Η επιστροφή των Ευρωπαίων στη Συρία

Του Marc Pierini

Τις τελευταίες εβδομάδες, πάνω από είκοσι ξένοι εκπρόσωποι επισκέφθηκαν τη Συρία. Σε αυτούς περιλαμβάνονται αξιωματούχοι από τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Κατάρ, τη Ρωσία, τη Σαουδική Αραβία, την Τουρκία, την Ουκρανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πολλές χώρες θέλουν να παίξουν ρόλο στην ανοικοδόμηση του συριακού κράτους, αλλά οι διαφορετικές κατευθύνσεις των συμβουλών δεν είναι απαραίτητα συμβατές. Επιπλέον, εξακολουθούν να υπάρχουν αβεβαιότητες σχετικά με την ηγεσία της Συρίας.

Μεταξύ των πρόσφατων γεγονότων που άλλαξαν το παιχνίδι στη Μέση Ανατολή, το λιγότερο αναμενόμενο ήταν η ξαφνική κατάρρευση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ αφού τόσο το Ιράν όσο και η Ρωσία αρνήθηκαν να το σώσουν. Η άνοδος στην εξουσία του Αχμέντ αλ Σαραα , παλαιότερα γνωστού ως Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, επικεφαλής της Hay'at Tahrir al-Sham, συνοδεύτηκε από μια σειρά δηλώσεων με στόχο να καθησυχάσουν τους ξένους εταίρους και να ξεκινήσουν μια διαδικασία ομαλοποίησης. Ο Σαραα έχει ένα θλιβερό ιστορικό βίας ως ηγέτης του επαναστατικού συνασπισμού του και την περασμένη εβδομάδα αυτοανακηρύχτηκε μεταβατικός πρόεδρος της Συρίας. Ως αποτέλεσμα, οι δυτικές κυβερνήσεις είδαν τις ελπίδες και τις αβεβαιότητες να εμφανίζονται ταυτόχρονα.

Η νέα πραγματικότητα που δημιουργήθηκε από την αποσύνθεση του 54χρονου καθεστώτος Άσαντ δημιούργησε ευκαιρίες για τις περιφερειακές και δυτικές χώρες. Το Ισραήλ κατέστρεψε γρήγορα τις εναπομείνασες αεράμυνες και πυραυλικές δυνατότητες των ενόπλων δυνάμεων της Συρίας σε μια σειρά προληπτικών επιδρομών στις αρχές Δεκεμβρίου. Η Τουρκία ήταν εξίσου γρήγορη στην αύξηση των επιθέσεων της κατά των κουρδικών δυνάμεων στη βόρεια Συρία και στην αποστολή αξιωματούχων στη Δαμασκό για να φέρει πίσω τις προτεραιότητές της. Οι χώρες του Κόλπου επιθυμούν να βοηθήσουν τη χώρα να ανοικοδομηθεί και να εξαλείψει την ιρανική επιρροή.

Στις μαζικές επισκέψεις στη χώρα, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) κινήθηκε επίσης σχετικά γρήγορα. Η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για τις εξωτερικές υποθέσεις και την πολιτική ασφάλειας, Κάγια Κάλας, συμμετείχε στη συνάντηση της Άκαμπα στις 14 Δεκεμβρίου. οι υπουργοί Εξωτερικών Γαλλίας και Γερμανίας πραγματοποίησαν κοινή επίσκεψη στη Δαμασκό στις 3 Ιανουαρίου, ακολουθούμενος από τον Ιταλό Υπουργό Εξωτερικών στις 10 Ιανουαρίου και τον Επίτροπο της ΕΕ για την ισότητα, την ετοιμότητα και τη διαχείριση κρίσεων στις 24 Ιανουαρίου. Η Συρία, αγκαλιάζει όλους τους πολίτες της, όλη της την ποικιλομορφία [...] Πρέπει να δούμε το κράτος δικαίου να γίνεται σεβαστό, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα των γυναικών".

Ως αποτέλεσμα αυτών και άλλων διπλωματικών συνομιλιών, η Κάλλας πέτυχε μια κατ' αρχήν συμφωνία στο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στις 27 Ιανουαρίου για την εξάλειψη μέρους των κυρώσεων της ΕΕ στη Συρία ως χειρονομία καλής θέλησης, με την υπόθεση ότι η Δαμασκός θα έκανε θετικά βήματα. Οι λεπτομερείς ρυθμίσεις συζητούνται με στόχο την έγκρισή τους στις 24 Φεβρουαρίου.

Οι συνεχείς διεργασίες επιβαρύνονται από μια συσσώρευση συγκεκριμένων προτεραιοτήτων. Ορισμένες κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν επικεντρωθεί στην πιθανή αναζωπύρωση του Ισλαμικού Κράτους εάν οι κουρδικές δυνάμεις της Συρίας σταματήσουν να παίζουν ρόλο στην ανατολική Συρία και εάν η Ουάσιγκτον αποφασίσει να αποσύρει γρήγορα τις δυνάμεις της από την ίδια περιοχή. Άλλοι έχουν επικεντρωθεί στα δικαιώματα εξερεύνησης πετρελαίου και φυσικού αερίου στα ύδατα της Ανατολικής Μεσογείου. Πολλοί επιμένουν ότι η Δαμασκός πρέπει να ανακτήσει τον έλεγχο ολόκληρου του εδάφους της Συρίας.

Εκτός ΕΕ, χώρες όπως το Ισραήλ, η Τουρκία και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν συγκεκριμένους στόχους. Οι τουρκικές φιλοδοξίες αντανακλώνται στην αναταραχή των επισκεπτών στη Δαμασκό από τις αρχές Δεκεμβρίου 2024 - ο αρχηγός των υπηρεσιών πληροφοριών, αρκετοί υπουργοί, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Εξωτερικών και υψηλόβαθμων στρατιωτικών αξιωματούχων - με στόχο που περιγράφεται ως "προσπάθεια να εξαργυρώσουν τη στιγμή". Η Άγκυρα θέλει να εξαλείψει τις Κουρδικές Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), να πείσει τους Σύρους πρόσφυγες στην Τουρκία να επιστρέψουν στα σπίτια τους και να δει δυτικές ειδικές δυνάμεις να εγκαταλείπουν την ανατολική Συρία. Οι Τούρκοι θέλουν επίσης να βοηθήσουν στην αναδιάρθρωση ενός ενιαίου συριακού εθνικού στρατού εξοπλισμένου με τουρκικά όπλα και να βάλουν τον τουρκικό κατασκευαστικό τομέα να ανοικοδομήσει συριακές υποδομές και κατοικίες με ξένη χρηματοδότηση και πιθανώς να εξασφαλίσει μια συμφωνία για τα δικαιώματα εξερεύνησης σε παρακείμενα ύδατα. Κανένας από αυτούς τους στόχους δεν είναι ουδέτερος για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τελικά, οι βασικές πολιτικές επιλογές θα γίνουν στη Δαμασκό από τους νέους ηγέτες της Συρίας, οι οποίοι έχουν ένα μνημειώδες έργο μπροστά τους. Πρέπει να επαναφέρουν την κρατική διοίκηση στη δουλειά με όλη της την ποικιλομορφία, να τροφοδοτήσουν τον πληθυσμό που έχει ανάγκη, να ανακατασκευάσουν υποδομές και κατοικίες, να μεταρρυθμίσουν τον τομέα της ασφάλειας, να υιοθετήσουν ξεκάθαρη στάση κατά της τρομοκρατίας, να ανακτήσουν τον έλεγχο όλης της γης τους, να οργανώσουν μια διαδικασία μεταβατικής δικαιοσύνης και να εξισορροπήσουν τις φιλοδοξίες των ξένων εταίρων της Συρίας.

Σε αυτό το πλαίσιο, το έργο των χωρών της ΕΕ είναι λεπτό, καθώς απουσιάζουν εδώ και καιρό από την πολιτική συζήτηση και τη συζήτηση για την ασφάλεια για τη Συρία. Τώρα έκαναν μια αρχική χειρονομία και εξήγησαν τη θέση τους για τις μελλοντικές σχέσεις. Η ανθρωπιστική υποστήριξη και η άρση των βασικών κυρώσεων είναι πρώτα στη λίστα των ενεργειών τους. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι τομείς στους οποίους η ΕΕ θα μπορούσε να υποστηρίξει τους ηγέτες της Συρίας και τον λαό της.

Ένας τρόπος θα ήταν να αναγνωρίσουμε τα δεινά των Σύριων πολιτών στα χέρια του καθεστώτος Άσαντ τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια και να προσφέρουμε υποστήριξη μέσω των Ηνωμένων Εθνών και εξειδικευμένων μη κυβερνητικών οργανώσεων για την τεκμηρίωση αυτής της τραγωδίας και, ενδεχομένως, τη δημιουργία μιας διαδικασίας θεραπείας. Αυτό, μαζί με την πλήρη διερεύνηση των ευθυνών για βασανιστήρια και δολοφονίες κατά τη διάρκεια της συριακής σύγκρουσης, είναι απαραίτητο για το μέλλον της Συρίας και των Σύριων. Ένα άλλο σημαντικό μέτρο, από την πλευρά της ασφάλειας, είναι η δημιουργία μηχανισμού συνεργασίας από την ΕΕ ή ορισμένες από τις κυβερνήσεις μελών της με τη νέα ηγεσία της Συρίας προκειμένου να τεκμηριώσει και να επιβλέπει την παρουσία γνωστών τρομοκρατών, ειδικά εκείνων με ευρωπαϊκή υπηκοότητα που κρατούνται επί του παρόντος στην ανατολική Συρία.

Η κατάσταση στη Συρία παραμένει εξαιρετικά περίπλοκη. Ωστόσο, από τη σκοπιά της ΕΕ, η καινοτομία είναι ότι η συριακή ηγεσία έχει εκφράσει ξεκάθαρα τις προθέσεις της όσον αφορά την ποικιλομορφία, τη συμμετοχή, τις ελεύθερες και δίκαιες εκλογές και την πολιτική ειρήνη. Στα χαρτιά, αυτές οι προθέσεις ταιριάζουν με τις αρχές της ΕΕ και ως εκ τούτου παρέχουν μια βάση για την ανοικοδόμηση μιας σχέσης μεταξύ Συρίας και Ευρώπης.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου