H Ρωσία υποτιμά το ΝΑΤΟ, όπως έκανε με την Ουκρανία

Του Alexander Baunov

Ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία παραμένει πρακτικά σε αδιέξοδο, η Ρωσία έχει αρχίσει να ακολουθεί μια νέα γραμμή στην Ευρώπη. Από τη συνάντηση στην Αλάσκα μεταξύ του Ρώσου Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και του Αμερικανού ομόλογού του Ντόναλντ Τραμπ, η Ρωσία όχι μόνο ενίσχυσε τις επιθέσεις της εναντίον ουκρανικών πόλεων, αλλά επίσης, για πρώτη φορά, επιτέθηκε σε χώρες του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη — αν και χωρίς απώλειες.

Κρίνοντας από τα λόγια και τις πράξεις του, ο Πούτιν εξήγαγε τρία συμπεράσματα από αυτή τη σύνοδο κορυφής. Πρώτον, ο Τραμπ δεν είναι διατεθειμένος να του παραδώσει τη νίκη και να τερματίσει τον πόλεμο μόνο εις βάρος της Ουκρανίας. Δεύτερον, ο Τραμπ είναι πρόθυμος να αναπτύξει σχέσεις με τη Ρωσία ακόμη και χωρίς τερματισμό του πολέμου, αν και δεν θα τις αποκαταστήσει πλήρως μέχρι να σταματήσουν οι μάχες. Τρίτον, ο Τραμπ δεν υπερτιμά την Ουκρανία και θα επέμβει για να τη σώσει μόνο ως τελευταία λύση, και όχι με οποιοδήποτε κόστος.

Όλα αυτά δίνουν στον Πούτιν άφθονο χώρο για δημιουργικότητα μεταξύ της τρέχουσας κατάστασης και της ίδιας εκείνης της τελευταίας λύσης. Στο ρωσικό κλαμπ συζητήσεων Βάλνταϊ την περασμένη εβδομάδα, τα εναρκτήρια σχόλια του ρώσου ηγέτη ήταν ότι, σε σύγκριση με το παρελθόν, η νέα παγκόσμια τάξη είναι ένας "δημιουργικός χώρος".

Για να εμποδίσει τους Ουκρανούς να συνεχίσουν να αντιστέκονται, η Μόσχα χρειάζεται να βγάλει την Ευρώπη εκτός παιχνιδιού. Από τη συνάντηση στην Αλάσκα, η Ρωσία έχει αφοσιωθεί μονόπλευρα σε αυτό το καθήκον. Εξάλλου, στους ρωσικούς υπολογισμούς, ο Τραμπ δεν συμπαθεί ούτε την Ευρώπη, είναι πεπεισμένος ότι άτομα που σκέφτονται σαν αυτόν εμποδίζονται να ανέλθουν στην εξουσία εκεί, και βλέπει το ΝΑΤΟ ως οργάνωση που ζει εις βάρος άλλων και την ΕΕ ως ανταγωνιστή.

Η Ρωσία δεν είδε μόνο μια ευκαιρία να ασκήσει πίεση στην Ουκρανία τρομοκρατώντας την Ευρώπη. Η ίδια η έννοια της νίκης έχει αλλάξει. Η Μόσχα τώρα δοκιμάζει ευκαιρίες να αντιστρέψει τη σειρά: αντί να νικήσει την Ουκρανία και, μέσω αυτής, τη συλλογική Δύση, επιδιώκει να προκαλέσει ένα είδος υβριδικής στρατιωτικής-προπαγανδιστικής ήττας στην ίδια τη συλλογική Δύση — Ευρώπη και ΝΑΤΟ — και με αυτόν τον έμμεσο τρόπο, στην Ουκρανία.

Τη νύχτα της 9ης Σεπτεμβρίου, εντοπίστηκε και μερικώς αναχαιτίστηκε στην Πολωνία ένα σμήνος από ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones). Από τότε, drone έχουν πετάξει εντός Ρουμανίας, Γερμανίας, Νορβηγίας και Δανίας, και αεροσκάφη έχουν εισβάλει στον εναέριο χώρο της Εσθονίας. Αυτό συνεπικουρήθηκε από κυβερνοεπιθέσεις όπως αυτή που προκάλεσε σοβαρή και συνεχιζόμενη διακοπή στο αεροδρόμιο του Βερολίνου.

Σε διάστημα λίγων εβδομάδων, συνδυάζοντας διάφορες μεθόδους και στόχους επίθεσης, η Ρωσία έχει δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα στην Ευρώπη. Η Ρωσία έχει εδώ και πολύ καιρό μάθει να κατηγορεί τη Δύση για τον πόλεμο στην Ουκρανία: ένα τεράστιο τμήμα της συνέντευξης τύπου  της Διάσκεψης Βάλνταϊ αφιερώθηκε στην επιμελή μετατροπή των συνεπειών του πολέμου σε αίτιά του. Αλλά με τις Ηνωμένες Πολιτείες να μην αποτελούν πλέον κύριο εχθρό, η Ευρώπη είναι το τελευταίο εναπομείναν εμπόδιο για μια "ρωσική νίκη" ενώ ταυτόχρονα φαίνεται ολοένα και πιο απομονωμένη και απροστάτευτη. Πρέπει να αποδειχθεί ότι οι Ευρωπαίοι τώρα δεν θα πληρώσουν για την υποστήριξή τους στην Ουκρανία μόνο με χρήματα: η Ρωσία είναι ικανή να καταστρέψει την καθιερωμένη ευρωπαϊκή τάξη και να στρέψει την οργή του κοινού εναντίον των πολιτικών τους.

Τους τελευταίους μήνες, η Ουκρανία ανάγκασε το ρωσικό κοινό να νιώσει το ίδιο τις συνέπειες του πολέμου. Ουκρανικά drone έκλεισαν αεροδρόμια, έβαλαν φωτιά σε διυλιστήρια πετρελαίου και απενεργοποίησαν μερικώς ένα θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο στο Μπέλγκοροντ — για να μην αναφέρουμε επιθέσεις σε εγκαταστάσεις στρατιωτικής παραγωγής και αποθήκες. Η απειλή αντίστοιχης αντιποίνων στην Ουκρανία είναι μάταιη: δεν υπάρχει πολιτική αεροπορία εκεί εδώ και τέσσερα χρόνια, και η Ρωσία άρχισε να βομβαρδίζει ουκρανικά θερμοηλεκτρικά εργοστάσια και σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής — μαζί με σχεδόν οτιδήποτε άλλο — στο τέλος του 2022.

Η Ρωσία έχει σχεδόν εξαντλήσει το ρεπερτόριο των τρόπων για να τρομοκρατήσει την Ουκρανία, αλλά οι Ευρωπαίοι είναι μια διαφορετική ιστορία. Αν δεν λάβουν το μήνυμα από τη διακοπή στο αεροδρόμιο, είναι αρκετά εύκολο να προχωρήσουν σε εγκαταστάσεις ενέργειας.

Στέλνοντας drone σε ευρωπαϊκές χώρες, η Ρωσία διέσχισε έναν Ρουβικώνα. Αλλά τον διέσχισε με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρήσει την ικανότητα να δικαιολογηθεί και, ως συνήθως, να διαλύσει τα γεγονότα σε αρνήσεις, γελοιοποίηση και εναλλακτικές θεωρίες.

Ο σκοπός των επιθέσεων δεν είναι απλώς να τρομάξει τους Ευρωπαίους από το να βοηθήσουν την Ουκρανία. Μετά από τέσσερα χρόνια πολέμου, μια ρωσική νίκη στην Ουκρανία, αν είναι εφικτή, θα έχει μια πολύ διαφορετική σημασία από αυτή που θα είχε σε ένα προγενέστερο στάδιο.

Είναι αδύνατο να κρυφτεί το απλό γεγονός ότι έχοντας κηρύξει το ΝΑΤΟ και όλους τους δυτικούς συμμάχους της Ουκρανίας ως τον πραγματικό εχθρό, η Μόσχα έχει στοχοποιήσει μόνο την Ουκρανία, αποφεύγοντας προσεκτικά οποιαδήποτε επίθεση εναντίον εκείνων που έχει πει ότι είναι οι πραγματικοί της αντίπαλοι, ακόμη κι αν είναι σαφώς μικρότεροι και ασθενέστεροι από τη Ρωσία και ανίκανοι να αντισταθούν στη ρωσική στρατιωτική δύναμη μόνοι τους. Η παρατεταμένη "ειδική στρατιωτική επιχείρηση" έχει μόνο ενισχύσει την εντύπωση ότι το ΝΑΤΟ παραμένει ένας αξιόπιστος — μάλιστα ο μοναδικός — εγγυητής ασφάλειας στην Ευρώπη. Και αν η Ουκρανία ήταν μέλος του ΝΑΤΟ, όπως η Πολωνία ή τα βαλτικά κράτη, αυτός ο πόλεμος, όπως λέει ο Τραμπ, δεν θα είχε αρχίσει.

Για το λόγο αυτό, η Φινλανδία και η Σουηδία προσχώρησαν βιαστικά στο ΝΑΤΟ μετά την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία. Η απάντηση της Ρωσίας περιορίστηκε σε μερικές αναρτήσεις του  Ντμίτρι Μεντβέντεφ και μια εξωτερική έκθεση στη Μόσχα για τον φινλανδικό ιμπεριαλισμό. Ακόμη και η Αυστρία, ακλόνητα ουδέτερη τα τελευταία ογδόντα χρόνια, έχει αρχίσει να κινείται στην ίδια κατεύθυνση.

Μεταξύ των ρώσων ρεβανσιστών, υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει επιλέξει έναν αντίπαλο που είναι πολύ μεγάλος, πολύ ισχυρός και πολύ παρακινημένος. Μια νίκη επί της Ουκρανίας είναι, φυσικά, σημαντική για την αποκατάσταση της ιστορικής δικαιοσύνης, αλλά έχει πολύ λίγο να κάνει με την αποδόμηση της ομπρέλας του ΝΑΤΟ πάνω από την Ευρώπη.

Η νέα αμερικανική πολιτική της αδιαφορίας απέναντι στην Ευρώπη ενίσχυσε τη θέση εκείνων στη Μόσχα που υποστηρίζουν την άποψη ότι το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, η ρήτρα συλλογικής άμυνας, είναι καθαρά διακοσμητική. Σύμφωνα με αυτήν την υπόθεση, τα μέλη του ΝΑΤΟ χωρίζονται σε πολλές τάξεις, και ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες ούτε η Δυτική Ευρώπη θα θυσίαζαν τον δικό τους λαό για συμμάχους "δεύτερης κατηγορίας". Θα δίσταζαν ακόμη και για συμμάχους πρώτης κατηγορίας.

Οι αντίστοιχες ομάδες ρώσων στρατηγών, πρακτόρων πληροφοριών, ιδεολόγων και πολιτικών διαχειριστών βλέπουν την προεδρία του Τραμπ ως ένα παράθυρο ευκαιρίας να δοκιμάσουν την υπόθεσή τους στην πράξη. Στην αρχή της τρέχουσας θητείας του, ο Τραμπ άρεσε περισσότερο στους πραγματιστές ρεαλιστές της Μόσχας, οι οποίοι ήλπιζαν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα βοηθούσε έναν εμπλεκόμενο Πούτιν να βγει από τον πόλεμο με ευνοϊκούς για τη Ρωσία όρους.

Αλλά η απότομη στροφή του Τραμπ μακριά από την Ουκρανία στους πρώτους μήνες της νέας θητείας του ενθάρρυνε εντελώς διαφορετικές δυνάμεις στη Μόσχα, οι οποίες κατάφεραν να πείσουν τον Πούτιν ότι ήρθε η ώρα να καταστραφεί η πίστη στο ΝΑΤΟ με άμεσες επιθέσεις.

Το πρόβλημα με τις υβριδικές επιθέσεις είναι ότι παράγουν ένα ομοίως υβριδικό αποτέλεσμα. Οι υβριδικές επιθέσεις φαίνεται να διασχίζουν την κόκκινη γραμμή της στρατιωτικής επιθετικότητας εναντίον κρατών μελών του ΝΑΤΟ, αλλά το κάνουν με προσοχή, διστακτικά και μη καθοριστικά. Επομένως, είναι ανίκανες να παράγουν ένα καθοριστικό, πειστικό αποτέλεσμα. Επιτρέπουν επίσης στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ να ανταποκριθούν με μικτό τρόπο: χρησιμοποιώντας τις ρωσικές επιθέσεις ως πρόσχημα για κινητοποίηση, αλλά χωρίς να τις αναγνωρίζουν ως επιθέσεις που πυροδοτούν το Άρθρο 5.

Στη Σύνοδο Κορυφής για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια στην Κοπεγχάγη στις 2 Οκτωβρίου, ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν η πρόταση της Σουηδίας να ανατεθεί η άμυνα έναντι drone σε εθνικό επίπεδο. Αυτό όχι μόνο θα συντομεύσει την αλυσίδα διοίκησης για μια απάντηση και θα υποστηρίξει τις τοπικές αμυντικές βιομηχανίες, αλλά θα εξαλείψει επίσης την ανάγκη να θεωρείται κάθε πτήση drone πάνω από ένα αεροδρόμιο επίθεση σε όλες τις χώρες του ΝΑΤΟ. Με άλλα λόγια, το ΝΑΤΟ είναι αρκετά ικανό να ανυψώσει με λογικό τρόπο το δικό του όριο πόνου σε ένα επίπεδο που είναι ασφαλές για τον εαυτό του και τη φήμη του.

Όπως και με την απειλή εισβολής στην Ουκρανία τους μήνες πριν από το γεγονός, προσπαθώντας να σώσει την περηφάνια του, ο Πούτιν κινείται αργά προς τον πόλεμο. Και δεδομένου ότι, όπως και με την Ουκρανία, οι δηλωμένοι στόχοι της Ρωσίας μπορεί να αποδειχθούν μη εφικτοί με τα επιλεγμένα μέσα, για να αποφύγει να υποστεί μια συμβολική ήττα, η Ρωσία θα αναγκαστεί να πλησιάσει περισσότερο στο μοιραίο όριο για να φαίνεται πιο πειστική. Είναι πιθανό ότι δοκιμάζοντας το ΝΑΤΟ και προσπαθώντας να τρομάξει την Ευρώπη μακριά από την Ουκρανία, ο Πούτιν να δημιουργήσει το δικό του αντίστοιχο της δολοφονίας του Φρανς Φερδινάνδου. Ποιος ξέρει πού μπορεί να προσγειωθεί ένα περιπλανώμενο drone;

Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η Ρωσία δεν θα επαναλάβει το λάθος που έκανε το 2022. Τότε, το Κρεμλίνο υπολόγιζε ότι η Ουκρανία, ο στρατός της, ο πληθυσμός της και ο ψεύτικος ηθοποιός-πρόεδρος θα αποδειχθούν αδύναμοι και άσκοποι. Τώρα υπολογίζει ότι το ΝΑΤΟ θα είναι αδύναμο, διαιρεμένο και αδύναμο, και στην απουσία οποιουδήποτε σύγχρονου ντε Γκωλ στην ήπειρο. Η Μόσχα παραθέτει κυριολεκτικά τη δική της προπαγάνδα, ακριβώς όπως έκανε στην παραμονή της πλήρους εισβολής της στην Ουκρανία.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου