Το παιχνίδι του Πούτιν με το νέο πυρηνικό δόγμα

Του Maxim Starchak

Το επικαιροποιημένο πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας, το οποίο εγκρίθηκε επίσημα από τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στις 19 Νοεμβρίου, πιθανότατα δεν θα είχε δει ποτέ το φως της δημοσιότητας αν δεν υπήρχε η κίνηση των ΗΠΑ να επιτρέψουν στην Ουκρανία να εκτοξεύσει δυτικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς στη Ρωσία. Η Δύση αγνόησε τις τρομερές απειλές του Πούτιν για τις συνέπειες μιας τέτοιας απόφασης - και η Ρωσία έπρεπε να απαντήσει.

Το Κρεμλίνο πιστεύει ότι το νέο δόγμα θα τρομάξει τις Ηνωμένες Πολιτείες ώστε να αρχίσουν να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους. Ωστόσο, θα μπορούσε να καταλήξει να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.

Έχουν γίνει ορισμένες σημαντικές αλλαγές στο πυρηνικό δόγμα από τότε που εγκρίθηκε προηγουμένως από τον Πούτιν το 2020. Η διατύπωση για σενάρια που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη χρήση πυρηνικών όπλων έχει διευρυνθεί από "απειλή για την ίδια την ύπαρξη του κράτους" σε μια "κρίσιμη απειλή για την κυριαρχία και/ή την εδαφική ακεραιότητα". Με άλλα λόγια, το όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων έχει μειωθεί—και η Μόσχα θεωρεί τώρα ότι είναι δυνατή η χρήση πυρηνικών όπλων για την προστασία του ρωσικού εδάφους.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο κατάλογος των στρατιωτικών απειλών του δόγματος έχει τροποποιηθεί ώστε να περιλαμβάνει "τις ενέργειες ενός πιθανού αντιπάλου που έχει σχεδιαστεί για να απομονώσει μέρος του εδάφους της Ρωσικής Ομοσπονδίας". Αυτό φέρνει αμέσως στο μυαλό τον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ, ο οποίος περιβάλλεται από χώρες του ΝΑΤΟ που θα μπορούσαν, θεωρητικά, να επιβάλουν αποκλεισμό.

Οι συντάκτες των αλλαγών φαίνεται να προσπαθούν να σηματοδοτήσουν ότι το Κρεμλίνο θα λάβει τώρα ακραία μέτρα, ακόμη και αν υπάρχει απειλή για μία μόνο από τις περιοχές της Ρωσίας. Αυτό δεν είναι πειστικό, ωστόσο, επειδή τα σκληρά τους λόγια δεν συσχετίζονται με την πραγματικότητα του πεδίου μάχης στην Ουκρανία. Όχι μόνο το Κίεβο προσπαθεί να ανακαταλάβει τις ρωσικά κατεχόμενες περιοχές που η Μόσχα έχει επισήμως προσαρτήσει και ισχυρίζεται ως δικές της, αλλά οι ουκρανικές δυνάμεις κατέλαβαν επίσης μέρος της ρωσικής περιοχής Κουρσκ σε μια επίθεση του 2024 και οι μάχες συνεχίζουν να μαίνονται εκεί.

Με άλλα λόγια, η πραγματικότητα του πεδίου μάχης καθιστά το νέο δόγμα διφορούμενο - και δίνει στους εχθρούς της Μόσχας μεγάλη ελευθερία να δράσουν. Αυτή η ασάφεια θα τους ενθαρρύνει να πιέσουν τα όρια επί τόπου για να ανακαλύψουν πόσα χιλιόμετρα ρωσικού εδάφους πρέπει να κατακτήσει κάποιος για να γίνει αντιληπτή από τη Μόσχα ως "κρίσιμη απειλή".

Άλλες αλλαγές στο δόγμα περιλαμβάνουν να καταστεί σαφές ότι η Μόσχα θα θεωρήσει την επιθετικότητα από μια μη πυρηνική δύναμη με την υποστήριξη μιας πυρηνικής δύναμης ως κοινή επίθεση. Θα θεωρήσει επίσης μια επίθεση από οποιαδήποτε χώρα του ΝΑΤΟ ως επίθεση ολόκληρης της συμμαχίας. Με άλλα λόγια, το Κρεμλίνο θέλει το δόγμα να τρομάζει τις χώρες που εντάσσονται σε συμμαχίες ή συνασπισμούς εχθρικούς προς τη Ρωσία. Το μήνυμα είναι σαφές: δεν μπορείς να κρυφτείς πίσω από πυρηνικές δυνάμεις.

Ακόμη περισσότερες αλλαγές σημαίνουν ότι η Ρωσία θα χρησιμοποιεί τώρα πυρηνική αποτροπή σε σχέση με "κράτη που παραχωρούν τη γη που ελέγχουν, τον εναέριο χώρο ή/και τις θάλασσες για την προετοιμασία ή την εφαρμογή επιθετικότητας κατά της Ρωσίας". Αυτή είναι μια προφανής αναφορά στην Ουκρανία, η οποία, κατά τη σκέψη της Μόσχας, είναι πιόνι των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ. Ενώ Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν δηλώσει επανειλημμένα ότι η Ρωσία δεν σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα κατά της Ουκρανίας, αυτή ακριβώς η επιλογή έχει πλέον κατοχυρωθεί σε κυβερνητικό έγγραφο. Η Μόσχα προσπαθεί για άλλη μια φορά να πείσει τον εαυτό της —και άλλους— ότι πολεμά το ΝΑΤΟ. Και το επικαιροποιημένο δόγμα δηλώνει ότι οποιαδήποτε έθνη ενταχθεί στο ΝΑΤΟ κινδυνεύει να γίνει στόχος πυρηνικής επίθεσης.

Είναι επίσης σημαντικό ότι η Ρωσία αφαίρεσε ένα σημείο στο δόγμα σχετικά με τη συμμόρφωση με τις συμφωνίες ελέγχου των εξοπλισμών (παρόλο που η Μόσχα εξακολουθεί να έχει υπογράψει πολλές τέτοιες συμφωνίες). Θεωρητικά, αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία μπορεί τώρα να αποθηκεύσει πυρηνικές κεφαλές και πυραύλους, καθώς και να πραγματοποιήσει πυρηνικές δοκιμές — ενώ ισχυρίζεται ότι όλα αυτά είναι υπό την αιγίδα της πυρηνικής αποτροπής.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε προηγούμενες επαναλήψεις, το δόγμα ανέφερε ότι τα πυρηνικά όπλα ήταν "μόνο ένα μέσο αποτροπής". Στη νέα έκδοση, αφαίρεσαν τη λέξη "μόνο". Αυτό σημαίνει ότι οι συγγραφείς υπαινίσσονται ότι τα πυρηνικά όπλα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο πεδίο της μάχης.

Τέλος, εν μέσω της πάλης της με τη Δύση, η Ρωσία έχει διευρύνει σημαντικά τον κατάλογο των πιθανών απειλών που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια πυρηνική απάντηση. Εκτός από την προαναφερθείσα "απομόνωση τμήματος της ρωσικής επικράτειας", αυτή η λίστα περιλαμβάνει πλέον επιθέσεις σε επικίνδυνους για το περιβάλλον στόχους (κυρίως πυρηνικούς σταθμούς), την παρεμπόδιση της πρόσβασης στις επικοινωνίες μεταφορών που είναι απαραίτητες για τη ζωή, την περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ και στρατιωτικές ασκήσεις κλίμακας στα σύνορα της Ρωσίας. Στο παρελθόν, όταν συζητούνταν τέτοια σενάρια γίνονταν πυρηνικές απειλές, αλλά τώρα έχουν επισημοποιηθεί σε επίσημο έγγραφο.

Συνολικά, το επικαιροποιημένο δόγμα μειώνει σημαντικά το όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία. Το πρόβλημα είναι ότι όσο χαμηλότερο γίνεται αυτό το όριο, τόσο πιο δύσκολο είναι να πειστεί κάποιος ότι κάποιο τέτοιο όριο υπάρχει στην πραγματικότητα. Αφού η Ουάσιγκτον έδωσε την άδεια στην Ουκρανία να χρησιμοποιήσει αμερικανικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς για χτυπήματα εντός της Ρωσίας, ο εκπρόσωπος του Πούτιν Ντμίτρι Πεσκόφ είπε ότι η ρωσική επιχείρηση στην Ουκρανία έχει γίνει αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ. Ωστόσο, όταν του ζητήθηκε να σχολιάσει τα πρώτα τέτοια χτυπήματα με χρήση αμερικανικών όπλων, απέφυγε την ερώτηση - δηλώνοντας απλώς ότι ήταν βέβαιος ότι ο ρωσικός στρατός είχε τον έλεγχο.

Με άλλα λόγια, το μόνο μέρος που πραγματικά δοκιμάζονται οι κόκκινες γραμμές της Ρωσίας είναι στα πεδία μάχης της Ουκρανίας. Η απόφαση για χρήση πυρηνικών όπλων δεν εξαρτάται από αυτό που γράφεται σε ένα δόγμα, αλλά από ένα άτομο — τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου