Για πόσο καιρό ακόμη το Κρεμλίνο θα μπλοκάρει το ίντερνετ;

Της Maria Kolomychenko

Από τον Μάιο του 2025, η Ρωσία εφαρμόζει τακτικά πανεθνικές διακοπές του mobile internet. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν κατά μέσο όρο 2.000 τέτοιες διακοπές τον μήνα — περισσότερες από όσες σημειώθηκαν σε ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσμο μαζί το 2024. Επίσημος λόγος είναι ότι είναι απαραίτητες για να εμποδίζουν τα ουκρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones), τα οποία χρησιμοποιούν τους πύργους κινητής τηλεφωνίας για πλοήγηση. Για να μετριαστεί η ταλαιπωρία της αδυναμίας πρόσβασης στο διαδίκτυο, οι αρχές έχουν εισάγει τις λεγόμενες "λευκές λίστες" εγκεκριμένων ιστοτόπων που παραμένουν διαθέσιμοι ακόμα και κατά τη διάρκεια μιας διακοπής. Ωστόσο, πολλοί φοβούνται ότι αυτές οι λευκές λίστες μπορεί να καταλήξουν να γίνουν ο κανόνας, αντί η εξαίρεση. 
 

Η Ρωσία κάποτε ήθελε να καυχιέται για την προηγμένη ψηφιοποίησή της. Όμως, οι τακτικές απώλειες του mobile internet σημαίνουν ότι πλέον λένε στους ανθρώπους να κατεβάζουν χάρτες για χρήση εκτός σύνδεσης, να χρησιμοποιούν σταθερά τηλέφωνα για να καλούν ταξί και να στέλνουν SMS αντί να χρησιμοποιούν εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων. Το χρηματικό ποσό που κυκλοφορεί έχει αυξηθεί σχεδόν πενταπλάσια τους τελευταίους τρεις μήνες, επειδή οι τερματικές συσκευές πληρωμής με κάρτα στα καταστήματα και οι τραπεζικές εφαρμογές απαιτούν mobile internet και συχνά είναι μη διαθέσιμες. Οι αρχές στην κεντρική περιοχή της Ουλιάνοφσκ — η οποία δεν συνορεύει καν με την Ουκρανία — έχουν δηλώσει ότι το κινητό διαδίκτυο θα είναι εντελώς αποκλεισμένο σε ορισμένες επαρχίες μέχρι να λήξει ο πόλεμος στην Ουκρανία. 

Οι λευκές λίστες σχεδιάστηκαν για να αποτρέψουν μια δημόσια αντίδραση, δίνοντας στους ανθρώπους πρόσβαση σε πλατφόρμες αγορών και κοινωνικών δικτύων, διασφαλίζοντας ότι οι επιχειρήσεις δεν θα χάσουν πολλά χρήματα και βοηθώντας τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας να διατηρήσουν τους πελάτες τους. Αρχικά, οι ιστότοποι που συμπεριλήφθηκαν στις λευκές λίστες ήταν το Gosuslugi, το ευρέως χρησιμοποιούμενο κυβερνητικό portal· όλες οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι ρωσικές εταιρείες διαδικτύου Yandex και VK (συμπεριλαμβανομένης της νέας ρωσικής εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων MAX, που υποτίθεται ότι θα αντικαταστήσει τις δυτικές ανάλογές της)· ο ιστότοπος φιλοξενίας βίντεο Rutube· και οι ηλεκτρονικές αγορές Ozon και Wildberries. Μέχρι τον Δεκέμβριο, οι λίστες είχαν επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνουν τους ιστότοπους της Κρατικής Δούμας και των κυβερνητικών υπουργείων, τη Ρωσική Post (Russian Post), την Τράπεζα Alfa και ορισμένα κρατικά μέσα ενημέρωσης. 
 

Ωστόσο, παραμένει ασαφές το πώς ακριβώς εισάγονται οι εταιρείες σε μια λευκή λίστα. Δεν υπάρχει επίσημη διαδικασία αίτησης και, μέχρι στιγμής, οι μόνες ιδιωτικές εταιρείες που έχουν συμπεριληφθεί είναι αυτές με άψογες διασυνδέσεις με το Κρεμλίνο (η VK, για παράδειγμα, έχει επικεφαλής τον γιο του αναπληρωτή επικεφαλής του προσωπικού του Κρεμλίνου, Σέργκεϊ Κιριγιένκο). Εταιρείες που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν μια θέση διαμαρτύρονται για άνιση ανταγωνιστική μεταχείριση. 
 

Επιπλέον, οι λευκές λίστες λειτουργούν ασταθώς, με ορισμένους από τους εγκεκριμένους ιστότοπους να ταλαιπωρούνται από δυσλειτουργίες και προβλήματα προσβασιμότητας. Η εμβέλειά τους είναι επίσης περιορισμένη — έχουν εισαχθεί μόλις σε πενήντα επτά από τις περίπου ογδόντα περιφέρειες της Ρωσίας, πιθανώς επειδή πολλοί τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι δεν έχουν εγκαταστήσει ακόμη συστήματα Βαθιάς Επιθεώρησης Πακέτων (DPI) που απαιτούνται για τη διαμόρφωση της λευκής λίστας. 
 

Η χρήση λευκών λιστών όχι μόνο απέτυχε να λύσει το πρόβλημα της πρόσβασης σε υπηρεσίες διαδικτύου κατά τις διακοπές του mobile internet· έχει επίσης γεννήσει τον φόβο ότι οι αρχές δεν θα αποκαταστήσουν ποτέ την πλήρη πρόσβαση στο διαδίκτυο — ακόμη και μετά το τέλος του πολέμου — και ότι οι λευκές λίστες θα καταλήξουν να γίνουν το νέο καθεστώς. Η ταχύτητα με την οποία η Ρωσία εισάγει νέους περιορισμούς στο διαδίκτυο σημαίνει ότι τέτοιοι φόβοι δεν πρέπει να απορριφθούν. 

Πράγματι, εδώ και πάνω από μια δεκαετία γίνονται συζητήσεις σχετικά με την εισαγωγή λευκών λιστών στη Ρωσία. Ήδη από το 2014, η Κρατική Δούμα εξέτασε νομοθεσία για το θέμα — αλλά δεν ψηφίστηκε επειδή τότε δεν υπήρχε φιλοδοξία για ψηφιακή απομόνωση και το Κρεμλίνο δεν διέθετε την απαιτούμενη τεχνολογική ικανότητα. Ούτε επιθυμούσε να προκαλέσει ένα κύμα δημόσιας οργής. Αντ’ αυτού, το Κρεμλίνο επέλεξε στοχευμένες απαγορεύσεις, πίεση στα κοινωνικά δίκτυα και τη χορήγηση εκτεταμένων διαδικτυακών εξουσιών στις υπηρεσίες ασφαλείας. 
 

Ωστόσο, πολλά έχουν αλλάξει κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, και αυτό που τότε θεωρούνταν αδύνατο είναι πλέον πραγματικότητα. Ο ρωσικός φορέας ελέγχου και λογοκρισίας στο διαδίκτυο, Roskomnadzor, έχει αδιαμφισβήτητα αποδείξει τους δύσπιστους λανθασμένους, αποκτώντας την τεχνογνωσία για το πώς να μπλοκάρει διαδικτυακό περιεχόμενο. Ιστότοποι πλέον απροσπέλαστοι στη Ρωσία περιλαμβάνουν YouTube, Facebook, Instagram, X (πρώην Twitter) και Viber — και συνεχίζονται πειράματα για μερική φραγή των εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων WhatsApp και Telegram. Ο Roskomnadzor έχει μπλοκάρει σχεδόν 2,5 εκατομμύρια άλλους ιστότοπους, συμπεριλαμβανομένων αυτών ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και αντιπολιτευόμενων κομμάτων. Στοχοποιεί επίσης τα Εικονικά Ιδιωτικά Δίκτυα (VPN) που χρησιμοποιούνται για την παράκαμψη διαδικτυακών περιορισμών. 
 

Παρ’ όλα αυτά, είναι απίθανο το Κρεμλίνο να κάνει τις λευκές λίστες τον γενικό κανόνα στο εγγύς μέλλον. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πάνω από 6 εκατομμύρια νομικά πρόσωπα και μεμονωμένοι επιχειρηματίες στη Ρωσία, και οι περισσότεροι έχουν τους δικούς τους ιστότοπους, υπηρεσίες και εφαρμογές. Για να αποφευχθεί η παράλυση της οικονομίας της χώρας, όλοι αυτοί οι διαδικτυακοί πόροι θα έπρεπε να προστεθούν σε μια γιγαντιαία λευκή λίστα. Είναι απίθανο τα σύγχρονα συστήματα DPI να μπορούσαν να αντεπεξέλθουν σε ένα τέτοιο έργο. 
 

Επιπλέον, πολλές από τις ψηφιακές υποδομές της Ρωσίας εξαρτώνται από ξένες υπηρεσίες — πλατφόρμες φιλοξενίας, δίκτυα παράδοσης περιεχομένου, SSL πιστοποιητικά, APIs από ξένες εταιρείες και ενημερώσεις λογισμικού από ξένους διακομιστές. Αν αυτά δεν συμπεριλαμβάνονταν σε μια λευκή λίστα, τότε πολλές ρωσικές εταιρείες δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν. Τέλος, μια τεράστια λευκή λίστα θα έπρεπε να ενημερώνεται συνεχώς καθώς οι εταιρείες αλλάζουν τα ονόματα τομέων τους, τα εύρη IP και τους παρόχους φιλοξενίας. Οποιαδήποτε καθυστέρηση θα οδηγούσε σε διαταραχή των λειτουργιών μια εταιρείας. 
 

Με άλλα λόγια, είναι πιθανό οι αρχές να συνεχίσουν να αναζητούν διαφορετικούς τρόπους καταπολέμησης των ουκρανικών drones. Ένα μέτρο που έχουν ήδη εισάγει είναι μια εικοσιτετράωρη διακοπή του διαδικτύου για ξένες κάρτες SIM αφού συνδεθούν για πρώτη φορά σε ένα ρωσικό δίκτυο. Πρόσφατα, αυτό επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει και ρωσικές κάρτες SIM μετά την χρήση υπηρεσιών roaming στο εξωτερικό. Η λογική είναι ότι ως αποτέλεσμα αυτών των περιόδων "ψύξης", τα ουκρανικά drones που χρησιμοποιούν κάρτες SIM θα πρέπει να χάνουν το σήμα μόλις διασχίσουν τα ρωσικά σύνορα. 
 

Η νομοθεσία που δημοσιεύτηκε αυτό το φθινόπωρο από την κυβέρνηση είχε παρόμοιο στόχο. Προέβλεπε τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων Διεθνούς Ταυτότητας Εξοπλισμού Κινητής Τηλεφωνίας (IMEI) για ρωσικές συσκευές, η οποία θα σήμαινε ότι το σήμα εντός της Ρωσίας θα ήταν διαθέσιμο μόνο σε συσκευές των οποίων το IMEI βρίσκεται σε αυτή τη βάση δεδομένων. Όλες οι "άγνωστες" συσκευές (συμπεριλαμβανομένων των drones που χρησιμοποιούν κάρτες SIM για πλοήγηση) απλώς δεν θα μπορούν να συνδεθούν στα κινητά δίκτυα των ρωσικών φορέων. 
 

Ενώ είναι απίθανο οι λευκές λίστες να γίνουν σύντομα το προεπιλεγμένο διαδικτυακό περιβάλλον για τους Ρώσους, η προθυμία των αρχών να εφαρμόσουν τέτοιους μηχανισμούς δείχνει ότι οι παράμετροι του τι είναι εφικτό όσον αφορά τη διαδικτυακή καταστολή έχουν αλλάξει. Ακόμη κι αν υπάρχουν τεχνικοί, οικονομικοί και πολιτικοί λόγοι που αποτρέπουν προς το παρόν τη μόνιμη υιοθέτηση λευκών λιστών, η εμφάνιση μιας τέτοιας πρακτικής σημαίνει ότι το Κρεμλίνο διατηρεί την επιλογή να τις εφαρμόσει ανά πάσα στιγμή. Δεν θα ήταν δύσκολο για τους αξιωματούχους να βρουν έναν κατάλληλο λόγο.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου