Πώς οκτώ χρόνια λαϊκισμού δεν βοήθησαν τις ΗΠΑ

Σε επίπεδο προσωπικότητας, ο 45ος και ο 46ος πρόεδρος των ΗΠΑ δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί. Στις οικονομικές τους πολιτικές, ωστόσο, Ντόναλντ Τραμπ και Τζο Μπάιντεν μοιράζονταν έναν κοινό λαϊκιστικό πυρήνα. Πράγμα που σημαίνει ότι οι προεδρίες τους μοιάζουν με την έλευση μιας ξεχωριστής ιστορικής εποχής που, με την επιστροφή του Τραμπ ως 47ου προέδρου, θα παραταθεί για άλλα τέσσερα χρόνια.

Τραμπ και Μπάιντεν αυτοπαρουσιάζονταν ως υπερασπιστές του "απλού ανθρώπου". Οι ατζέντες τους βασίζονται στον ίδιο οικονομικό εθνικισμό, που αμφισβητεί δεκαετίες ορθοδοξίας σχετικά με τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου και την αποτελεσματικότητα των αγορών. Και οι δύο κατηγορούν τις επιχειρηματικές και πολιτικές ελίτ ότι οδήγησαν την Αμερική σε λάθος δρόμο. Και οι δύο πόνταραν στις προεδρίες τους για να φέρουν εργοστασιακές θέσεις εργασίας πίσω στις ΗΠΑ και να ανυψώσουν ανθρώπους και περιοχές που δυσκολεύονται να συμβαδίσουν με την αλλαγή των καιρών.

Κι όμως, η πραγματικότητα είναι ότι οκτώ χρόνια MAGA και Bidenomics δεν απέδωσαν σε αυτό το πεδίο.

Μακροσκοπικά, η οικονομία των ΗΠΑ φαντάζει ισχυρή, από την ιστορικά χαμηλή ανεργία μέχρι την αύξηση των μισθών και του πλούτου, έως τη διαρκή ικανότητα να βρίσκεται στην αιχμή της τεχνολογικής εξέλιξης.

Η ανάδυση του Τραμπ, ωστόσο, δεν είχε να κάνει με τη συνολική υγεία της οικονομίας – αλλά με τους ανθρώπους που ένιωθαν ότι είχαν χάσει τη θέση τους σε αυτήν, είτε νέους άνδρες σε αποβιομηχανισμένες κοινότητες είτε μεσήλικες εργαζόμενους σε εργοστάσια, που ήθελαν να μείνουν εκεί μέχρι τη συνταξιοδότησή τους. Χρησιμοποιώντας ως μέτρο την απασχόληση, τον πλούτο ή την υγεία, είναι δύσκολο να δει κανείς ουσιαστικό μετασχηματισμό τα τελευταία οκτώ χρόνια, κάτι που εγείρει ερωτήματα και για τα επόμενα τέσσερα.

Παρά τις υποσχέσεις Τραμπ και Μπάιντεν, ένα μικρότερο ποσοστό Αμερικανών εργάζεται στη μεταποίηση σήμερα απ’ ό,τι όταν ο Τραμπ εξελέγη το 2016. Έκτοτε, οι θέσεις εργασίας στη μεταποίηση έχουν αυξηθεί κατά λιγότερο από το ήμισυ του ποσοστού αύξησης της συνολικής απασχόλησης. Ακόμη πιο εντυπωσιακό: το μερίδιο της μεταποίησης στο συνολικό εργατικό δυναμικό βρίσκεται τώρα κοντά στο ιστορικό χαμηλό του 8,1%, με 87.000 λιγότερους ανθρώπους να εργάζονται σε εργοστάσια σήμερα απ’ ό,τι στις αρχές του 2024.

Χάσμα

Τον Ιανουάριο, ο Μπάιντεν μπλόκαρε την πώληση της United States Steel στην ιαπωνική Nippon Steel για λόγους εθνικής ασφάλειας. Ο Τραμπ χρησιμοποίησε την ίδια αιτιολόγηση για να επιβάλει δασμούς 25% στις εισαγωγές χάλυβα από το εξωτερικό το 2018 και υποσχέθηκε πρόσφατα ότι οι νέοι δασμοί του θα φέρουν αναπτυξιακή έκρηξη για τον χάλυβα των ΗΠΑ. Ο προστατευτισμός απέφερε στη χώρα μόλις επιπλέον 1.100 θέσεις εργασίας στη χαλυβουργία από τότε που ο Τραμπ ανέλαβε για πρώτη φορά καθήκοντά - περίπου το ισοδύναμο των θέσεων εργασίας που δημιουργεί μονάχα ένα κέντρο διανομής της Amazon.

Ούτε ο λαϊκισμός του Τραμπ ούτε εκείνος του Μπάιντεν έχουν καταφέρει να τιθασεύσουν την εισοδηματική ανισότητα, η οποία βρίσκεται κοντά σε ιστορικό υψηλό. Το ίδιο ισχύει και για τον πλούτο. Οι Αμερικανοί με απολυτήριο λυκείου αποτελούν λίγο περισσότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού των ΗΠΑ, έλαβαν ωστόσο λιγότερο από το 8% (5 τρισεκατομμύρια δολάρια) των 70 τρισεκατομμυρίων δολαρίων αύξησης πλούτου που καταγράφηκαν από το 2016, σύμφωνα με στοιχεία της Federal Reserve. Οι απόφοιτοι πανεπιστημίου, που αποτελούν σχεδόν ίσο μερίδιο στον πληθυσμό, αποκόμισαν περισσότερο από το 80% (57 τρισεκατομμύρια δολάρια) της μεγέθυνσης.

Το εκπαιδευτικό χάσμα αντικατοπτρίζεται στις στατιστικές υγείας. Οι οικονομολόγοι Anne Case και Angus Deaton έχουν τεκμηριώσει ότι οι Αμερικανοί με πτυχία ζουν πολύ περισσότερο από εκείνους με λιγότερη εκπαίδευση, οι οποίοι είναι πιο επιρρεπείς στους "θάνατους απόγνωσης" από αυτοκτονία, αλκοολισμό ή υπερβολική δόση ναρκωτικών. Σχεδόν 25.000 περισσότεροι Αμερικανοί πέθαναν από υπερβολική δόση τους 12 μήνες έως τον Ιούλιο του 2024 σε σχέση με τη χρονιά πριν την ανάληψη καθηκόντων του Τραμπ, το 2017.

Πολλοί από αυτούς τους θανάτους απελπισίας έχουν συμβεί σε εκείνο που οι οικονομολόγοι και αποκαλούν κομητείες "που έμειναν πίσω", αποβιομηχανοποιημένα τμήματα των ΗΠΑ που επωμίστηκαν το οικονομικό κόστος της παγκοσμιοποίησης και του αυτοματισμού. Ως υποψήφιος πρόεδρος το 2016, ο Τραμπ υποσχέθηκε να τονώσει αυτές τις περιοχές με ένα κοκτέιλ φορολογικών περικοπών, επενδύσεων σε υποδομές και δασμών σχεδιασμένων ώστε να ενθαρρύνουν τους κατασκευαστές να επαναπατρίσουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Ο Μπάιντεν πρόσθεσε στο μείγμα ομοσπονδιακές επιδοτήσεις και κίνητρα στις εταιρείες ώστε να κατασκευάσουν ακριβά εργοστάσια ημιαγωγών, ηλεκτρικών οχημάτων και μπαταριών.

Όμως, σε μελέτη που δημοσιεύθηκε το περασμένο καλοκαίρι, διαπιστώθηκε ότι οι 972 κομητείες που "είχαν μείνει πίσω" συνέχισαν από το 2016 να υστερούν σε ένα ευρύ φάσμα στοιχείων, από την απασχόληση έως την αύξηση του πληθυσμού και τη δημιουργία επιχειρήσεων. Σχεδόν 30 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν σε κομητείες όπου η οικονομική παραγωγή δεν είχε ανακάμψει στα προπανδημικά επίπεδα στο τέλος του 2023.

Μέλλον

Πολλοί οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι οι υψηλότεροι δασμοί και οι χαμηλότεροι φόροι που υπόσχεται τώρα ο Τραμπ, μαζί με μαζικές απελάσεις παράτυπων μεταναστών, είναι πιθανό να προκαλέσουν οικονομική ζημία μέσω αυξημένου πληθωρισμού, βραδύτερης ανάπτυξης και μεγαλύτερου κρατικού χρέους. Πολλοί από τους ίδιους οικονομολόγους προειδοποιούσαν ότι η δημοσιονομική τόνωση Μπάιντεν επί πανδημίας θα τροφοδοτούσε τον πληθωρισμό. Η λαϊκιστική απάντηση του Τραμπ, όπως και του Μπάιντεν, ήταν να απορρίψει τους επικριτές ως μέλη μιας διαψευσμένης ελίτ.

Σε τέσσερα χρόνια από σήμερα, θα έχουμε όλα τα δεδομένα για να δούμε πόσο επιτυχημένο ήταν το επόμενο σκέλος του λαϊκιστικού έργου. Όσα έχουμε δει μέχρι τώρα, πάντως, δεν είναι ενθαρρυντικά.

Απόδοση - Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος