Ο Μαδούρο δεν χάνει ποτέ

Του Andrea Renda

Οι παγκόσμιοι ηγέτες αντέδρασαν με τρεις διαφορετικούς τρόπους στις απροκάλυπτα νοθευμένες εκλογές που ο αυταρχικός πρόεδρος της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, ισχυρίζεται ότι κέρδισε στις 28 Ιουλίου, παρά τα άφθονα στοιχεία για το αντίθετο. Με βάση την καταμέτρηση ψήφων από την αντιπολίτευση και θεωρείται νόμιμη από ανεξάρτητους παρατηρητές, ο Μαδούρο κέρδισε το 30,4% των ψήφων, έναντι 67,2% της αντιπολίτευσης. Όμως, σύμφωνα με τα "επίσημα" αποτελέσματα, ο Μαδούρο - στην εξουσία για περισσότερο από μια δεκαετία - κέρδισε το 51% των ψήφων.

Πολλές χώρες της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής, μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ανακοίνωσαν ότι δεν θα αναγνωρίσουν τα επίσημα αποτελέσματα. Ο πρόεδρος της Χιλής Γκάμπριελ Μπόριτς δήλωσε ότι δεν αναγνωρίζει την "αυτοανακηρυχθείσα" νίκη του Μαδούρο. Η Αργεντινή, η Κόστα Ρίκα, ο Παναμάς, το Περού και η Ουρουγουάη, μεταξύ άλλων, έκαναν παρόμοιες δηλώσεις ή υπέγραψαν διακηρύξεις για το σκοπό αυτό, γεγονός που οδήγησε το καθεστώς της Βενεζουέλας να εκδιώξει τους διπλωμάτες τους από το Καράκας. Η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν αναγνώρισε τον Εντμούντο Γκονζάλες, τον υποψήφιο της αντιπολίτευσης, ως νικητή των εκλογών, αλλά δεν τον αποκάλεσε εκλεγμένο πρόεδρο.

Η περιορισμένη επιρροή αυτής της ομάδας της αφήνει λίγες επιλογές. Η διάθεση για μια ανανεωμένη εκστρατεία πίεσης που περιλαμβάνει κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας είναι μικρή, κυρίως επειδή μια παρόμοια προσπάθεια μετά τις ψεύτικες εκλογές του 2018 μπορεί να έχει βαθύνει την οικονομική εξαθλίωση της χώρας, ενώ απέτυχε να αποσταθεροποιήσει το καθεστώς Μαδούρο. Τον Απρίλιο, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν εκ νέου ορισμένες κυρώσεις, καθώς και μια σειρά μεμονωμένων κυρώσεων. Επιπλέον, πολλοί σε αυτήν την ομάδα, ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, ανησυχούν ότι οι ευρύτερες κυρώσεις θα μπορούσαν να αυξήσουν τη μετανάστευση. Περισσότεροι από 7,7 εκατομμύρια Βενεζουελάνοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους λόγω πολιτικής αστάθειας και οικονομικών δυσκολιών, και πολλοί βρίσκονται τώρα σε γειτονικές χώρες και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η μεταναστευτική κρίση έχει γίνει ένα έντονο θέμα σε πολλές χώρες της περιοχής, όπως η Χιλή και η Κολομβία, μεταξύ άλλων.

Μια δεύτερη ομάδα κυρίως μη δημοκρατικών καθεστώτων αναγνώρισε γρήγορα τη διακηρυγμένη νίκη του Μαδούρο. Πολλές από αυτές τις χώρες είναι οι μακροχρόνιοι σύμμαχοί του, όπως η Κούβα, η Κίνα, το Ιράν, η Νικαράγουα και η Ρωσία. Η Βολιβία, η Ονδούρα και δύο νησιωτικά κράτη της Καραϊβικής αποτελούν επίσης μέρος αυτής της ομάδας.

Μια τρίτη ομάδα που αποτελείται από τη Βραζιλία, την Κολομβία και το Μεξικό επέλεξε μια προσέγγιση αναμονής. Αυτές οι χώρες ζήτησαν τα φύλλα καταμέτρησης των ψηφοφοριών από το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο της Βενεζουέλας για να λάβουν μια απόφαση. Οι τρεις επιδίωξαν επίσης να διευκολύνουν τη διαμεσολάβηση μεταξύ του Μαδούρο και της αντιπολίτευσης, αν και οι πιθανότητες για ουσιαστικό διάλογο είναι ελάχιστες, καθώς όλες αυτές οι προσπάθειες την τελευταία δεκαετία απέτυχαν. Στις 14 Αυγούστου, το Μεξικό αποσύρθηκε από την πρωτοβουλία διαμεσολάβησης, ανακοινώνοντας ότι θα περιοριστεί στην αναμονή των καταλογισμών των ψηφοφοριών.

Η θέση αυτής της τρίτης ομάδας εξηγεί γιατί ένα ψήφισμα της 31ης Ιουλίου του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (OAS) που ζητούσε τη διαφάνεια και την πλήρη καταμέτρηση ψήφων παρουσία διεθνών οργανισμών παρατήρησης δεν εγκρίθηκε: αν και δεκαεπτά χώρες ψήφισαν υπέρ, έντεκα—συμπεριλαμβανομένης της Βραζιλίας και Κολομβίας—απείχαν και πέντε ήταν απόντες. Τα ψηφίσματα του OAS απαιτούν δεκαοκτώ ψήφους (σε σύνολο τριάντα τεσσάρων) για να περάσουν. Στις 16 Αυγούστου, ένα ψήφισμα που παροτρύνει τις εκλογικές αρχές της Βενεζουέλας να δημοσιεύσουν τα εκλογικά αρχεία, αλλά δεν αναφέρει διεθνείς οργανισμούς παρατήρησης, εγκρίθηκε.

Η Βραζιλία και η Κολομβία, που μοιράζονται εκτεταμένα σύνορα με τη Βενεζουέλα, έχουν υποστηρίξει ότι η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με την κυβέρνηση Μαδούρο -όπως έκαναν το 2019, όταν αναγνώρισαν τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό ως νόμιμο πρόεδρο της χώρας- είχε μικρή επίδραση στην κατάσταση στην περιοχή. Θα περιέπλεκε επίσης την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν τις καθημερινές προκλήσεις στην παραμεθόρια περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της μετανάστευσης, της αποψίλωσης των δασών και της παράνομης εξόρυξης. Όλα αυτά τα προβλήματα έχουν αυξηθεί στο πλαίσιο της οικονομικής κατάρρευσης της Βενεζουέλας. Πιο πρόσφατα, η Βραζιλία πρότεινε την επανάληψη των εκλογών με καλύτερη διεθνή εποπτεία, μια ιδέα που απορρίφθηκε κατηγορηματικά τόσο από τον Μαδούρο όσο και από την αντιπολίτευση της Βενεζουέλας.

Το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι ο Μαδούρο -στην εξουσία από τότε που πέθανε ο προκάτοχός του, Ούγκο Τσάβες, το 2013- θα εμβαθύνει με επιτυχία και πιθανώς θα χρησιμοποιήσει σε μεγάλο βαθμό συμβολικές διαπραγματεύσεις με στελέχη της αντιπολίτευσης για να κερδίσει χρόνο μέχρι η διεθνής κοινότητα να προχωρήσει στην επόμενη κρίση. Οι ενδείξεις ότι αυτή η στροφή συμβαίνει ήδη είναι ισχυρές, δεδομένων των σημερινών συγκρούσεων στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Οι τακτικές καθυστερήσεων του προέδρου της Βενεζουέλας την τελευταία δεκαετία ήταν εξαιρετικά επιτυχημένες. Ο Μαδούρο μετακινεί συνεχώς θέσεις στόχων, καθυστερεί τις διαπραγματεύσεις και έπεισε τους παρατηρητές ότι είναι πρόθυμος να παραμείνει στην εξουσία με κάθε κόστος, ακόμα κι αν αυτό συνεπάγεται παράταση της οικονομικής παρακμής της χώρας του και μεγάλης κλίμακας μετανάστευση. Παραδόξως, η κυβέρνησή του επωφελείται από τη μετανάστευση, καθώς μειώνει την ικανότητα της αντιπολίτευσης να κινητοποιεί και να συγκεντρώνει συνεχώς πλήθη. Άλλωστε, η πλειοψηφία όσων έχουν τα μέσα να φύγουν από τη χώρα το έχουν ήδη κάνει.

Επιπλέον, ο Μαδούρο διατηρεί τον έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων, της στρατιωτικής αστυνομίας, των παραστρατιωτικών και των διαφόρων υπηρεσιών πληροφοριών. Οι στρατηγοί ειδικότερα ελέγχουν σημαντικά τμήματα της οικονομίας της χώρας -δηλαδή το πετρέλαιο, από το οποίο εξαρτάται η Βενεζουέλα- και έχουν λίγα κίνητρα για να διευκολύνουν τη μετάβαση της εξουσίας. Οι σταθεροί δεσμοί με την Κίνα, τη Ρωσία και ορισμένους άλλους συμμάχους συμβάλλουν στην εγγύηση της επιβίωσης του καθεστώτος. Αν και τα αυταρχικά καθεστώτα είναι διαβόητα αδιαφανή, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό ρωγμών από νωρίς, δεν υπάρχουν προς το παρόν ενδείξεις ότι ο Μαδούρο δεν θα μπορέσει να αντέξει άλλη μια περίοδο εγχώριας απώθησης - και σχετικά ήμερης διεθνούς επίπληξης.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.  

Απόδοση-Επιμέλεια: Νικόλας Σαπουντζόγλου