Brothers (όχι ακόμα) in arms: Οι σχέσεις Κίνας-Ρωσίας ένα χρόνο μετά από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία

Της Alicja Bachulska 

Ο κορυφαίος διπλωμάτης της Κίνας, Γουάνγκι Γι, ολοκλήρωσε πρόσφατα μια περιοδεία στην Ευρώπη. Η στάση του στη Γερμανία στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου περιλάμβανε μια ανακοίνωση ότι η Κίνα θα καθόριζε τη "θέση της για την πολιτική διευθέτηση της ουκρανικής κρίσης". Αυτό μεταφράστηκε αμέσως με λάθος τρόπο από τους δυτικούς σχολιαστές ως "το ειρηνευτικό σχέδιο της Κίνας", δημιουργώντας μια αφθονία άρθρων. Το Πεκίνο δημοσίευσε επίσημα το "σχέδιο" στις 24 Φεβρουαρίου, την επέτειο της έναρξης της πλήρους κλίμακας εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Το περιεχόμενο του εγγράφου φαίνεται ευνοϊκό. Ζητεί την επανέναρξη των ειρηνευτικών συνομιλιών, τον σεβασμό της κυριαρχίας όλων των χωρών και την εγκατάλειψη της "νοοτροπίας του Ψυχρού Πολέμου". Ορίζει επίσης τον "πολιτικό διακανονισμό" ως τον καλύτερο τρόπο για τη διατήρηση της σταθερότητας των βιομηχανικών αλυσίδων και των αλυσίδων εφοδιασμού και τη διευκόλυνση των εξαγωγών σιτηρών. Τέλος, υποστηρίζει τη διακοπή της εφαρμογής μονομερών κυρώσεων και τη μείωση των στρατηγικών κινδύνων που σχετίζονται με τη διάδοση των πυρηνικών όπλων.

Όμως το "σχέδιο" των 12 σημείων δεν παρουσιάζει πραγματικές λύσεις. Στην πραγματικότητα, απλώς επαναλαμβάνει τα τυπικά σημεία συζήτησης του Πεκίνου για τον πόλεμο στην Ουκρανία – τα οποία συνδέονται στενά με τη φιλική προς τη Ρωσία προοπτική του και τα δικά του στρατηγικά συμφέροντα. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να δουν τόσο την περιοδεία του Γουανγκ όσο και το νέο έγγραφο σε αυτό το πλαίσιο: ως μέρος μιας ευρύτερης επίθεσης γοητείας με στόχο την αναζωογόνηση της θέσης του Πεκίνου στις διεθνείς υποθέσεις, διατηρώντας παράλληλα τη βαθιά και μακροχρόνια σχέση του με τη Μόσχα.

Πράγματι, η θέση της Κίνας νομιμοποιεί σιωπηρά τη συμπεριφορά της Ρωσίας και αφήνει μισάνοιχτη την πόρτα για παραχωρήσεις στο Κρεμλίνο. Το έγγραφο δεν περιλαμβάνει την ιδέα ότι τα ρωσικά στρατεύματα πρέπει να αποσυρθούν από τα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη. Επιπλέον, η κινεζική ηγεσία στηρίζει την έκκλησή της για επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με το επιχείρημα ότι η ασφάλεια μιας περιοχής δεν πρέπει να εξαρτάται από την επέκταση ή την ενίσχυση των στρατιωτικών μπλοκ. Αυτό το πλαίσιο υποστηρίζει ξεκάθαρα τον λόγο της Μόσχας ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ "προκάλεσε" το Κρεμλίνο σε δράση στην Ουκρανία. Εξυπηρετεί επίσης τον στόχο του Πεκίνου να αποδυναμώσει οργανώσεις υπό την ηγεσία των ΗΠΑ όπως το ΝΑΤΟ.

Αλλά οι Ευρωπαίοι δεν θα πρέπει να ακυρώνουν τους δεσμούς μεταξύ Κίνας και Ρωσίας ως απλώς μια τακτική εταιρική σχέση. Το "ειρηνευτικό σχέδιο" υπογραμμίζει τη συνέπεια της προσέγγισης του Πεκίνου απέναντι στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η οποία χαρακτηρίζεται εδώ και καιρό από την επικύρωση των αφηγήσεων της Μόσχας σχετικά με τον πόλεμο, την προέλευσή του και το νόημά του. Είναι σύμπτωμα της ακλόνητης συνεργασίας του Πεκίνου με τη Μόσχα – ή όπως το έθεσαν ο ηγέτης της Κίνας Σι Τζινπίνγκ και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν τον Φεβρουάριο του 2022, τη "φιλία τους χωρίς όρια".

Δεν πρόκειται για νέα εξέλιξη. Το Πεκίνο έχει δείξει προθυμία να ενισχύσει τους δεσμούς με τη Μόσχα καθ' όλη τη δεκαετή διακυβέρνηση του Σι. Η Μόσχα και το Πεκίνο μοιράζονται πολλές ιδέες για τη φύση του κόσμου. Πιο θεμελιωδώς, πιστεύουν ότι η υπό την ηγεσία της Δύσης διεθνής τάξη και οι βασικοί κανόνες και αξίες της αποτελούν υπαρξιακή απειλή για τα σημερινά κινεζικά και ρωσικά καθεστώτα. Έτσι, η κόλλα που συγκρατεί τον Σι και τον Πούτιν είναι ένας κοινός αγώνας ενάντια στη λεγόμενη δυτική ηγεμονία.

Αυτό παρέχει γόνιμο έδαφος για συνεργασία σε τομείς τόσο διαφορετικούς όπως η πολιτική, η οικονομία, η ιδεολογία, ο στρατός και οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπων. Η σχέση είναι ασύμμετρη και το Πεκίνο έχει το πάνω χέρι από οικονομική άποψη. Αλλά η Ρωσία μπορεί ακόμα να παρέχει υποστήριξη στην Κίνα, για παράδειγμα σε βασικές αεροδιαστημικές τεχνολογίες και πυρηνικά όπλα, για να μην αναφέρουμε την άφθονη προσφορά φθηνών πηγών ενέργειας. Παρά την απειλή δευτερογενών κυρώσεων, το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών ανέβηκε πέρυσι. Και τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι η Κίνα έχει βρει τρόπους να προμηθεύει τη Ρωσία με κρίσιμα εξαρτήματα όπως μικροτσίπ. Δεν υπάρχουν εναλλακτικοί συνεργάτες ή γεγονότα που να αλλάζουν τη ροή του παιχνιδιού. Ως εκ τούτου, η Μόσχα και το Πεκίνο θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν ο ένας τα βασικά συμφέροντα του άλλου - παρά την πεποίθηση ορισμένων πλευρών ότι η Κίνα έχει αποστασιοποιηθεί από τη Ρωσία τους τελευταίους μήνες.

Για παράδειγμα, στη σύνοδο κορυφής της G20 τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, ο Σι συμφώνησε με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν ότι "ένας πυρηνικός πόλεμος δεν πρέπει ποτέ να διεξαχθεί και δεν μπορεί ποτέ να κερδηθεί". Πολλοί σχολιαστές στη συνέχεια κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Κίνα είχε "συμμετάσχει στην καταδίκη των πυρηνικών απειλών". Αλλά η θέση του Σι είναι συνεπής με το μακροχρόνιο πυρηνικό δόγμα της Κίνας - το οποίο λειτουργεί κυρίως στο επίπεδο της ρητορικής. Το χρησιμοποίησε τακτικά για να κατευνάσει δυτικούς πολιτικούς και κοινό που είναι περισσότερο από πρόθυμοι να προβάλουν τη δική τους επιθυμία να δουν την Κίνα ως υπεύθυνο παράγοντα που απομακρύνεται από τη Ρωσία. Αυτή η αφήγηση, με τη σειρά της, βοήθησε στη δημιουργία μιας ψευδούς εικόνας της Κίνας ως ουδέτερου παίκτη.  

Όμως η Μόσχα κατανοεί πολύ καλά τη θέση του Πεκίνου ως προς τις πυρηνικές απειλές - και γνωρίζει ότι δεν θα μεταφραστεί σε επιδείνωση των διμερών σχέσεων. Στις αρχές του 2022, η Κίνα, η Ρωσία και τρία άλλα κράτη με πυρηνικά όπλα υπέγραψαν κοινή δήλωση για την πρόληψη του πυρηνικού πολέμου και την αποφυγή των φυλών εξοπλισμών. Αλλά η ρητορική υποστήριξη της Μόσχας και του Πεκίνου για βασικά διεθνή ζητήματα δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη: η Ρωσία στράφηκε σε άμεσες πυρηνικές απειλές για πολιτικούς λόγους, ενώ ο συμφιλιωτικός τόνος της Κίνας εξυπηρετεί τους δικούς της πολιτικούς σκοπούς.

Για το Πεκίνο, το χειρότερο σενάριο για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία είναι η πλήρης αποτυχία της Ρωσίας και η επακόλουθη αλλαγή καθεστώτος. Η κινεζική ηγεσία θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να μη συμβεί αυτό. Αυτό θα μπορούσε ακόμη και να ξεπεράσει την τρέχουσα ρητορική και οικονομική δέσμευση της Κίνας και να μεταφραστεί σε πιο τολμηρές προσπάθειες στρατηγικής υποστήριξης της Ρωσίας - όπως, για παράδειγμα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν έχει προτείνει σχετικά με το ενδεχόμενο η Κίνα να παράσχει "θανατηφόρα υποστήριξη" στη Ρωσία.

Εδώ, ο ορισμός της "θανατηφόρας υποστήριξης" είναι κρίσιμος. Για παράδειγμα, τα κινεζικά μικροτσίπ που βρίσκουν αυτήν τη στιγμή το δρόμο τους προς τη Ρωσία μπορεί να μην είναι αιχμής, αλλά μπορούν ακόμα να ενισχύσουν την πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου με την πάροδο του χρόνου – αν και με το κόστος μιας υποχώρησης στην ποιότητα του εξοπλισμού του. Επιπλέον, η ανέκδοτη κάλυψη των μέσων ενημέρωσης έχει αρχίσει να επικαλείται πηγές πληροφοριών που υποστηρίζουν ότι η Κίνα έχει αρχίσει να παρέχει πιο άμεση στρατιωτική υποστήριξη στη Ρωσία. Αποδείξεις για αυτό δεν έχουν ακόμη εμφανιστεί. Αλλά θα ήταν συνετό να αντιμετωπιστεί μια τέτοια πιθανότητα ως αφετηρία για μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της υποστήριξης του Πεκίνου στον ρεβιζιονισμό της Μόσχας, είτε "θανατηφόρα" ή όχι.

Οι Ευρωπαίοι δεν πρέπει να παρερμηνεύσουν την επίθεση γοητείας της Κίνας ως λόγο για να ενθαρρύνουν το Πεκίνο να εμπλακεί σε άμεση μεσολάβηση με τη Ρωσία. Το Πεκίνο δεν είναι ουδέτερος παίκτης· έχει ενεργό συμφέρον να αναδιαμορφώσει την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης για να αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ και άλλες πρωτοβουλίες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αναγνωρίσουν την αντίφαση στον χαρακτηρισμό της θέσης της Κίνας για τον πόλεμο ως "φιλορωσική ουδετερότητα". Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο.

Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ