H κρίση του κόστους ζωής στις ΗΠΑ είναι πραγματική και ναι, φταίνε οι δασμοί του Τραμπ

Του Gene Sperling*

Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ταξίδεψε την περασμένη εβδομάδα στην Πενσυλβάνια για να επαναλάβει τα μηνύματά του για την οικονομία: Οι ανησυχίες των Αμερικανών για το κόστος ζωής είναι "ψέμα" των Δημοκρατικών και αν κάποιος είναι δυσαρεστημένος, φταίει η Οικονομία του Μπάιντεν.

Ωστόσο, το πρόβλημα μάλλον είναι το γεγονός ότι η Οικονομία του Τραμπ "αυτοτραυματίζεται". 

Δεν είναι ασυνήθιστο για τους προέδρους που ξεκινούν τη θητεία τους να αποδίδουν τα οικονομικά προβλήματα στους προκατόχους τους. Πάσο. Αλλά η κίνηση του Τραμπ να ρίξει το φταίξιμο στον Τζο Μπάιντεν δεν είναι απλώς μια μικρή παραποίηση της πραγματικότητας: είναι μια προσπάθεια να παραπλανήσει εντελώς τους Αμερικανούς σχετικά με την οικονομία που κληρονόμησε η κυβέρνησή του και τη ζημιά που έχουν προκαλέσει οι πολιτικές του.

Ας ρίξουμε μια ματιά στα γεγονότα. Είναι αλήθεια ότι ο παγκόσμιος πληθωρισμός στην περίοδο μετά τον Covid, ειδικά το 2022, οδήγησε τις τιμές πολλών βασικών αγαθών, όπως τα είδη διατροφής, σε σημαντικά υψηλότερα επίπεδα από τις τιμές που θυμόντουσαν οι Αμερικανοί πριν από την πανδημία. Στον Λευκό Οίκο του Μπάιντεν, μάθαμε με οδυνηρό τρόπο ότι ακόμη και η ισχυρή αύξηση της απασχόλησης, η χαμηλή ανεργία και ο μετριασμός του πληθωρισμού δεν μπόρεσαν να αμβλύνουν την απογοήτευση των ψηφοφόρων για το επίπεδο των τιμών σε βασικά είδη.

Κληρονόμησε όμως η κυβέρνηση Τραμπ μια αδύναμη οικονομία με ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, από την οποία τώρα προσπαθεί να βγάλει τη χώρα; Ούτε κατά διάνοια.

Όταν ο Τραμπ ανέλαβε τα καθήκοντά του, η ανεργία κυμαινόταν γύρω στο 4%, έπειτα μια μακρά περίοδο όπου βρισκόταν κάτω από το 4%. Υπό την προεδρία του Τραμπ, σύμφωνα με την έκθεση για την απασχόληση του Νοεμβρίου που δημοσιεύθηκε την Τρίτη, το ποσοστό ανεργίας βρίσκεται τώρα στο 4,6% - σε υψηλό τεσσάρων ετών, με την ανεργία για τη μαύρη κοινότητα να έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από ένα τρίτο, από 6,2% σε 8,3%. 

Μετά την ιστορική αύξηση της απασχόλησης υπό τον Μπάιντεν κατά τα πρώτα χρόνια της θητείας του, η ανοδική πορεία το 2024 παρέμεινε σταθερή - με μέσο όρο περίπου 100.000 νέες θέσεις εργασίας ανά μήνα -λαμβάνοντας υπόψη τις προβλεπόμενες αναθεωρήσεις. Σήμερα, υπό την προεδρία Τραμπ, αν εξαιρέσουμε τον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και της κοινωνικής πρόνοιας, η οικονομία έχει χάσει 182.000 θέσεις εργασίας σε διάστημα επτά μηνών από την ανακοίνωση των δασμών της Ημέρας της Απελευθέρωσης τον Απρίλιο. Ακόμα χειρότερα, σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου, ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Τζέρομ Πάουελ, εκτίμησε ότι, με τις αναθεωρημένες μετρήσεις, η οικονομία έχει χάσει 20.000 θέσεις εργασίας κάθε μήνα από τον Απρίλιο.

Και ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης; Έχει υποχωρήσει κατά 26% από τότε που ο Μπάιντεν αποχώρησε από το αξίωμα. Ο υπο-δείκτης για τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες όχι μόνο έχει πέσει κατά 32% από τότε που ο Μπάιντεν έφυγε από τον Λευκό Οίκο, αλλά έχει φτάσει σε νέα ιστορικά χαμηλά επίπεδα τους δύο τελευταίους μήνες, στα 48 χρόνια του δείκτη. Ναι, είναι χειρότερα και από την περίοδο της πανδημίας και της Μεγάλης Ύφεσης του 2008-09. Όταν εκλέχθηκε ο Τραμπ, οι Αμερικανοί προέβλεπαν πληθωρισμό 2,6% για το επόμενο έτος. Τώρα, οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό είναι στο 4,1%.

Πράγματι, μετά τις εκλογές, ο πληθωρισμός είχε μειωθεί σημαντικά και κορυφαίοι ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες προέβλεπαν ότι θα συνέχιζε να υποχωρεί μέχρι το τέλος του 2025 σε επίπεδα πολύ κοντά στον στόχο της Fed (2%), σύμφωνα με τον δείκτη τιμών προσωπικών καταναλωτικών δαπανών (PCE). Στο δεύτερο εξάμηνο του 2024, ο δομικός PCE ήταν μόλις στο 2,5%. Την εποχή που ο Τραμπ ετοιμαζόταν να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο, η Goldman Sachs προέβλεπε ότι ο δομικός PCE θα μειωνόταν στο 2,1% μέχρι το τέλος του έτους, ενώ το ΔΝΤ προέβλεπε ότι ο πληθωρισμός θα υποχωρούσε, "κοντά" στο 2%.

Η πραγματικότητα είναι ότι ο Τραμπ κληρονόμησε μια οικονομία που βρισκόταν σε πορεία προς αυτό που θα μπορούσε ο ίδιος να ονομάσει μια "μεγάλη, όμορφη” ομαλή προσγείωση.

Ωστόσο, οι ακανόνιστες, εκτεταμένες και συχνά γενικευμένες αυξήσεις των δασμών από τον ίδιο τον Τραμπ ανέτρεψαν αυτή τη δυναμική. Ο δομικός PCE τρέχει εκ νέου στο 2,8% από τον Απρίλιο. Και ο δείκτης τιμών καταναλωτή (CPI), ο έτερος δείκτης που παρακολουθείται συνήθως, μειώθηκε σημαντικά τους πρώτους μήνες της θητείας Τραμπ, πριν από τις πολιτικές της Ημέρας της Απελευθέρωσης, αλλά οι συνολικοί και δομικοί δείκτες του αυξάνονται σε ετήσια βάση κατά 3,6% τους τελευταίους τρεις μήνες, αψηφώντας τις προβλέψεις των αξιωματούχων του Τραμπ ότι τα πράγματα θα βελτιώνονταν όσο προχωρούσε η θητεία του.

Μια επιστημονική έκθεση τεκμηριώνει ότι χωρίς τις πολιτικές του Τραμπ, ο δείκτης τιμών καταναλωτή θα ήταν στο 2,2% τον Αύγουστο, σε αντίθεση με το 2,9% που άγγιξε στο μήνα.

Άλλες πολιτικές του Τραμπ μπορούν επίσης να ανατρέψουν την πτωτική πορεία του πληθωρισμού που κληρονόμησε. Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν κατά 4,3% σε μόλις οκτώ μήνες, καθώς ο Τραμπ καταργεί τις επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια και επιβάλλει δασμούς στις εισαγωγές ενέργειας που απαιτούνται για την επέκταση της χωρητικότητας του δικτύου, εν μέσω αυξανόμενης ζήτησης από τα data centers τεχνητής νοημοσύνης.

Τόσο η Bank of America όσο και η Moody's φοβούνται ότι η καταστολή της μετανάστευσης από τον Τραμπ θα πυροδοτήσει περαιτέρω ανοδικές πιέσεις στις τιμές σε τομείς που απασχολούν μετανάστες. Επιπλέον, η κυβέρνηση και το Κογκρέσο υπό την ηγεσία των Ρεπουμπλικανών θέλουν να διπλασιάσουν το κόστος για την ασφάλιση υγείας για περισσότερους από 22 εκατομμύρια Αμερικανούς, επιτρέποντας την κατάργηση των επιδοτήσεων προγραμμάτων ασφάλισης από το 2021. Η προσέγγιση του Τραμπ θα αυξήσει περαιτέρω το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης, θα δημιουργήσει ομάδες υψηλότερου κινδύνου και θα οδηγήσει σε επέκταση της μη καλυπτόμενης περίθαλψης μέσω τεράστιων περικοπών στο Medicaid. 

Ενώ η δεύτερη θητεία του Τραμπ συνέπεσε ευτυχώς με μια δραματική αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, η οικονομική αδυναμία αποδίδεται σαφώς στις πολιτικές του προέδρου. Το έχει αναγνωρίσει -τουλάχιστον εν μέρει- και το οικονομικό επιτελείο του Λευκού Οίκου, ισχυριζόμενο ότι θα βελτιώσει την "οικονομική προσιτότητα" ανατρέποντας τους δικούς του δασμούς σε προϊόντα όπως ο καφές και οι μπανάνες, τα οποία είναι σχεδόν αδύνατο να καλλιεργηθούν στις ΗΠΑ.

Την περασμένη εβδομάδα, ο Πάουελ απέδωσε την αύξηση του πληθωρισμού στους δασμούς του Τραμπ, και πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι μέρος της αποδυνάμωσης της αγοράς εργασίας οφείλεται στο γεγονός ότι οι εταιρείες αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος από την Ημέρα της Απελευθέρωσης. Με πολλές από αυτές να εκφράζουν την ανάγκη να ανεβάσουν περαιτέρω τις τιμές το 2026, η καλύτερη ελπίδα για περαιτέρω πρόοδο στην αντιμετώπιση της αύξησης του κόστους ζωής μπορεί να είναι η ανατροπή περισσότερων πολιτικών του Τραμπ από το Ανώτατο Δικαστήριο, κρίνοντας παράνομη τη χρήση του Νόμου για τις Διεθνείς Οικονομικές Εξουσίες Έκτακτης Ανάγκης. Οι κινήσεις αυτές δεν θεραπεύουν το πρόβλημα, αλλά τουλάχιστον προσφέρουν έναν "επίδεσμο” σε μια οικονομία που έχει αυτοτραυματιστεί. 

*Ο Gene Sperling ήταν διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου των ΗΠΑ υπό τους προέδρους Μπιλ Κλίντον και Μπάρακ Ομπάμα και ήταν ανώτερος σύμβουλος του προέδρου Τζο Μπάιντεν.

Απόδοση - Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου