Ρωσία και Ιράν έδωσαν τα χέρια χωρίς ουσία

Tου Nikita Smagin

Η διευρυμένη συμφωνία που υπέγραψαν ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ιρανός ομόλογός του Μασούντ Πεζεσκιάν στις 17 Ιανουαρίου παρουσιάστηκε ως μια σημαντική εξέλιξη στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Ωστόσο, το σύμφωνο δεν αποτελεί στρατιωτική συμμαχία και δεν απαιτεί άμεσες υποχρεώσεις από κανένα μέρος. Αντίθετα, απλώς επισημοποιεί τους στενούς δεσμούς μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας που αναπτύχθηκαν από την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία το 2022.

Η ιδέα μιας συμφωνίας στρατηγικής εταιρικής σχέσης για την αντικατάσταση της τελευταίας μεγάλης συνθήκης μεταξύ Ιράν και Ρωσίας το 2001 προέκυψε για πρώτη φορά το 2020. Τότε, ο απερχόμενος πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ροχανί αναζητούσε νίκες στην εξωτερική πολιτική μετά την αποτυχία να βελτιώσει τις σχέσεις με τη Δύση και αποφάσισε να επιδιώξει μια σειρά από μεγάλες συμφωνίες συνεργασίας με τους διεθνείς εταίρους της χώρας.

Η πρώτη από αυτές υπογράφηκε με την Κίνα τον Μάρτιο του 2021. Αυτή η εικοσιπενταετής συμφωνία συνοδεύτηκε από πολλές φανφάρες, δημιουργώντας μύθους σχετικά με κινεζικές επενδύσεις 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων και την Κίνα να νοικιάζει νησιά στον Περσικό Κόλπο. Στην πραγματικότητα, η συμφωνία δεν πέτυχε πολλά και το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών μειώθηκε ουσιαστικά τα επόμενα χρόνια.

Αφού το Ιράν συνέχισε να υπογράφει παρόμοιες συμφωνίες με τη Βενεζουέλα και τη Συρία, η Ρωσία ήταν η λογική επόμενη επιλογή. Πριν από την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία, η σχέση της Ρωσίας με το Ιράν ήταν περιορισμένη. Ωστόσο, όταν ο ρωσικός στρατός βρέθηκε σε απελπιστική ανάγκη από ιρανική στρατιωτική υποστήριξη —ιδιαίτερα drones— τον πρώτο χρόνο των μαχών, η σχέση βαθύθηκε γρήγορα σε τέτοιο βαθμό που δεν αντικατοπτρίζεται πλέον επαρκώς σε επίσημα έγγραφα.

Κατά συνέπεια, η συνθήκη που υπέγραψαν ο Πούτιν και ο Πεζεσκιάν αποδείχθηκε ότι ήταν κάτι περισσότερο από μια γραφειοκρατική περίληψη της τρέχουσας κατάστασης, με δεκάδες αφηρημένες φράσεις όπως "επιβεβαιώστε τη δέσμευσή σας", "φιλοδοξώ" και "διευκόλυνση". Αν είχε υπογραφεί το 2021, θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως σχέδιο για την ανάπτυξη των ρωσο-ιρανικών δεσμών. Στην περίπτωση αυτή, η συνθήκη αφορούσε περισσότερο τη διατύπωση της υπάρχουσας ρύθμισης με λέξεις χωρίς να επιβάλλει περαιτέρω υποχρεώσεις.

Δεν υπήρχε τίποτα νέο στις λεπτομέρειες. Σχεδόν όλοι οι τομείς συνεργασίας —ενέργεια, μεταφορές, περιφερειακοί οργανισμοί κ.λπ.— που επισημαίνονται στη συνθήκη έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο νέων συμφωνιών μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας τα τελευταία τρία χρόνια.

Το αντικείμενο των περισσότερων εικασιών ήταν τι είδους διατάξεις ασφαλείας θα περιείχε η συνθήκη. Ένα σύμφωνο που υπογράφηκε πέρυσι μεταξύ της Βόρειας Κορέας και της Ρωσίας, το οποίο περιελάμβανε μια ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας σε περίπτωση που κάποια χώρα δεχόταν επίθεση, είχε αυξήσει τις προσδοκίες ότι η συνθήκη Ρωσίας-Ιράν θα μπορούσε να είναι παρόμοια. Αλλά αυτό δεν υλοποιήθηκε. Αντίθετα, οι δύο χώρες συμφώνησαν μόνο να μην βοηθήσουν καμία χώρα που επιτέθηκε στην άλλη.

Αυτό είναι ξεκάθαρη επιβεβαίωση ότι η Μόσχα και η Τεχεράνη δεν σκοπεύουν να σχηματίσουν στρατιωτική συμμαχία. Δείχνει επίσης ότι το Κρεμλίνο παραμένει απρόθυμο να βοηθήσει το Ιράν εάν δεχθεί επίθεση είτε από τις Ηνωμένες Πολιτείες είτε από το Ισραήλ.

Ενώ η στρατιωτική συνεργασία παραμένει σημαντικό μέρος της ρωσο-ιρανικής σχέσης και η νέα συνθήκη απαιτεί από τις δύο πλευρές να ανταλλάσσουν πληροφορίες, να διεξάγουν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και να "διασφαλίζουν την περιφερειακή ασφάλεια", δεν υπήρξε καμία ένδειξη ότι έχει σημειωθεί πρόοδος προς μια αμοιβαία άμυνα. συμφωνία. Πράγματι, οι διατάξεις ασφαλείας στη συνθήκη του 2025 ήταν σχεδόν πανομοιότυπες με αυτές της συνθήκης του 2001. Με άλλα λόγια, τίποτα δεν έχει αλλάξει σχεδόν σε ένα τέταρτο του αιώνα.

Η Ρωσία δεν έχει την ίδια επείγουσα ανάγκη για ιρανική στρατιωτική βοήθεια που είχε τον πρώτο χρόνο του πολέμου στην Ουκρανία. Το 2022, τα ιρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη είχαν τέτοια επίδραση στο πεδίο της μάχης που άλλαξαν τις ρωσικές τακτικές. Αλλά μέχρι το 2025, η Ρωσία είχε κάνει μεγάλα βήματα προς τα εμπρός στην εγχώρια παραγωγή drone και είχε τοπικοποιήσει την κατασκευή ιρανικών drones. Επιπλέον, η Ρωσία φαίνεται τώρα να έχει το πάνω χέρι στην Ουκρανία—πράγμα που σημαίνει ότι η βοήθεια της Τεχεράνης δεν είναι και τόσο κρίσιμη.

Το Ιράν -σε αντίθεση με τη Βόρεια Κορέα- δεν είναι διατεθειμένο να στείλει στρατιώτες για να πολεμήσουν στην Ουκρανία και να καλύψουν την έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού του Κρεμλίνου. Ακόμη και στους δικούς του πολέμους, το Ιράν είναι απρόθυμο να ρισκάρει τους στρατιώτες του, προτιμώντας να βασίζεται σε πληρεξούσιους. Το ενδιαφέρον της Τεχεράνης για τα ρωσικά όπλα, ωστόσο, έχει αυξηθεί ως αποτέλεσμα των στρατιωτικών ανατροπών της - από τις ήττες της Χεζμπολάχ στον Λίβανο έως την πτώση του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία.

Το ερώτημα είναι αν η Ρωσία είναι πρόθυμη να δώσει στο Ιράν αυτό που θέλει. Πρώτον, η Μόσχα περιορίζεται από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τα δικά της μεγάλα σχέδια επανεξοπλισμού. Δεύτερον, έχει επίγνωση των ανησυχιών που διατηρούν η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όσον αφορά την ενίσχυση του στρατού του Ιράν.

Η ιδέα ότι η Ρωσία και το Ιράν θα εισέλθουν σε μια νέα περίοδο συνεργασίας ως αποτέλεσμα της νέας συνθήκης είναι απλώς γραφειοκρατικό PR. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο πεζή και οποιεσδήποτε περαιτέρω εξελίξεις θα είναι αναπόφευκτα σταδιακά. Τα τελευταία τρία χρόνια, οι δύο χώρες έχουν υπογράψει συμφωνίες πολύ μεγαλύτερης σημασίας από τη συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης.

Φέτος, για παράδειγμα, θα τεθεί σε ισχύ μια πλήρης συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ του Ιράν και της υπό τη Ρωσία της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης. Θα τονώσει το διμερές εμπόριο με πολύ συγκεκριμένο τρόπο: μειώνοντας σημαντικά τους δασμούς στο 90% περίπου των αγαθών. Ταυτόχρονα, η Ρωσία και το Ιράν ενσωματώνουν τα εθνικά τους συστήματα πληρωμών.

Φαίνεται απίθανο το Ιράν να καταλάβει ποτέ τον κρίσιμο οικονομικό ρόλο για τη Ρωσία που παίζουν χώρες όπως η Τουρκία και τα ΗΑΕ. Η αξία του ετήσιου εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών είναι κολλημένη κάπου μεταξύ 4 και 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων και το μέγεθος της οικονομίας του Ιράν, συν την έλλειψη τεχνολογικής πολυπλοκότητας και απομόνωσης, σημαίνει ότι δεν θα γίνει βασικός εταίρος. Ωστόσο, έχει γίνει βασικό πεδίο δοκιμών για τη Μόσχα για διάφορα μοντέλα οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης.

Η σχέση μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας έχει φτάσει σε νέα ύψη όχι λόγω οποιασδήποτε συνθήκης καινοτομίας, αλλά λόγω της απομόνωσης της Ρωσίας από τη Δύση εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία. Η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών βαθαίνει, αλλά όχι γρήγορα και εντός καθορισμένων ορίων. Ο στόχος της νέας συνθήκης του 2025 ήταν να επισημοποιήσει τα κέρδη των τελευταίων ετών και να γνωρίζει ο υπόλοιπος κόσμος —και η ρωσική και η ιρανική ελίτ— ότι η Μόσχα και η Τεχεράνη συνεργάστηκαν μακροπρόθεσμα. Αυτό είναι πειστικό όχι λόγω των όσων αναγράφονται στα έγγραφα, αλλά επειδή καμία χώρα δεν έχει πολλές επιλογές όσον αφορά τους διεθνείς εταίρους.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου