Γιατί είναι τόσο δύσκολο για τους ηγέτες να αποχωρούν

Τον Ιούλιο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν μετατράπηκε από το μεγαλύτερο βαρίδι του Δημοκρατικού Κόμματος στον μεγαλύτερο ήρωά του. Απειλώντας ότι θα έμενε στη θέση του για υπερβολικά πολύ καιρό, είχε φτάσει κοντά στο να απολέσει μεγάλο μέρος της καλής προαίρεσης και του σεβασμού που είχε κερδίσει μετά από περισσότερα από 50 χρόνια υπηρεσίας στον αμερικανικό λαό. Με την αποχώρησή του, επαναπροσδιόρισε τον εαυτό του εν μία νυκτί ως υπόδειγμα πατριωτισμού.

Η υπόθεση Μπάιντεν έφερε στο φως ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που έρχεται μαζί με το να έχει κανείς εξουσία: το να ξέρει πότε να την εγκαταλείπει. Μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες θυσιών για να φτάσει κανείς στην κορυφή. Μια υπερβολικά πρόωρη απόσυρση μπορεί να οδηγήσει σε βαθιά λύπη, σε ένα αίσθημα ημιτελούς δουλειάς. Η παραμονή πέραν του δέοντος ρισκάρει, από την άλλη, να καταστρέψει μια υστεροφημία που έχει κερδηθεί με κόπο.

Η δυσκολία με την οποία έλαβε ο Μπάιντεν την απόφασή του δείχνει πόσο δύσκολη και περίπλοκη γίνεται η αυτογνωσία στα υψηλά κλιμάκια.

Το πρώτο λάθος προκύπτει συχνά όταν ένας ηγέτης ορίζει μια ημερομηνία λήξης ως όριο για τον εαυτό του. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2020, συνεργάτες του Μπάιντεν μιλούσαν για πρόεδρο μιας θητείας, λέγοντας στο Politico ότι "είναι ουσιαστικά αδιανόητο να είναι υποψήφιος για επανεκλογή το 2024, στα 80 και πλέον χρόνια του". Δεν θα μάθουμε ίσως ποτέ επακριβώς τι έκανε τον Μπάιντεν να πιστέψει ότι ήταν ικανός για άλλα τέσσερα χρόνια στην προεδρία, ωστόσο γνωρίζουμε σίγουρα ότι έπρεπε να είχε ακολουθήσει το αρχικό του ένστικτο.

Το να ορίσει κανείς δημοσίως την ημερομηνία συνταξιοδότησής του δεν αποτελεί πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, κάποιοι το βλέπουν ως ένδειξη εξουσίας. "Ένας σοφός CEO θέτει το δικό του χρονικό όριο", λέει ο Bill George, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Medtronic. "Δεν πρέπει να περιμένεις να σε ωθήσουν στην έξοδο". Εάν όμως ένας CEO ορίζει μια ημερομηνία και στη συνέχεια την αγνοεί, τα ταλέντα που περιμένουν την ευκαιρία τους απογοητεύονται και αναζητούν αλλού τον επόμενο ρόλο τους.

Διάδοχοι

Στη Walt Disney, ο Μπομπ Ίγκερ, κατά την πρώτη του θητεία ως CEO, επέκτεινε το συμβόλαιό του τόσο πολλές φορές που έγινε ανέκδοτο. "Επρόκειτο να πω, "αυτή τη φορά το εννοώ", αλλά το έχω ξαναπεί", είπε το 2019, όταν ανακοίνωσε στους επενδυτές ότι σχεδίαζε να αποχωρήσει σε δύο χρόνια. Δεν πρέπει να ακούστηκε το ίδιο αστείο στα στελέχη που περίμεναν να αναλάβουν τον ρόλο του. Όταν τελικά ο Ίγκερ ήταν έτοιμος για τη μεταβίβαση της εταιρικής εξουσίας, το διοικητικό συμβούλιο δεν είχε αρκετά καλές επιλογές αντικατάστασής του. Ο επιλεγμένος διάδοχος του Ίγκερ, Μπομπ Τσάπεκ, άντεξε μόνο δύο χρόνια και καθαιρέθηκε μετά από σειρά σφαλμάτων. Στη συνέχεια, ο Ίγκερ επέστρεψε άμεσα στην ηγεσία της εταιρείας, λέγοντας ότι θα έμενε μόνο για δύο χρόνια - αρκετός χρόνος για να αλλάξει τα πράγματα. Χωρίς να προκαλέσει έκπληξη, επέκτεινε πρόσφατα το συμβόλαιό του μέχρι το 2026.

Ένας λόγος για τον οποίο το διοικητικό συμβούλιο της Disney παρέτεινε ξανά το συμβόλαιο του Ίγκερ: τα μέλη του χρειάζονταν ξανά χρόνο για να βρουν αντικαταστάτη. Η ευθύνη είναι φυσικά δική τους. Ναι, η Disney είναι μια πολύπλοκη στη λειτουργία της εταιρεία, που απαιτεί έναν ηγέτη που να μπορεί να συναναστρέφεται με σταρ του Χόλιγουντ και να πραγματοποιεί επιτυχημένα στοιχήματα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο τοπίο ΜΜΕ και ψυχαγωγίας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι οποιοσδήποτε υποψήφιος υψηλής ποιότητας θα είχε ανησυχίες για την πιθανή παρουσία του Ίγκερ στα παρασκήνια και την προφανή αντίστασή του στη συνταξιοδότηση, καθώς και για ενδεχόμενη σπασμωδική αντίδραση του Δ.Σ. να τον επαναφέρει σε περίπτωση που τα πράγματα γίνονταν δύσκολα.

Το Δ.Σ. της Starbucks, πάλι, έχει παρουσιάσει ένα παρόμοιο σύμπλεγμα, επαναφέροντας δύο φορές τον επί χρόνια CEO Χάουαρντ Σουλτς, όταν ο κολοσσός του καφέ δέχθηκε πλήγματα. Η τάση του Σουλτς να παρεμβαίνει δημόσια πιθανότατα δυσκόλεψε την εύρεση ενός ικανού CEO για να τον αντικαταστήσει οριστικά.

Κλειστός κύκλος

Η καταστροφική επίδοση του Μπάιντεν στο προεδρικό ντιμπέιτ της 27ης Ιουνίου αντανακλά εκείνο που είναι ίσως πιο δύσκολο να αναγνωρίσουν οι ηλικιωμένοι ηγέτες: οι επιδόσεις πράγματι χειροτερεύουν με την ηλικία. Υπάρχουν φυσικά εξαιρέσεις (βλ. Warren Buffett), ωστόσο μελέτη του 2016 στο Journal of Empirical Finance διαπίστωσε ότι για κάθε χρόνο που γερνά ένας CEO, υπάρχει μείωση της αξίας της μετοχής της εταιρείας του κατά 0,34%. Οι εταιρείες με επικεφαλής νεότερους CEO (κάτω των 42 ετών) ήταν 2,31% πιο κερδοφόρες ετησίως από εκείνες που διοικούνταν από γηραιότερους (άνω των 68 ετών).

Η πνευματική οξύτητα παίζει τον ρόλο της, το ίδιο όμως συμβαίνει και με τη συμπεριφορά. Εκείνο που τείνει να συμβαίνει είναι ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία διευθύνοντες σύμβουλοι ανησυχούν περισσότερο για την υστεροφημία τους και αποστρέφονται περισσότερο τον κίνδυνο.

Το πώς επιτρέπεται στους ηγέτες να περιπίπτουν σε επίπεδο κακής απόδοσης, αλλά ταυτόχρονα να συνεχίζουν να διατηρούν εξουσία, έχει να κάνει πολλές φορές με τον κλειστό τους κύκλο. Μερικοί ηγέτες περιβάλλονται (με ευθύνη τους) μονάχα από ανθρώπους που τους προστατεύουν από τα άσχημα νέα και τους λένε εκείνο που θέλουν να ακούσουν. Οι στενότεροι συνεργάτες του Μπάιντεν φέρονται να περιόριζαν αυστηρά την πρόσβαση στον πρόεδρο για να κρύψουν την παρακμή του, σε σημείο που το "κάζο” του στο ντιμπέιτ να αποτελέσει έκπληξη ακόμη και για ορισμένους από τους εργαζόμενους στον Λευκό Οίκο.

Απόδοση - Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος