Μπακού και Μόσχα ξέχασαν τις διαφορές τους "ξαφνικά"

Του Bashir Kitachaev

Η υψηλής έντασης διαμάχη μεταξύ της Ρωσίας και του Αζερμπαϊτζάν, η οποία κρατούσε από το τέλος του περασμένου έτους, έχει ξαφνικά βρει ένα τέλος. Στις 9 Οκτωβρίου, οι πρόεδροι Βλαντίμιρ Πούτιν και Ιλχάμ Αλίεβ συναντήθηκαν σε μια σύνοδο κορυφής στο Ντουσάνμπε, όπου ο Ρώσος ηγέτης αναγνώρισε δημοσίως το ρόλο των ρωσικών αντιαεροπορικών αμυνών στην κατάρριψη μιας πτήσης της Azerbaijan Airlines τον Δεκέμβριο του 2024, στην οποία σκοτώθηκαν τριάντα οκτώ άνθρωποι. Ο Αλίεβ δέχτηκε τις συγγνώμες, μαζί με υποσχέσεις για πληρωμή αποζημιώσεων και τιμωρία των υπευθύνων, και κήρυξε τη διαμάχη λυμένη.

Στο τέλος, η αντιπαράθεση, που είχε πάρει πολλούς ξαφνιασμένους από τη σφοδρότητα της κριτικής του Μπακού κατά της Μόσχας, ολοκληρώθηκε εξαιρετικά γρήγορα και εύκολα. Παρά τις διπλωματικές διαμαρτυρίες και τις πολυάριθμες συλλήψεις των αντίστοιχων υπηκόων τους, και οι δύο χώρες είχαν διατηρήσει επιμελώς "έναν κόφτη" στη διαμάχη και εμπόδισαν να εξαπλωθεί σε τομείς πραγματικής σημασίας γι' αυτές. Αυτό τους επέτρεψε να κλείσουν γρήγορα το θέμα μόλις εισπράχθηκαν τα πολιτικά κέρδη.

Οι συγγνώμες του Πούτιν στη συνάντησή του με τον Αλίεβ ήταν πολύ χαρακτηριστικές για τον Ρώσο ηγέτη. Αναγνώρισε ότι το αεροσκάφος συνετρίβη ως αποτέλεσμα των ρωσικών αντιαεροπορικών αμυνών και ζήτησε συγγνώμη για το γεγονός ότι "το περιστατικό συνέβη στους ουρανούς πάνω από τη Ρωσία", αλλά τελικά έριξε το φταίξιμο στην Ουκρανία για την παρουσία μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) στο γύρω χώρο. Για να τονώσει περαιτέρω ότι η Ρωσία εμπλεκόταν μόνο έμμεσα στην τραγωδία, ο Πούτιν ανέφερε "τεχνικά προβλήματα" στο σύστημα αντιαεροπορικής άμυνας. Αλλά παρά την προφανή προσπάθεια του Πούτιν να "μαλακώσει" τις συγγνώμες του μετατοπίζοντας την ευθύνη για την τραγωδία, ο Αλίεβ ήταν ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα.

Από την αρχή της διαφωνίας μεταξύ του Μπακού και της Μόσχας, ήταν ξεκάθαρο ότι και οι δύο πλευρές θα προσπαθούσαν να αποφύγουν να αγγίξουν τα πραγματικά σημαντικά ζητήματα στη σχέση τους. Αντ' αυτού, στοχοποίησαν τους αντίστοιχους υπηκόους τους, των οποίων η ευημερία δεν εκτιμάται ιδιαίτερα υψηλά από κανένα από τα δύο καθεστώτα. Η αντιπαράθεση έφτασε στο αποκορύφωμά της τον Ιούνιο–Ιούλιο του τρέχοντος έτους, όταν ρωσικές ειδικές δυνάμεις συνέλαβαν περισσότερους από δέκα Αζέρους στην Αικατερινούπολη. Δύο από τους κρατούμενους πέθαναν λίγο αργότερα, πιθανότατα λόγω βασανιστηρίων. Το Μπακού απάντησε συλλαμβάνοντας δημοσιογράφους από τo Sputnik, μαζί με αρκετούς Ρώσους υπηκόους. Η Μόσχα αντέδρασε συλλαμβάνοντας και απελαύνοντας ευδιάκριτες φιγούρες από την αζερική διασπορά στη Ρωσία. Ο Πούτιν και ο Αλίεβ δεν ανέφεραν κανένα από αυτά τα επεισόδια κατά τη δημόσια τους συμφιλίωση.

Μέχρι στιγμής, μόνο οι πιο σημαντικές φιγούρες για τα δύο καθεστώτα έχουν απελευθερωθεί από τη φυλακή. Διότι, αν η κρίση μεταξύ του Μπακού και της Μόσχας έδειξε κάτι, είναι ότι και τα δύο καθεστώτα αντιμετωπίζουν τους συλληφθέντες πολίτες τους μόνο ως αφορμή για την κλιμάκωση της διαμάχης.

Σε γενικές γραμμές, η διαμάχη με τη Μόσχα έληξε ακριβώς όπως είχε ελπίζει ο Αλίεβ. Σίγουρα, κατάφερε να αξιοποιήσει στο έπακρο την κατάσταση. Κατά τους μήνες της έντασης, ο Αλίεβ ξεκόλλησε την εικόνα του ως σύμμαχος της Ρωσίας και επεξεργάστηκε τα διαπιστευτήριά του ως ανεξάρτητος ηγέτης, βελτίωσε την εικόνα του στη Δύση παρά τη συνεχιζόμενη καταστολή εντός της χώρας και ενίσχυσε την εξουσία του εντός της χώρας. Ενώ η αντιπαράθεση με τη Ρωσία ήταν σε εξέλιξη, ο Αλίεβ κατάφερε να παρουσιαστεί ως σύμμαχος της Ουκρανίας, να υπογράψει μια ειρηνευτική συμφωνία με την Αρμενία στην Ουάσινγκτον και να πραγματοποιήσει μια σειρά συναντήσεων με Ευρωπαίους ηγέτες. Τα μέρη συμφώνησαν να δημιουργήσουν μια διαμετακομιστική διαδρομή μέσω της Αρμενίας από το Μπακού χωρίς τη ρωσική συμμετοχή, τσιμεντώνοντας την φθίνουσα επιρροή της Μόσχας στο Νότιο Καύκασο. Το Αζερμπαϊτζάν υπέγραψε επίσης συμβόλαια αερίου με αρκετές χώρες της ΕΕ.

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Αζερμπαϊτζάν έχουν πάρει δεύτερο μπροστά σε πιο πιεστικά ζητήματα. Το ζήτημα της απελευθέρωσης των περίπου 400 πολιτικών κρατουμένων του Αζερμπαϊτζάν δεν συζητήθηκε καν. Αυτές οι επιτυχίες στις σχέσεις με τη Δύση συμπληρώθηκαν και από κάποιες νίκες εντός της χώρας. Για την αζερική κοινωνία, η αντιπαράθεση με τη Ρωσία είχε ως στόχο να επιδείξει την αυξανόμενη διεθνή αίγλη της χώρας και να ενισχύσει τα αισθήματα εθνικής περηφάνιας.

Ενώ ο Αλίεβ σκόραρε εντός και εκτός συνόρων, η Μόσχα επέλεξε να μην επέμβει, δεδομένου ότι αυτός μέριμνησε να μην εμπλακεί σε ζητήματα που πραγματικά είχαν σημασία γι' αυτήν. Για τη Ρωσία, ήταν πιο σημαντικό να διατηρήσει τους οικονομικούς δεσμούς με το Αζερμπαϊτζάν, οι οποίοι έχουν αναπτυχθεί δραματικά μετά την επιβολή δυτικών κυρώσεων κατά της Μόσχας. Παρά τη δημόσια λάσπη, η αντιπαράθεση δεν είχε αντίκτυπο στην οικονομία. Ο Διάδρομος Βορρά-Νότου που συνδέει τη Ρωσία με το Ιράν και την Ινδία μέσω Αζερμπαϊτζάν συνέχισε να λειτουργεί. Η εμπορευματική κυκλοφορία μεταξύ των δύο χωρών αυξήθηκε κατά 13 τοις εκατό στο πρώτο εξάμηνο του 2025.

Καθ' όλη τη διάρκεια της σύγκρουσης, οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν πρόσεχαν να μην διασχίσουν τις κόκκινες γραμμές του Κρεμλίνου. Το Μπακού δεν ξέχασε ποτέ ότι το Αζερμπαϊτζάν είναι πολύ πιο οικονομικά εξαρτημένο από τη Ρωσία παρά το αντίστροφο. Στο τέλος, καμία πλευρά δεν έχασε. Ο Αλίεβ κατάφερε να ενισχύσει τη φήμη του, και τερμάτισε τη διαμάχη μόλις συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρχε τίποτα άλλο να κερδίσει. Ο Πούτιν, εν τω μεταξύ, κατάφερε να βάλει μια τελεία στην τυχαία κατάρριψη ενός επιβατικού αεροσκάφους σχετικά γρήγορα και ανώδυνα. Τώρα οι δύο χώρες πιθανότατα θα προχωρήσουν σαν να μην είχε συμβεί ποτέ ολόκληρο το επεισόδιο. Οι μόνοι ηττημένοι ήταν οι Ρώσοι και Αζέροι που χτυπήθηκαν, σκοτώθηκαν ή φυλακίστηκαν κατά τη διάρκεια της διαφωνίας. Αλλά η μοίρα τους δεν ήταν ποτέ προτεραιότητα για καμία από τις δύο πλευρές.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου