Επιεικής με τους πιλότους της η Ευρώπη

Του Richard Weiss

Κανείς δεν απαιτεί από τα πληρώματα της γερμανικής Lufthansa και άλλων ευρωπαϊκών αερομεταφορέων να υποβάλλονται σε επαναλαμβανόμενους ελέγχους ψυχικής υγείας, που είναι υποχρεωτικοί σε ορισμένες χώρες εκτός Ευρώπης και εξαρτάται αντ’ αυτού από τους γιατρούς να ανακαλύψουν τυχόν ψυχολογικά προβλήματα στις εξετάσεις –ή από την καλή θέληση των ίδιων των πιλότων να αποκαλύψουν μια πάθηση.

Ο συγκυβερνήτης της θυγατρικής της Lufthansa, Germanwings, που έριξε το αεροσκάφος στις γαλλικές Άλπεις, αφαιρώντας την ίδια του τη ζωή μαζί με αυτές άλλων 149 ανθρώπων, υποβλήθηκε σε ψυχολογικά τεστ μόνο κατά το στάδιο της πρόσληψής του. Τα στοιχεία που είδαν έκτοτε το φως της δημοσιότητας αποδεικνύουν πως ήταν ακατάλληλος για πτήση την ημέρα της συντριβής, γεγονός που κατάφερε να αποκρύψει από τους ανωτέρους του.

«Αν κάποιος αποφασίσει να το κρύψει, είναι πιθανό ότι θα το καταφέρει», λέει ο Andreas Adrian, γραμματέας της Ένωσης Ερευνητών Αεροπορικής Ιατρικής.

Στην Ασία, όπου έχουν καταγραφεί τουλάχιστον δύο υποθέσεις αυτοκτονίας πιλότων εν πτήσει από το 1982, οι αεροπορικές εταιρείες μπορεί ανά πάσα στιγμή να κληθούν να κάνουν τακτικά ψυχολογικά τεστ. Η Ευρώπη δεν είχε βιώσει τέτοιο συμβάν μέχρι πριν και την προηγούμενη εβδομάδα, γεγονός που καθιστά την αυτοκτονία πιλότου τόσο σπάνιο φαινόμενο που ώθησε τον CEO της Lufthansa Carsten Spohr να αποκαλέσει το περιστατικό στην Germanwings μια «τραγική, μεμονωμένη περίπτωση».

Το Δίκτυο Ασφάλειας της Αεροπορίας, που παρακολουθεί τα δεδομένα των αεροπορικών ατυχημάτων, ανέφερε πέρυσι μετά την εξαφάνιση της πτήσης 370 των Μαλαισιανών Αερογραμμών πως εντόπισε πέντε συντριβές με 422 θύματα από το 1982 που προκλήθηκαν από σκόπιμες ενέργειες πιλότων.

Συνεχής αξιολόγηση

Αυτές οι περιπτώσεις περιλάμβαναν τους ασιατικούς αερομεταφορείς Japan Airlines και SilkAir Singapore, καθώς και τους αφρικανούς αερομεταφορείς EgyptAir Airlines, Royal Air Maroc και LAM Mozambique Airlines. Επίσης, ορισμένοι έχουν συμπεράνει ότι η εξαφάνιση της πτήσης MH370 όταν πραγματοποίησε στροφή 180 μοιρών για να πετάξει νότια πάνω από τον Ινδικό Ωκεανό με όλες τις συσκευές επικοινωνίας απενεργοποιημένες, θα μπορούσε να έχει ενορχηστρωθεί μόνο από κάποιον μέσα στο πιλοτήριο.

Στη Νότια Κορέα, οι αερομεταφορείς χρησιμοποιούν τεστ προσωπικότητας 350 ερωτήσεων και αξιολογούν «συνεχώς» τους πιλότους ατομικά αλλά και σε ομάδες, με τα τεστ να επεκτείνονται και στα μέλη της οικογένειας. Αλλά και η Σιγκαπούρη έχει εξίσου αυστηρές απαιτήσεις.

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Αερομεταφορών αντίθετα, δεν απαιτεί να γίνονται τεστ ρουτίνας της ψυχικής υγείας.

Χαρτί από γιατρό

Το εγχειρίδιο αεροπορικής ιατρικής του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας λέει ότι τα τεστ προσωπικότητας πριν από την πρόσληψη είναι κρίσιμης σημασίας για το αν ένας επίδοξος πιλότος είναι κατάλληλος για τη δουλειά. Το σώμα των Ηνωμένων Εθνών προτείνει έξι ερωτήσεις που θα βοηθήσουν τους γιατρούς να πιστοποιήσουν προβλήματα όπως η κατάθλιψη, το άγχος και η χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών.

O συγκυβερνήτης Andreas Lubitz της Germanwings που, σύμφωνα με τις γαλλικές αρχές, κλείδωσε σκόπιμα τον κυβερνήτη του αεροσκάφους έξω από το πιλοτήριο προτού στείλει το A320 της Airbus στην κόλαση, είχε ενταχθεί στο δυναμικό της αεροπορικής μόλις 18 μήνες πριν το θάνατό του.

Εισαγγελείς στο Ντίσελντορφ βρήκαν στο σπίτι του Lubitz ένα ιατρικό σημείωμα που φανέρωνε πως ήταν ακατάλληλος να πετάξει την ημέρα της συντριβής, ενώ ανέφερε πως μπορεί να απέκρυπτε σκόπιμα την ασθένειά του.

Η κατάθλιψη, η οποία μπορεί να προκύψει από την εξάντληση, «μπορεί να είναι αρκετά συχνή μεταξύ των ιδιαίτερα παραγωγικών εργαζομένων, όπως οι πιλότοι, αλλά κρύβεται εύκολα, ακόμη και από ειδικούς αξιολογητές, σύμφωνα με κάποιους ειδικούς. Τα άτομα του πληρώματος έχοντας τη νοοτροπία του «μπορώ» μπορεί επίσης να είναι πιο διστακτικά από το μέσο όρο να παραδεχτούν πως υποφέρουν από κάποια διαταραχή.

Το αμερικανικό μοντέλο

Τα οικονομικά βάρη, ειδικά για τους νέους πιλότους, ενδέχεται να προσθέσουν επιπλέον άγχος. Οι μαθητευόμενοι πιλότοι στη Γερμανία πληρώνουν περίπου 70.000 ευρώ για δύο χρόνια εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων των παράβολων για τη συμμετοχή στις εξετάσεις.

Εάν η αεροπορική εταιρεία όπου επιδιώκουν να εργαστούν δεν καλύπτει το κόστος του λεγόμενου type rate που τους επιτρέπει να πετούν ένα συγκεκριμένο μοντέλο, το κόστος θα αυξηθεί κατά επιπλέον 20.000 ευρώ.

Το πρόγραμμα εκπαίδευσης της Lufthansa περιλαμβάνει «μια πολύ αυστηρή διαδικασία διαλογής», με μόλις το 10% ίσως να περνά, αν και οι βασικές παράμετροι είναι η ευφυΐα και η ικανότητα, σύμφωνα με τον John Cox, πρώην πιλότο αμερικανικής αεροπορικής εταιρείας και σημερινός πρόεδρος του Οργανισμού Λειτουργικών Συστημάτων Ασφαλείας με έδρα την Ουάσινγκτον.

Οι ΗΠΑ αποφεύγουν με τη σειρά τους τις εκτεταμένες ψυχολογικές δοκιμασίες, οι οποίες κρίνονται περιττές καθώς οι αεροπορικές εταιρείες της, σε αντίθεση με την Ευρώπη, τείνουν να προσλαμβάνουν έμπειρους πολιτικούς ή στρατιωτικούς πιλότους, με χιλιάδες ώρες πτήσης. Οι επικριτές λένε ότι αγνοούν θέματα ψυχικής υγείας που αναπτύσσονται με την πάροδο του χρόνου από το άγχος ή την κατάχρηση ουσιών.

Συνήθως οι αεροπορικές εταιρείες των ΗΠΑ κάνουν μια αρχική προσφορά για μια θέση εργασίας η οποία μπορεί να αποσυρθεί εάν ανακύψουν μεταγενέστερα ιατρικά και ψυχολογικά ζητήματα. Οι νεοπροσληφθέντες παρακολουθούνται στενά για έξι μήνες, διάστημα μετά το οποίο δεν υπάρχει επιπλέον έλεγχος πέρα από τις ιατρικές εξετάσεις από μη επαγγελματίες ψυχολόγους, εξήγησε ο James Butcher, καθηγητής στο τμήμα ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Μινεσότα που αγωνίζεται για αυστηρότερη πιλοτική παρακολούθηση.