη για μια πολιτική λύση.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου