Τι προβλέπει το σχέδιο για ενιαία κεφαλαιαγορά στην Ευρώπη

του Νίκου Κωτσικόπουλου

Επιταχύνει τώρα τα βήματα για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU) η Ε.Ε., μετά την απόφαση της Επιτροπής για δέσμη μέτρων που θα άρουν εμπόδια, δεσμεύσεις και γραφειοκρατία, θα διευκολύνουν τις συναλλαγές σε όλες τις αγορές και τα χρηματιστήρια τοπικά και διασυνοριακά και θα προβλέπουν ενιαίους κανόνες και ελέγχους, με χρήση τεχνολογίας τύπου blockchain. 

Μαζί με τη χρήση του blockchain, ειδικά για άμεση εκκαθάριση και φύλαξη με κατάργηση του T+2 ή T+3, έρχεται ενιαίο ωράριο λειτουργίας, απόλυτη ταύτιση της λειτουργίας MIFID χωρίς τοπικές ιδιαιτερότητες και άλλα που αλλάζουν τη ζωή των εργαζομένων καθώς και τη λειτουργία και τις συναλλαγές των επενδυτών στις αγορές, με προσβασιμότητα σε οποιονδήποτε τίτλο διαπραγματεύεται σε οποιαδήποτε αγορά της Ευρώπης. 

Στόχος είναι η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου, αποτελεσματικού και ανταγωνιστικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, που θα παρέχει καλύτερες επιλογές για αύξηση του πλούτου και καλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση για τις επιχειρήσεις.

Προβλέπεται η εφαρμογή σειράς μέτρων που θα εξαλείψουν κάθε τοπική ιδιαιτερότητα, με στόχο: "Ενίσχυση των ευκαιριών εισόδου κεφαλαίων για τις ρυθμιζόμενες αγορές και τα κεντρικά αποθετήρια τίτλων, τη θέσπιση ενιαίου καθεστώτος "διαχειριστή πανευρωπαϊκής αγοράς” (PEMO) για τους τοπικούς διαχειριστές, εξορθολογισμό των εταιρικών δομών και αδειών σε ενιαία οντότητα στην Ευρωζώνη (ή ενιαίο τύπο άδειας) και εξορθολογισμό της διασυνοριακής διανομής επενδυτικών κεφαλαίων (Αμοιβαία Κεφάλαια, ΟΣΕΚΑ και ΟΕΕ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ένα Κεντρικό Αποθετήριο Τίτλων". 

Η απόφαση για την προώθηση των μέτρων στην προσπάθεια δημιουργίας ενιαίας αγοράς στην Ευρώπη ήρθε μόλις λίγες ημέρες μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της πρότασης εξαγοράς της Euronext για την ΕΧΑΕ, η οποία πρόλαβε τις εξελίξεις που, αργά αλλά σταθερά, προωθούνται, κάτω από την πίεση που ασκεί η πολιτική της διακυβέρνησης Τραμπ. 

Με την εφαρμογή της απόφασης, αναμένεται να προκληθούν νέες πιέσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε περαιτέρω συγκέντρωση των αγορών, αφού ο στόχος είναι να λειτουργούν ενιαία ως μία κοινή πλατφόρμα. Μεμονωμένες αγορές είναι υποχρεωμένες να κάνουν σημαντικές προσαρμογές και επενδύσεις για να λειτουργήσουν σε ένα πιο απαιτητικό καθεστώς. 

Αλλά η ενίσχυση των συναλλαγών και οι ανάγκες χρηματοδότησης για επενδύσεις είναι η προτεραιότητα. Το σκεπτικό της Επιτροπής είναι να αναπτυχθούν ολοκληρωμένες κεφαλαιαγορές –παράλληλα με ένα ολοκληρωμένο τραπεζικό σύστημα–, ώστε η ένωση αποταμιεύσεων και επενδύσεων να μπορεί να συνδέσει αποτελεσματικά τις αποταμιεύσεις και τις επενδυτικές ανάγκες. 

Ποιες αλλαγές έρχονται στις αγορές της Ευρώπης 

- Συναλλαγές και blockchain

Θα εφαρμοστεί η Τεχνολογία Κατανεμημένου Καθολικού (DLT), δηλαδή η χρήση τεχνολογίας blockchain στις συναλλαγές και στις μετασυναλλακτικές εργασίες. Ένα ψηφιακό σύστημα καταγραφής συναλλαγών θα μοιράζεται και θα συγχρονίζεται σε ένα δίκτυο υπολογιστών, χωρίς την ανάγκη κεντρικής αρχής ή διαχειριστή. 

(Η πιο γνωστή μορφή DLT είναι η τεχνολογία blockchain, η οποία είναι μια αποκεντρωμένη ψηφιακή καταγραφή συναλλαγών οργανωμένη σε "μπλοκ" δεδομένων που συνδέονται κρυπτογραφικά). 

Στο στάδιο της συναλλαγής (trade), η DLT μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ενός κοινού, διαφανούς και αμετάβλητου αρχείου καταγραφής των συναλλαγών ανάμεσα σε αγοραστές και πωλητές, αυξάνοντας τη διαφάνεια, την ταχύτητα και την ασφάλεια.

- Μετασυναλλακτικές εργασίες (Post-trade processing)

Το μεγάλο πλεονέκτημα της τεχνολογίας blockchain εντοπίζεται στις εργασίες μετά τις συναλλαγές (εκκαθάριση, διακανονισμός και φύλαξη), οι οποίες παραδοσιακά περιελάμβαναν πολλούς ενδιάμεσους και χρονοβόρες διαδικασίες. Η DLT φέρνει επανάσταση σε αυτές τις διαδικασίες, προσφέροντας: 

--- Μείωση του χρόνου διακανονισμού: Οι συναλλαγές μπορούν να διακανονιστούν σχεδόν σε πραγματικό χρόνο (από T+2 ή T+3 με άμεσο διακανονισμό, γνωστό και ως "atomic settlement"), καθώς η κυριότητα και η πληρωμή μπορούν να ανταλλάσσονται ταυτόχρονα στο ίδιο ψηφιακό περιβάλλον, μέσω της παράδοσης-έναντι-πληρωμής (DvP).

---Αυτοματοποίηση με έξυπνα συμβόλαια: Τα έξυπνα συμβόλαια (smart contracts) μπορούν να αυτοματοποιήσουν την εκτέλεση των όρων της συναλλαγής (π.χ. πληρωμές, εταιρικές πράξεις), μειώνοντας την ανάγκη για χειροκίνητους ελέγχους και ενδιάμεσους.

---Μειωμένο λειτουργικό κόστος: Η εξάλειψη των πολλαπλών συστημάτων καταγραφής μειώνει σημαντικά το κόστος συμφωνίας (reconciliation) των αρχείων.

---Αυξημένη διαφάνεια και ασφάλεια: Το κοινό, αμετάβλητο καθολικό (blockchain) παρέχει σαφή και ελεγχόμενη καταγραφή όλων των συναλλαγών σε όλους τους συμμετέχοντες, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και μειώνοντας τον κίνδυνο απάτης και σφαλμάτων.

-- Παρακολούθηση εγγυήσεων: Η DLT επιτρέπει την παρακολούθηση των εγγυήσεων (collateral) σε πραγματικό χρόνο, διασφαλίζοντας ότι όλοι οι συμμετέχοντες γνωρίζουν την κατάσταση και την αξία των περιουσιακών στοιχείων.

Η ανάγκη για αλλαγές

Παρά την πρόσφατη πρόοδο, οι χρηματοπιστωτικές αγορές της Ε.Ε. παραμένουν σημαντικά κατακερματισμένες, μικρές και στερούνται ανταγωνιστικότητας, χάνοντας πιθανές οικονομίες κλίμακας και κέρδη αποδοτικότητας, αναφέρει η εισήγηση της Επιτροπής. 

Το 2024 η συνολική κεφαλαιοποίηση όλων των χρηματιστηρίων ανήλθε στο 73% του ΑΕΠ της Ε.Ε., σε σύγκριση με 270% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ. Τα επενδυτικά κεφάλαια σε όλες τις αγορές της Ευρώπης, σύμφωνα με την παρουσίαση, είναι 5 φορές μικρότερα της Wall Street. 

Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ποικίλες απαιτήσεις και πρακτικές μεταξύ των κρατών-μελών, οι οποίες εμποδίζουν τις διασυνοριακές δραστηριότητες και περιορίζουν τις ευκαιρίες τόσο για τους πολίτες όσο και για τις επιχειρήσεις, επηρεάζοντας αρνητικά την οικονομία και την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε.

Η συγκεκριμένη δέσμη μέτρων απλοποιεί σημαντικά το κανονιστικό και εποπτικό πλαίσιο της Ε.Ε. και έρχεται "μόλις εννέα μήνες" μετά την ανακοίνωσή της στη στρατηγική SIU, υπογραμμίζοντας την πολιτική σημασία και τον επείγοντα χαρακτήρα αυτού του ζητήματος.

Όπως προκύπτει και από τη φράση "μόλις εννέα μήνες", η Ευρώπη κάνει το πρώτο και ευκολότερο βήμα, που είναι οι αγορές, αφού στον τραπεζικό κλάδο ήδη έχουν εντοπισθεί αντιστάσεις.