Πώς τα πάει η παγκόσμια δημοκρατία στο "έτος των εκλογών"

Του Thomas Carothers


Αυτό που πολλοί παρατηρητές ονόμασαν έτος των εκλογών έχει πλέον περάσει κατά τα δύο τρίτα—με ψηφοφορίες να έχουν διεξαχθεί σε πολλές χώρες από το Μεξικό και τη Νότια Αφρική μέχρι το Πακιστάν και την Ινδονησία. Ποιες ήταν οι επιπτώσεις μέχρι στιγμής για την κατάσταση της παγκόσμιας δημοκρατίας;

Σε ένα πρόσφατο άρθρο, ο πρώην αξιωματούχος του Λευκού Οίκου Μπεν Ρόουντς είχε μια απαισιόδοξη άποψη, υπογραμμίζοντας την επιτυχία των αυταρχικών καθεστώτων να κυριαρχούν στις ψήφους σε διάφορα μέρη προσθέτοντας ότι η διεξαγωγή των εκλογών σε όλο τον κόσμο κινδύνευε με μια εκτεταμένη απειλή για τη δημοκρατία. Ενώ οι εκλογές ήταν ένα καταθλιπτικό θέαμα σε ορισμένα κλειστά συστήματα, μια ευρύτερη ματιά στο εκλογικό πανόραμα αποκαλύπτει μια πιο ανάμεικτη εικόνα, με τα καλά και τα κακά νέα για τη δημοκρατία να εμφανίζονται σε περίπου ίδια αναλογία.


Στις περισσότερες από τις απολυταρχίες όπου διεξήχθησαν, οι εκλογές ήταν προβλέψιμες διαδικασίες που επιβεβαίωναν την επικράτηση των κατασταλτικών αρχόντων, όπως στη Λευκορωσία και το Μπαγκλαντές. Η μόνη αβεβαιότητα σε αυτές τις περιπτώσεις ήταν εάν το ποσοστό ψήφου για τον ηγέτη θα παρέμενε στο εύρος του 80-90% όπως στη Ρωσία και το Ελ Σαλβαδόρ, ή ανώτατο στο 99%, όπως συνέβη στη Ρουάντα. Οι προεδρικές εκλογές του Ιράν, που διεξήχθησαν τον Ιούνιο και τον Ιούλιο μετά τον θάνατο του προέδρου Ιμπραχίμ Ραϊσι σε συντριβή ελικοπτέρου, έφεραν μια μικρή έκπληξη στην εκλογή του Μασουντ Πεζεσκιάν, ενός σχετικά μετριοπαθούς πολιτικού. Ο Πεζεσκιάν μπορεί να επιδιώξει κάποιες μέτριες φιλελευθεροποιητικές μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική πλευρά, όπως οι κανόνες που αφορούν τα χιτζάμπ, αλλά οι εξουσίες του είναι περιορισμένες και η εκλογή του δεν σηματοδοτεί πιθανές αλλαγές στις βαθιά ριζωμένες αυταρχικές δομές του καθεστώτος.

Ενώ αυτές οι εκλογές φάνηκε να εδραιώνουν την κυριαρχία των υπάρχοντων καθεστώτων, μπορεί παρολαυτα να είναι απρόβλεπτα εύθραυστα, όπως καταδεικνύεται έντονα στο Μπαγκλαντές. Λιγότερο από επτά μήνες μετά την πέμπτη θητεία της ως πρωθυπουργός, η Σέιχ Χασίνα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα για να αποφύγει τους όχλους διαμαρτυρίας που ζητούσαν την ανατροπή της. Στην προεδρική αναμέτρηση της Βενεζουέλας τον Ιούλιο, η αντιπολίτευση πολέμησε γενναία ενάντια στους σκληρούς περιορισμούς και την καταστολή για να κερδίσει αυτό που αξιόπιστοι εγχώριοι και διεθνείς παρατηρητές πιστεύουν ότι είχαν μια σημαντική πλειοψηφία των ψήφων. Το "μαγείρεμα" των αποτελεσμάτων της κυβέρνησης και οι επιθέσεις ενάντια στις επακόλουθες εγχώριες διαμαρτυρίες και τις διεθνείς πιέσεις την έχουν διατηρήσει επί του παρόντος, αλλά τα απονομιμοποιητικά αποτελέσματα των εκλογών για την κυβέρνηση, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, είναι δυνητικά συνεπακόλουθα με την πάροδο του χρόνου.

Από την άλλη άκρη του πολιτικού φάσματος, οι εκλογές που διεξήχθησαν καθ' όλη τη διάρκεια του έτους σε ενοποιημένες δημοκρατίες ήταν ως επί το πλείστον υποθέσεις ρουτίνας. Τα συντηρητικά κόμματα κέρδισαν έδαφος στην πλειονότητα αυτών των αναμετρήσεων - μερικές φορές κυρίως κύρια κεντροδεξιά κόμματα, όπως στη Φινλανδία και τον Παναμά, μερικές φορές και τα δύο κεντροδεξιά και ακροδεξιά κόμματα, όπως στο Βέλγιο και την Πορτογαλία. Όπου τα ακροδεξιά κόμματα αύξησαν τα ποσοστά ψήφου τους, τα κέρδη τους ήταν γενικά σταδιακά, συμπεριλαμβανομένων των κοινοβουλευτικών εκλογών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες παρείχαν μια χρήσιμη εικόνα του συνολικού ευρωπαϊκού πολιτικού τοπίου.

Η Γαλλία ήταν μια κάπως πιο περίπλοκη υπόθεση. Οι πρόωρες βουλευτικές εκλογές απέφεραν σημαντικά κέρδη τόσο στην ακροδεξιά όσο και στην αριστερά, αλλά η μελλοντική κατεύθυνση της διακυβέρνησης παραμένει αβέβαιη, δεδομένης της συνεχιζόμενης προεδρίας του Εμανουέλ Μακρόν. Η μετατόπιση του Ηνωμένου Βασιλείου από τη μακροχρόνια εξουσία του Συντηρητικού Κόμματος σε μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία των Εργατικών ήταν η αξιοσημείωτη εξαίρεση από τη μεγαλύτερη τάση μεταξύ των δημοκρατιών για συντηρητικά κέρδη.


Σε χώρες που αιωρούνται μεταξύ της παγιωμένης απολυταρχίας και της σταθερής δημοκρατίας, ένας αριθμός εκλογών σηματοδότησε κάποια πιθανή κίνηση, είτε προς μεγαλύτερη δημοκρατική οπισθοδρόμηση είτε προς πιθανή δημοκρατική ανανέωση. Στην αρνητική πλευρά του καθολικού ήταν η Ινδονησία και το Πακιστάν. Οι παρατηρητές ανησυχούν ότι ο νέος πρόεδρος που αναδύεται από τις γενικές εκλογές της Ινδονησίας τον Φεβρουάριο, ο πρώην υπουργός Άμυνας και μακροχρόνιος πολιτικός Prabowo Subianto, έχει στην καλύτερη περίπτωση μια αβέβαιη δέσμευση στις δημοκρατικές αξίες. Επιπλέον, η εκστρατεία που οδήγησε στις εκλογές ενσωμάτωσε πολλές σχετικές τάσεις της πρόσφατης πολιτικής τροχιάς της Ινδονησίας, συμπεριλαμβανομένου του μειωμένου σεβασμού από τους κατόχους εξουσίας για το κράτος δικαίου και των τοξικών επιπέδων πόλωσης. Οι βουλευτικές εκλογές του Πακιστάν, που διεξήχθησαν τον Φεβρουάριο, είδαν μια απροσδόκητα ισχυρή εμφάνιση από υποψηφίους που συνδέονται με το Πακιστάν Tehreek-e-Insaf (PTI), το κόμμα που ηγείται ο φυλακισμένος πρώην πρωθυπουργός Ιμράν Καν, παρά τις πολυσχιδείς προσπάθειες της κυβέρνησης να καταστείλει το PTI. Ωστόσο, ο πακιστανικός στρατός, που βρισκόταν εδώ και καιρό στη θέση του οδηγού της πακιστανικής πολιτικής, έκλεισε τις επιθυμίες των ψηφοφόρων. Οργάνωσε το σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης που απέκλειε το PTI, και με αυτόν τον τρόπο, έστειλε μια ισχυρή υπενθύμιση για τα αυστηρά όρια του επίσημα δημοκρατικού συστήματος της χώρας.

Ωστόσο, σημειώθηκαν ορισμένες θετικές εξελίξεις σε αυτήν την ενδιάμεση κατηγορία χωρών. Η Σενεγάλη έβαλε τέλος στις ανησυχίες του περασμένου έτους ότι ο απερχόμενος πρόεδρός της μπορεί να προσπαθήσει για μια αντισυνταγματική πρόσθετη θητεία ή απλώς να ακυρώσει τις εκλογές εντελώς. Τον Μάρτιο, οι ψηφοφόροι εξέλεξαν την Bassirou Diomaye Faye, μια δυναμική πολιτική νεοφερμένη, με υποσχέσεις για δημοκρατικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Στην Ινδία, ο Ναρέντα Μόντικαι το κόμμα του Bharatiya Janata (BJP) κέρδισαν μια τρίτη θητεία, αλλά τα πήγαν πολύ λιγότερο καλά από ό,τι αναμενόταν, αποτυγχάνοντας να διατηρήσουν την κοινοβουλευτική τους πλειοψηφία και αναγκάστηκαν να συμμετάσχουν σε κυβερνητικό συνασπισμό. Οι εκλογές αποκάλυψαν κάποια όρια στη δημόσια υποστήριξη που ο Μόντι και το BJP έχουν εργαστεί για να συγκεντρώσουν για μια πολιτική ατζέντα που χρωματίζεται από σοβαρά στοιχεία ανελευθερισμού και μισαλλοδοξίας.


Στην Ουγγαρία, το κυβερνών κόμμα Fidesz, το οποίο δημιούργησε τη δημοκρατική παρακμή της Ουγγαρίας από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2010, ξαφνιάστηκε στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από δύο εξελίξεις: την ισχυρή υποστήριξη για έναν νέο πολιτικό αμφισβητία, τον Πήτερ Μαγιάρκαι το κόμμα του Tisza, και Η δική της επίδειξη, η πιο αδύναμη σε τέτοιες εκλογές από το 2004. Μια πιθανή νίκη της αντιπολίτευσης στις επόμενες εθνικές εκλογές, που θα διεξαχθούν το 2026, φαίνεται ξαφνικά τουλάχιστον να φανταστεί κανείς σε μια χώρα που εδώ και καιρό έχει εγκλωβιστεί σε ανελεύθερη, κυρίαρχη κομματική εξουσία. Και στις γενικές εκλογές του Μαΐου στη Νότια Αφρική, το ποσοστό ψήφων του κυβερνώντος Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου μειώθηκε κάτω από το 50 τοις εκατό για πρώτη φορά από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 1994. Αυτό το αποτέλεσμα έδειξε την ικανότητα ενός συστήματος στο οποίο κυριαρχεί εδώ και καιρό ένα κόμμα να λαμβάνει υπόψη αλλαγή των συναισθημάτων των ψηφοφόρων και να προσφέρει εναλλακτικές λύσεις.

Μέχρι στιγμής το 2024, οι απολυταρχίες έχουν εκμεταλλευτεί τις εκλογές για τους δικούς τους σκοπούς, αλλά μερικές φορές με δικό τους κίνδυνο. Οι εκλογές σε πολλές δημοκρατίες υπογράμμισαν τη δημοκρατική εδραίωση. Και στις χώρες swing state, οι εκλογές έσπασαν τόσο προς θετικές όσο και προς αρνητικές κατευθύνσεις. Το έτος των εκλογών μπορεί να γίνει κατανοητό ως μια ενδεικτική αντανάκλαση της συνολικής αβέβαιης κατεύθυνσης του ταξιδιού του παγκόσμιου κράτους της δημοκρατίας.  Αυτό άφησε έναν κόσμο να ορίζεται σε τρία πολιτικά μέρη: ένα σύνολο ενοποιημένων αυτοκρατοριών που ως επί το πλείστον είναι αρκετά σταθερές, ένα σύνολο ενοποιημένων δημοκρατιών που είναι εξίσου σταθερές και μια τρίτη ζώνη που περιλαμβάνει χώρες μεταξύ αυτών των πολιτικών πόλων και επιρρεπείς σε μικρές αλλά δυνητικά σημαντικές κινήσεις προς τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση ή ανακαίνιση.

Το αν αυτή η κατάσταση αρχίσει τελικά να κλίνει αποφασιστικά προς μια περαιτέρω εμβάθυνση της ύφεσης ή να απομακρυνθεί αποφασιστικά από αυτήν είναι πολύ αβέβαιο. Οι υπόλοιπες εκλογές το 2024 —ειδικά οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ τον Νοέμβριο— θα δώσουν σημαντικές πρόσθετες ενδείξεις, αλλά μια τελική απάντηση θα γίνει πιθανώς σαφής μόνο τα επόμενα αρκετά χρόνια.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.  

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου