Η Ευρώπη παραμένει θεατής στην γεωπολιτική σκακιέρα

Της Rym Momtaz 

Για τις πρώην αυτοκρατορικές δυνάμεις, οι Ευρωπαίοι φαίνονται παράξενα σε αμυντική θέση, καθώς οι σφαίρες επιρροής του 19ου αιώνα επιστρέφουν ως η οργανωτική αρχή των παγκόσμιων υποθέσεων.

Η απάντηση προφανώς δεν είναι η επιστροφή στον ιμπεριαλισμό — αυτός οδήγησε σε δύο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι δεν επενδύουν αρκετά στη δημιουργία της δικής τους σφαίρας επιρροής ως κεντρικό στοιχείο της γεωπολιτικής και στρατηγικής τους ισχύος, για να αντιμετωπίσουν την επαναπροσαρμογή της διατλαντικής σχέσης που επιθυμεί ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ.

Με την επιστροφή του στο Λευκό Οίκο, αυτό έχει γίνει θέμα επιβίωσης για την Ευρώπη. Οι ζυγαριές έχουν πλέον γέρνει υπέρ της επιβεβαίωσης τριών σφαιρών επιρροής με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη Ρωσία. Η θέση της Ευρώπης σε αυτό το σύστημα είναι στην καλύτερη περίπτωση μια δευτερεύουσα σκέψη, και στην χειρότερη, ανοιχτή για διχασμό και κατανομή μεταξύ των τριών.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες του Τραμπ δεν συμπεριλαμβάνουν de facto τα κράτη μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στη σφαίρα επιρροής τους. Αντί για μια "στροφή προς την Ασία", αυτό που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση Τραμπ είναι μια επαναπροσαρμογή στο βορειοδυτικό ημισφαίριο, με τον πυρήνα της αμερικανικής σφαίρας επιρροής να αποτελείται από τη Βόρεια και Κεντρική Αμερική, τη Γροιλανδία και μόνο ένα μικρό τμήμα της Δυτικής Ευρώπης.

Η προσέγγιση του Τραμπ στον παγκόσμιο ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών — αποδυνάμωση των συμμαχιών με τους πλούσιους συμμάχους στην Ευρώπη και τον Καναδά, μαζικές περικοπές στη διεθνή βοήθεια δημιουργεί ευκαιρίες για τους Ευρωπαίους να ενισχύσουν τη θέση τους.

Η επιτακτική ανάγκη είναι να διατηρήσουν την κυριαρχία, την ασφάλεια και την ευημερία τους, και να τους ενδυναμώσουν να μετριάσουν την αποδόμηση της διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες. Μια ισχυρή, σκόπιμα σχεδιασμένη ευρωπαϊκή σφαίρα επιρροής θα μπορούσε ακόμη και να θεραπεύσει τη σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες μακροπρόθεσμα.

Η διεύρυνση έχει είναι η προεπιλεγμένη πολιτική "σφαίρας επιρροής" για την ΕΕ, αλλά έχει αντιμετωπίσει γνωστές προκλήσεις και αναποδιές. Η πολιτική διεύρυνσης της Ένωσης έχει επίσης γίνει πολύ στενή για αυτό που χρειάζεται τώρα. Ενώ θα πρέπει να παραμείνει μέρος του εργαλειοθήκης όπου είναι αποτελεσματική, χρειάζονται νέες ιδέες.

Ο πυρήνας της ευρωπαϊκής σφαίρας επιρροής θα αποτελείται από τα κράτη μέλη της ΕΕ, συν αμοιβαία ωφέλιμες στρατηγικές συνεργασίες με χώρες που κατέχουν σχεδόν-μέλη καθεστώς: Η Βρετανία, τα Δυτικά Βαλκάνια, η Ουκρανία, η Μολδαβία, η Γεωργία και η Τουρκία. Η επιβολή αυτής της σφαίρας δεν πρέπει να καθοδηγείται αποκλειστικά από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ στις Βρυξέλλες. Αυτό θα εμπόδιζε την πλήρη ενεργοποίησή της με τη Βρετανία, τη Νορβηγία και την Τουρκία — που θα ήταν σημαντικά συστατικά για την επιτυχία της. Αντίθετα, θα πρέπει να είναι μια κοινή προσπάθεια μεταξύ της ΕΕ και των ατομικών κρατών μελών με διεθνή ηγεσία.

Υπάρχει μια άμεση ευκαιρία για δράση στο περιβάλλον της άμυνας και της πληροφόρησης.

Η Ουκρανία είναι ένα προφανές σημείο εκκίνησης. Είναι ξεκάθαρο από τα μέσα Φεβρουαρίου ότι η κυβέρνηση Τραμπ δεν θεωρεί την Ουκρανία ως στρατηγική ασφαλιστική ανησυχία με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι Ευρωπαίοι. Αν η διατλαντική συμμαχία πρόκειται να επιβιώσει σε κάποια μορφή, είναι απαραίτητο να αναγνωριστεί ότι οι στρατηγικές εκτιμήσεις απειλών θα διαφέρουν μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης, και να αναγκάσει τους Ευρωπαίους να δράσουν χωρίς τους Αμερικανούς.

Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να κινηθούν άμεσα για να χτίσουν μια βαθιά συνεργασία με την Ουκρανία που θα ήταν αμοιβαία ωφέλιμη, διαφοροποιώντας την από την εκμεταλλευτική προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων ρωσο-αμερικανικών διαπραγματεύσεων, ο ουκρανικός στρατός θα συνεχίσει να χρειάζεται υποστήριξη για να διατηρήσει την κυριαρχία της χώρας. Αυτό δεν είναι απλώς ένα κόστος για τους Ευρωπαίους, είναι μια βιομηχανική και στρατηγική ευκαιρία. Ο ουκρανικός στρατός έχει γίνει ο πιο έμπειρος σε μάχες στρατός της ηπείρου και ένας από τους πιο δημιουργικά εξοπλισμένους. Θα ήταν ένας συντελεστής για την ευρωπαϊκή ασφάλεια μακροπρόθεσμα, και η απώλειά της στη Ρωσία θα ήταν μια απειλή για την ασφάλεια.

Η Ουκρανία παραμένει μια χώρα πλούσια σε πόρους, τόσο σε γεωργία όσο και σε πρώτες και σπάνιες ύλες. Οι ανάγκες ανασυγκρότησής της θα μπορούσαν να είναι μια ευκαιρία για τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Ακόμη και χωρίς να γίνει πλήρες μέλος της ΕΕ, μια ειδική συνεργασία βασισμένη σε μη αναστρέψιμες επενδύσεις θα ωφελούσε και τις δύο πλευρές, συμπεριλαμβανομένης της θέσης τους απέναντι στον παγκόσμιο νότο και τις τροφικές ανάγκες του.

Μια άλλη άμεση ευκαιρία βρίσκεται στον χώρο της πληροφόρησης. Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών συμφώνησαν να εξετάσουν αν η ΕΕ θα μπορούσε να αντικαταστήσει την αμερικανική χρηματοδότηση για το Radio Free Europe. Θα μπορούσαν είτε να το κάνουν αυτό είτε να επιλέξουν να ενισχύσουν τα τοπικά μέσα ενημέρωσης στα Δυτικά Βαλκάνια, την Ουκρανία, τη Γεωργία και τη Μολδαβία. Σε κάθε περίπτωση, ο χώρος της πληροφόρησης είναι ένας που οι φορείς της φιλελεύθερης δημοκρατίας δεν μπορούν να παραχωρήσουν. Αυτό θα απαιτούσε μια σημαντική ενίσχυση των αμυντικών συστημάτων πληροφόρησης εντός της ΕΕ για να αποτρέψει τη χειραγώγηση από εξωτερικούς παράγοντες, όχι μόνο ρωσικούς αλλά και ιδιωτικούς αμερικανικούς παράγοντες, ειδικά πριν από τις εκλογές.

Οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν επίσης να δημιουργήσουν ένα ειδικό πρόγραμμα βίζας για εξαιρετικά καταρτισμένους ερευνητές, επιστήμονες και καινοτόμους των οποίων οι ερευνητικές επιχορηγήσεις και προγράμματα αποσυναρμολογούνται από την κυβέρνηση Τραμπ. Η ενίσχυση της θέσης της Ευρώπης στον τομέα STEM θα είναι κρίσιμη για τη στρατηγική της βιωσιμότητα. Και αυτό θα μπορούσε να είναι το πρώτο δομικό στοιχείο μιας μακροπρόθεσμης αναθεώρησης της πολιτικής μετανάστευσης, που θα αναπτυχθεί σε κοινή συνεργασία με τη Βρετανία, τον Καναδά και τη Νορβηγία.

Ως δεύτερη άμεση προτεραιότητα, η εδραίωση των Δυτικών Βαλκανίων μέσα στην ευρωπαϊκή σφαίρα επιρροής πρέπει να δοθεί προτεραιότητα. Οι μαζικές διαδηλώσεις στη Σερβία δείχνουν την δίψα του πληθυσμού για αλλαγή. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πλήρη ένταξη στην ΕΕ. Θα μπορούσε να είναι μια πιο επιχειρηματικά κατευθυνόμενη προσέγγιση που θα υπονομεύει τις προσπάθειες τόσο της Ρωσίας όσο και μερικών μελών της κυβέρνησης Τραμπ να αποκλείσουν τους Ευρωπαίους.

Παράλληλα, οι Ευρωπαίοι — συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας — θα πρέπει να συνεργάζονται για να χτίσουν μεγαλύτερες συνεργασίες με τις χώρες του Κόλπου, απομακρυνόμενοι από μια προσέγγιση που τις θεωρεί ως "κουμπαρά", που έχει κυρίως χαρακτηρίσει τις σχέσεις τους μέχρι σήμερα. Αυτό θα πρέπει να βασίζεται στην αναγνώριση του δυναμικού τους στους τομείς των νέων τεχνολογιών, της διασύνδεσης και των υποδομών, καθώς και της στρατηγικής τους προστιθέμενης αξίας ως δυνάμεις αντιστάθμισης.

Ενώ οι Ευρωπαίοι δεν έχουν τα μέσα να αντικαταστήσουν το αμερικανικό μερίδιο της διεθνούς βοήθειας, η αναγνώριση πιο αμοιβαία ωφέλιμων περιοχών για συνεργασία με ορισμένες αφρικανικές χώρες είναι κεντρική για την οικοδόμηση μιας ισχυρής και διαρκούς ευρωπαϊκής σφαίρας επιρροής.

Τίποτα από αυτά δεν χρειάζεται να είναι υπερβολικά ανταγωνιστικό απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες· Απλώς θα αντανακλούσε τους Ευρωπαίους να ωριμάζουν στρατηγικά, όπως τους ζητούν οι Αμερικανοί σύμμαχοί τους.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου