Τραμπ: Γιατί δε θα νικήσει οικονομικά την Κίνα

Τον Απρίλιο, την ώρα που Ουάσινγκτον και Πεκίνο αντάλλασσαν αλλεπάλληλα πλήγματα στον μεταξύ τους εμπορικό πόλεμο, ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ εμφανιζόταν απολύτως ήσυχος. Η Κίνα, δήλωνε στο CNBC, με όρους "τζόγου”, είχε "εντελώς κακό φύλλο” και "μπλόφαρε”.

Τελικά εκείνοι που μπλόφαραν ήταν ο Μπέσεντ και η κυβέρνηση Τραμπ. Έπειτα από μήνες κλιμάκωσης -με τις ΗΠΑ να επιβάλλουν δασμούς 10%, κατόπιν 20%, στη συνέχεια 145% και τελικά να επιστρέφουν στο 10%- ο Λευκός Οίκος παρουσίασε τη συμφωνία που επετεύχθη στα τέλη Οκτωβρίου ως "τεράστια νίκη".

Στην πράξη, ωστόσο, το deal μοιάζει με το προηγούμενο status quo. Επιπλέον, οι ΗΠΑ προχώρησαν σε μια σημαντική παραχώρηση, ανακαλώντας την απόφαση να επεκτείνουν τη λίστα των κινεζικών εταιρειών που υπόκεινται σε ελέγχους εξαγωγών - εργαλείο πολιτικής που έως τότε θεωρείτο αδιαπραγμάτευτο.

Η Κίνα όχι μόνο "απορρόφησε” τα πλήγματα του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά βγήκε από τη σύγκρουση με τα πλεονεκτήματά της πιο καθαρά αποτυπωμένα. "Η Κίνα δεν είναι πλέον απλώς ένας ταχύς μιμητής", αλλά ένα σύστημα που παρουσιάζει ένα διαφορετικό -και ενδεχομένως πιο βιώσιμο- μοντέλο ανάπτυξης, σημειώνει η Λίζι Σ. Λι, ερευνήτρια στο Asia Society Policy Institute.

Για χρόνια επικρατούσε η άποψη ότι το κινεζικό αναπτυξιακό θαύμα, όσο εντυπωσιακό κι αν ήταν, στηριζόταν σε εύθραυστα θεμέλια. Το 2001, ο Αμερικανός συντηρητικός αρθρογράφος Γκόρντον Τσανγκ υποστήριζε ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα θα οδηγούσε τη χώρα στην κατάρρευση έως το 2011. Όταν η πρόβλεψη διαψεύστηκε, ο Τσανγκ αναθεώρησε το χρονοδιάγραμμα, επιμένοντας ότι η πτώση ήταν απλώς θέμα χρόνου.

Κατά την πρώτη θητεία Τραμπ, αλλά και επί προεδρίας Μπάιντεν, τα "γεράκια" έναντι της Κίνας στην Ουάσινγκτον προωθούσαν την ιδέα ότι οι ΗΠΑ έπρεπε να νικήσουν το Πεκίνο πριν προλάβει εκείνο να ξεπεράσει την Αμερική. Η άποψη αυτή ενισχύθηκε το 2023, όταν η κινεζική οικονομία άρχισε να εμφανίζει σημάδια κόπωσης: παρατεταμένη κρίση στην αγορά ακινήτων, πτώση του χρηματιστηρίου και αυξανόμενη ανεργία μεταξύ των νέων πτυχιούχων. Οι προβλέψεις ότι η Κίνα θα ξεπερνούσε τις ΗΠΑ σε όρους ΑΕΠ εγκαταλείφθηκαν, αναζωπυρώνοντας την ιδέα ότι η χώρα βρισκόταν εκ νέου κοντά στην κατάρρευση.

Σήμερα, αυτή η αντίληψη μοιάζει ολοένα και πιο δύσκολο να υποστηριχθεί. Η Κίνα τα πηγαίνει καλά σε πάρα πολλούς τομείς και, όπως έδειξε η εμπορική σύγκρουση, βρίσκεται πλέον σε θέση να αναγκάζει την Ουάσινγκτον να υποχωρεί. Όσοι προσδοκούν τον "εξευτελισμό" της Κίνας καλούνται να αποδεχθούν ότι παραμένει ένας ισχυρός και επίμονος αντίπαλος, αποφασισμένος να ενισχύσει τα πλεονεκτήματά του σε κλάδους που θα καθορίσουν το μέλλον, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα, η καθαρή ενέργεια και η ρομποτική.

Ταχύτητα

Οι πρόσφατες εμπορικές συνομιλίες ανέδειξαν με σαφήνεια τα ισχυρά διαπραγματευτικά χαρτιά που διαθέτει το Πεκίνο. Κομβικό ρόλο παίζει η σχεδόν απόλυτη κυριαρχία του στις σπάνιες γαίες, οι οποίες είναι απαραίτητες για ισχυρούς μαγνήτες, οθόνες smartphone και την ενίσχυση ψηφιακών σημάτων. Οι περιορισμοί στις εξαγωγές αυτών των υλικών απειλούν κρίσιμους αμερικανικούς κλάδους, από τα ηλεκτρικά οχήματα και τους δορυφόρους έως την αεροναυπηγική και τα καταναλωτικά ηλεκτρονικά. Παρότι οι ΗΠΑ επενδύουν στην ανάπτυξη εγχώριας παραγωγικής ικανότητας, "θα χρειαστούν χρόνια για να αναστραφεί πλήρως η υπερβολική εξάρτηση από την Κίνα", σημειώνει ο Ντάνιελ Ρόζεν της Rhodium.

Η αμερικανική εξάρτηση εκτείνεται και στον φαρμακευτικό τομέα, καθώς σχεδόν 700 φάρμακα βασίζονται σε κινεζικά συστατικά. Η ευαισθησία του ζητήματος ήταν τέτοια ώστε δεν τέθηκε καν στο τραπέζι των εμπορικών διαπραγματεύσεων. Παράλληλα, η απόφαση της Κίνας να περιορίσει τις εξαγωγές τσιπ της Nexperia προκάλεσε επιβραδύνσεις στην παραγωγή αυτοκινητοβιομηχανιών όπως η Honda και η Nissan, δείχνοντας πόσο εύκολα μπορεί να προκληθεί εκτεταμένη αναστάτωση στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.

Οι ΗΠΑ διαθέτουν τα δικά τους "σημεία πίεσης", κυρίως μέσω της ηγετικής τους θέσης στους μικροεπεξεργαστές που χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης. Ο Τραμπ έχει απαγορεύσει στην Nvidia να πουλά στην Κίνα το κορυφαίο της τσιπ Blackwell. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Χονγκμπίν Λι του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, "μπορούμε να ζήσουμε χωρίς φάρμακα ή σπάνιες γαίες; Όχι!", ενώ η Κίνα μπορεί να προσαρμοστεί χωρίς τα πιο προηγμένα αμερικανικά τσιπ.

Παράλληλα, το Πεκίνο έχει αποδείξει ότι μπορεί να παρακάμπτει τους αμερικανικούς ελέγχους εξαγωγών, είτε μέσω λαθρεμπορικών δικτύων είτε μέσω εταιρειών-κελυφών. Τεχνολογικοί κολοσσοί όπως η Huawei αναπτύσσουν δικά τους τσιπ, όχι αιχμής, αλλά τουλάχιστον επαρκή για την παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων.

Στην καθαρή ενέργεια, η Κίνα τρέχει με ταχύτητες που ξεπερνούν τον υπόλοιπο κόσμο. Κατασκευάζει περισσότερη ηλιακή ισχύ απ’ ό,τι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη μαζί, παράγει το 70% των ηλεκτρικών αυτοκινήτων παγκοσμίως και ηγείται στην τεχνολογία μπαταριών. Το 2024 εγκατέστησε περισσότερα βιομηχανικά ρομπότ απ’ ό,τι όλος ο υπόλοιπος κόσμος συνολικά, ενώ εταιρείες όπως η DJI κυριαρχούν στην παγκόσμια αγορά drones.

Προσδοκία

Η κινεζική υπεροχή δεν περιορίζεται στην πράσινη μετάβαση. Σύμφωνα με έκθεση της Αμερικανοκινεζικής Επιτροπής Οικονομικών και Ασφαλείας, η Κίνα προηγείται στις κβαντικές επικοινωνίες και σημειώνει ταχεία πρόοδο στην κβαντική υπολογιστική. Αν και παραμένει πίσω στην τεχνητή νοημοσύνη αιχμής, καταθέτει περισσότερες σχετικές πατέντες από οποιαδήποτε άλλη χώρα και πιέζει τα όρια του εφικτού χωρίς πρόσβαση στα πιο προηγμένα τσιπ.

Παρά τις υπαρκτές προκλήσεις -στεγαστική κρίση, αποπληθωρισμό, γήρανση πληθυσμού- η εικόνα μιας χώρας στα πρόθυρα της κατάρρευσης δεν επιβεβαιώνεται. Την ίδια στιγμή, στις ΗΠΑ φαίνεται να διαμορφώνεται μια πιο σύνθετη αντίληψη για την Κίνα. Λιγότεροι Αμερικανοί τη χαρακτηρίζουν πια "εχθρό", ενώ η καθημερινή παρουσία κινεζικών προϊόντων, εφαρμογών και τεχνολογιών υπενθυμίζει τον ρόλο της στη διεθνή οικονομία. Όποια κι αν είναι η αιτία αυτής της μεταστροφής, ένα πράγμα καθίσταται σαφές: η προσδοκία της οικονομικής ήττας της Κίνας δεν συνιστά ρεαλιστική στρατηγική.

Απόδοση - Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος