Πριν από το βρετανικό δημοψήφισμα παραμονεύει το ολλανδικό

Του Κώστα Ράπτη

Στο δημοψήφισμα επί του Brexit που θα διεξαχθεί τον Ιούνιο αυτό που διακυβεύεται είναι η ίδια η αυριανή μορφή της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Όμως πριν από αυτό, το ολλανδικό δημοψήφισμα ενδέχεται να εξελιχθεί σε πηγή μεγάλης αμηχανίας.

Στις 6 Απριλίου οι Ολλανδοί πολίτες καλούνται να επικυρώσουν τη Συμφωνία Σύνδεσης της Ουκρανίας με την Ε.Ε. - η οποία υπογράφηκε τον Ιούνιο του 2014 και υπήρξε, ως γνωστόν, η θρυαλλίδα της ουκρανικής κρίσης. 

Η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος προκλήθηκε από πρωτοβουλία της ιστοσελίδας GeenStijl, η οποία και συγκέντρωσε τον περασμένο Σεπτέμβριο 450.000 υπογραφές πολιτών – πολύ περισσότερες από τις 300.000 που καθιστούν την προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία υποχρεωτική.

Η Ολλανδία δεν έχει μεγάλη παράδοση δημοψηφισμάτων – αν και βέβαια, το "Όχι” των Ολλανδών (όπως και των Γάλλων) στο Ευρωσύνταγμα το 2005 αποτέλεσε πολιτικό γεγονός πανευρωπαϊκής εμβέλειας. Το δε αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν είναι δεσμευτικό, αν και ο βαθμός προσέλευσης των πολιτών στην κάλπη και ο ακριβής συσχετισμός του "Ναι” και του "Όχι” θα κρίνουν το πραγματικό περιθώριο κινήσεων που θα έχει η ολλανδική κυβέρνηση την επόμενη μέρα.

Το αντικείμενο του ολλανδικού δημοψηφίσματος μοιάζει εκ πρώτη όψεως να μην άπτεται των άμεσων ενδιαφερόντων των πολιτών. Και όμως: σφυγμομέτρηση του δημόσιου καναλιού EenVandaag τον Ιανουάριο έδειξε ότι οι Ολλανδοί δηλώνουν σε ποσοστό 50% ότι σίγουρα θα προσέλθουν στην κάλπη και σε ποσοστό 17% ότι είναι "πολύ πιθανό” να προσέλθουν – όταν για την εγκυρότητα του δημοψηφίσματος αρκεί η συμμετοχή να ξεπεράσει το 30%. Και το κυριότερο: το 50% των ερωτηθέντων προαναγγέλλουν ότι θα απορρίψουν τη συμφωνία και το 25% ότι είναι πιθανό να το πράξει. 

Η πανευρωπαϊκή τάση των τελευταίων ετών επιβεβαιώνεται: οι ψηφοφόροι μοιάζουν αποφασισμένοι να μην αφήσουν να πάει χαμένη άλλη μία ευκαιρία να αποδοκιμάσουν και να διαταράξουν έστω και προσωρινά τις επιλογές των "28” - και πάντως εκφράζουν, εν προκειμένω, έκδηλη κόπωση με την διεύρυνση της Ε.Ε., θεωρώντας ότι η Συμφωνία Σύνδεσης με την Ουκρανία αποτελεί, κατά το ιστορικό προηγούμενο, προαναγγελία μελλοντικής πλήρους ένταξης.

Τυχόν επικράτηση του "Όχι” θα αποτελέσει συμβολική ταπείνωση για την Ε.Ε., όταν η στροφή προς Δυσμάς παρουσιαζόταν στους Ουκρανούς ως "πολιτισμική επιλογή” μόνο και μόνο για να αποδειχθεί ότι η πρώην σοβιετική δημοκρατία είναι στην πραγματικότητα ανεπιθύμητη. 

Στις Βρυξέλλες επικρατεί ήδη ανησυχία – εξ ού και ο πρόεδρος της Κομισιόν Jean-Claude Juncker προειδοποίησε τους Ολλανδούς πολίτες ότι από την ψήφο τους απειλείται μια κρίση "ηπειρωτικών διαστάσεων¨. Στο Κίεβο, πάλι, η ψυχραιμία ούτως ή άλλως αποτελεί είδος εν ανεπαρκεία – με τον προσωπάρχη του προέδρου Poroshenko, Boris Lozhkin να υποστηρίζει σε συνέντευξή του στο EurActiv ότι ο λόγος που εμφανίζονται προσκόμματα στην σχέση Ουκρανίας-Ε.Ε. είναι η επικοινωνιακή εκστρατεία της Ρωσίας να εμφανίσει τη χώρα του ως εστία εξτρεμιστών και συμμοριτών.

Η κυβέρνηση Rutte στην Ολλανδία, πάλι, αισθάνεται ότι η κινδυνολογία δεν θα την βοηθήσει να κερδίσει το "Ναι” των πολιτών. Σε 12σέλιδο εσωτερικό κείμενο το οποίο διέρρευσε την περασμένη Πέμπτη στο κανάλι RTL παροτρύνονται οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι να αποφεύγουν τα γεωπολιτικά (βλ. νεοψυχροπολεμικά) επιχειρήματα, ώστε να μην εγγραφεί το δημοψήφισμα σε μία συζήτηση υπέρ ή κατά της Ρωσίας του Putin, αν και αναφέρεται ότι το δημοψήφισμα θα γφέρει την Ολλανδία στο "επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος”. Επιπλέον, τονίζεται, ότι δεν θα πρέπει το δημοψήφισμα να μετατραπεί σε αφορμή έκφρασης ευρύτερης δυσαρέσκειας με την Ε.Ε. Αντιθέτως, προκρίνεται το επιχείρημα ότι η Συμφωνία Σύνδεσης Ουκρανίας-Ε.Ε. έχει πρωτίστως χαρακτήρα εμπορικό, που πρόκειται να έχει πλεονεκτήματα για τον "μέσο Ουκρανό”. 

Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Mark Rutte επιβεβαίωσε ουσιαστικά το περιεχόμενο του 12σέλιδου κειμένου λέγοντας προσερχόμενος στη Σύνοδο Κορυφής των "28” την Πέμπτη ότι "τίποτε δεν μένει κρυφό”. Έσπευσε δε να προσθέσει ότι η Συμφωνία Σύνδεσης Ουκρανίας-Ε.Ε. είναι σημαντική για την Ολλανδία ως "εμπορικό έθνος”.

Μολονότι δε το κείμενο αποπνέει την πεποίθηση των κυβερνητικών κύκλων ότι το "Ναι” θα επικρατήσει, η προετοιμασία για τυχόν "ατύχημα” έχει αρχίσει. Εάν το αποτέλεσμα είναι ένα έγκυρο (δηλ. με προσέλευση άνω του 30%) "Όχι”, η κυβέρνηση φέρεται έτοιμη να "εξετάσει τη στάση της σε διαβούλευση με το κοινοβούλιο” - ευφημισμός που παραπέμπει σε αναζήτηση τρόπων παράκαμψης της λαϊκής ετυμηγορίας.