Η Μολδαβία κέρδισε τη μάχη, όχι τον πόλεμο

Της Oana Popescu-Zamfir

Όταν η πρόεδρος της Μολδαβίας Μάγια Σάντου ανακοίνωσε δημοψήφισμα για το στόχο της ένταξης στην ΕΕ στο σύνταγμα της χώρας, έβαλε ένα ριψοκίνδυνο στοίχημα.

Όλα αυτά τα χρόνια, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν σταθερά ότι η πλειονότητα του πληθυσμού της Μολδαβίας ήταν αναποφάσιστο να πλησιάσει την ΕΕ. Ωστόσο, η Σάντου κέρδισε το στοίχημά της. Παρά τα απείρως μικρά περιθώρια, το 50,38% των ψηφοφόρων υποστήριξε την ένταξη στην ΕΕ. Κατάφερε επίσης να συγκεντρώσει περισσότερες ψήφους στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών από ό,τι πριν από τέσσερα χρόνια.

Η κυβέρνηση της Σάντου πέρασε τα τελευταία τέσσερα χρόνια εμβαθύνοντας τις διασυνδέσεις με τη γειτονική Ρουμανία-μέλος της ΕΕ και ενσωματώνοντας τη Μολδαβία στο ευρωπαϊκό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Το Κισινάου διαφοροποίησε επίσης τις πηγές ενέργειας του για να μειώσει την εξάρτησή του από τη Ρωσία και τον δορυφόρό της, την αυτονομιστική "δημοκρατία" της Υπερδνειστερίας, της οποίας ο σταθμός παραγωγής ενέργειας στο Cuciurgan ήταν ο μοναδικός προμηθευτής της Μολδαβίας.

Ο όγκος του εμπορίου με την ΕΕ έχει ξεπεράσει κατά πολύ εκείνους με τη Ρωσία. Ο αριθμός των Μολδαβών που εργάζονται στη Ρωσία έχει μειωθεί σημαντικά και είναι πλέον ελάχιστα περισσότεροι από το ένα εκατομμύριο που ζουν στην ΕΕ. Και ο πόλεμος στην Ουκρανία παρείχε μια μοναδική ευκαιρία να υπογραφεί μια εταιρική σχέση ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ, παρά τη συνταγματική ουδετερότητα της Μολδαβίας. Άνοιξε επίσης το δρόμο για ένα αποφασιστικό βήμα: την αίτηση για ένταξη στην ΕΕ. Ακολούθησε η επίσημη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Ωστόσο, παρά αυτή τη δομική στροφή προς την ΕΕ που καθοδηγείται από την πολιτική ηγεσία του Σάντου στη βάση της γεωπολιτικής δυναμικής που δημιουργήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο σκεπτικισμός για την αξιοπιστία της ΕΕ ως γεωπολιτικής δύναμης ικανής να αντιμετωπίσει τη Ρωσία παραμένει υψηλός στον πληθυσμό. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία εκμεταλλεύεται αμείλικτα τις εσωτερικές διαιρέσεις για να αποτρέψει τη μικρή πρώην σοβιετική δημοκρατία από το να κάνει οριστική έξοδο από την επιρροή της Μόσχας.

Ενώ η επιλογή της Μολδαβίας έχει συχνά χαρακτηριστεί ως επιλογή μεταξύ Βρυξελλών και Μόσχας, αυτό είναι μια υπεραπλούστευση. Όπως πολλοί από τους γείτονες της Ρωσίας, ειδικά στον απόηχο της εισβολής στην Ουκρανία, η Μολδαβία δεν έχει αυταπάτες για το Κρεμλίνο. Αντιμέτωπες με την απροθυμία της ΕΕ τα τελευταία χρόνια να προβάλει επιρροή, ισχύ και στρατηγική σαφήνεια στην περιοχή και χάνοντας έδαφος από την Κίνα, τη Ρωσία, την Τουρκία και τα κράτη του Κόλπου, οι περισσότερες από αυτές τις χώρες απομακρύνονται από την ευρωατλαντική σφαίρα. Αντίθετα, έχουν ακολουθήσει πολυδιανυσματικές εξωτερικές πολιτικές και πολιτικές ασφάλειας, επιδιώκοντας να εξισορροπήσουν τον επιθετικό γείτονά τους, αξιοποιώντας οποιοδήποτε πλεονέκτημα μπορεί να έχουν.

Επιπλέον, ο πληθυσμός της Μολδαβίας εξακολουθεί να έχει ανάμεικτα συναισθήματα για το προηγούμενο κύμα ενθουσιασμού για την ΕΕ, στο πλαίσιο της Συμμαχίας για την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση το 2009-2013. Το κίνημα που υπερασπιζόταν την προσέγγιση με την ΕΕ κατέληξε σε αποτυχημένες μεταρρυθμίσεις και υψηλότερα επίπεδα κρατικής διαφθοράς, όπως επιεικώς ανέφεραμ οι αξιωματούχοι της ΕΕ. Μερικοί Μολδαβοί δεν εμπιστεύονται ούτε το κυβερνών Κόμμα Δράσης και Αλληλεγγύης (PAS). Η ανεπαρκής επικοινωνία από τη βάση, η περιθωριοποίηση άλλων φιλοευρωπαϊκών πολιτικών ανταγωνιστών και οι προσπάθειες να απαγορευτούν οι φιλορωσικές δυνάμεις από την εκλογική διαδικασία σίγουρα δεν βοήθησαν το PAS να κερδίσει τους αναποφάσιστους.

Επιπλέον, πολλοί Μολδαβοί αισθάνονται τόσο Ρώσοι όσο και Ευρωπαίοι, ως αποτέλεσμα μιας βίαιης διαδικασίας ρωσικοποίησης δεκαετιών, και ως εκ τούτου δυσκολεύονται να φανταστούν τη Δημοκρατία της Μολδαβίας ως κυρίαρχο κράτος. Συχνά αισθάνονται ότι απλώς απολαμβάνουν μια σύντομη ανάπαυλα σε μια ταραγμένη ιστορία που χαρακτηρίζεται από εξάρτηση είτε από το Βουκουρέστι είτε από τη Μόσχα. Αυτή η αντίληψη για την ευπάθεια, που ενισχύεται από την παρουσία των ρωσικών στρατευμάτων στην αποσχισθείσα Υπερδνειστερία από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, είναι που ενισχύει μια τάση διευκόλυνσης της Ρωσίας.

Η Μόσχα έχει ρίξει όλο της το οπλοστάσιο των ανατρεπτικών επιχειρήσεων στη μικρή δημοκρατία από τότε που εξέλεξε μια φιλοδημοκρατική ηγεσία. Προσπάθησε να ανατρέψει την κυβέρνηση και να αποσταθεροποιήσει τη χώρα σπέρνοντας διχασμούς και υποβαθμίζοντας το βιοτικό επίπεδο. Η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου στη Μολδαβία στα τέλη του 2022, σε μια προσπάθεια να επιδεινώσει την οικονομική δυσπραγία της χώρας καθώς πάλευε με τον υψηλό πληθωρισμό μετά την πανδημία Covid-19 και την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.

Επιπλέον, η Μόσχα εξαπέλυσε κυβερνοεπιθέσεις και μαζικές εκστρατείες παραπληροφόρησης, ειδικά μέσω μέσων ενημέρωσης που ανήκουν σε φιλορώσους πράκτορες. Δημιούργησε τεχνητές πολιτικές δυνάμεις, όπως εκείνες γύρω από τον δραπέτη ολιγάρχη Ilan Shor, οι οποίες οργανώνουν τακτικά αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και έχουν κατηγορηθεί ότι εμπλέκονται σε ένα σχέδιο αγοράς εκατοντάδων χιλιάδων ψήφων. Το Κρεμλίνο ενεργοποίησε επίσης φιλορώσους πολιτικούς, όπως η Evgenya Gutul και η Irina Vlah, για την υποστήριξη της αυτονομίας του λαού των Γκαγκαούζων.

Αν και οι προσπάθειες της Ρωσίας δεν απέδωσαν το επιθυμητό αποτέλεσμα, θα ήταν λάθος για την ΕΕ να καυχιέται για την επιτυχία του δημοψηφίσματος. Οι μεγάλες διακηρύξεις από την ΕΕ και ακόμη και η επέκταση της ενταξιακής προοπτικής στην τριάδα της Ανατολικής Ευρώπης —Γεωργία, Μολδαβία και Ουκρανία— δεν θα αρκούν. Όσο η δυτική υποστήριξη προς την Ουκρανία δεν είναι αρκετά αποφασιστική για να τη βοηθήσει να επικρατήσει σε έναν πόλεμο που μπορεί τελικά να καταλήξει σε οδυνηρές παραχωρήσεις για το Κίεβο, οι Μολδαβοί κοιτάζουν και υπολογίζουν ότι δεν θα είναι καλύτερα σε περίπτωση στρατιωτικής εισβολής από τη Ρωσία, μια χώρα χωρίς ουσιαστικά στρατό ή στρατηγικό βάθος.

Η ψηφοφορία της Μολδαβίας την Κυριακή, 20 Οκτωβρίου, έδειξε για άλλη μια φορά ότι η Ρωσία μπορεί να ηττηθεί, όπως επιδεικνύει η Ουκρανία από το 2022—αλλά μόνο με σταθερή υποστήριξη από τους δυτικούς εταίρους. Το σενάριο της Γεωργίας, στο οποίο η εξουσία ενός φιλοευρωπαϊκού προέδρου περιορίζεται από μια αντιευρωπαϊκή κυβέρνηση, δεν αποφεύχθηκε στη Μολδαβία. Η Μόσχα θα χρησιμοποιήσει τώρα όλους τους πόρους της στη μάχη για την κοινοβουλευτική ψήφο της Μολδαβίας το επόμενο έτος. Η ΕΕ πρέπει να ανταποκριθεί με ανάλογο επίπεδο προσπάθειας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Μολδαβίας με κάθε τρόπο ενόψει των προκλήσεων του επόμενου έτους.

Οι Βρυξέλλες πρέπει επίσης να διπλασιάσουν την υποστήριξη της γεωργιανής κοινωνίας. Αυτό δεν είναι μόνο προς το συμφέρον αυτών των χωρών: εάν οι φιλοδημοκρατικές δυνάμεις αποτύχουν στη Μολδαβία και τη Γεωργία, η ΕΕ θα έχει χάσει τη γειτονιά της από μια ισχυρή Ρωσία και τους ρεβιζιονιστές συμμάχους της.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου