Η οικονομία των ΗΠΑ έχει πήλινα πόδια

Στο παιχνίδι Jenga, οι παίκτες αφαιρούν ξύλινα "τουβλακια" από έναν πύργο και τα τοποθετούν στην κορυφή. Με κάθε κίνηση, ο πύργος γίνεται ψηλότερος και όλο και πιο ασταθής, μέχρι να καταρρεύσει.

Καλώς ήρθατε στην αμερικανική οικονομία του 2025.

Η οικονομική ανάπτυξη είναι ισχυρή και οι χρηματιστηριακές αγορές κυμαίνονται σε επίπεδα ρεκόρ. Χτισμένος σε μια βάση υποστηρικτικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, ο πύργος φαίνεται αρκετά σταθερός.

Ωστόσο, μια πιο προσεκτική εξέταση δείχνει ότι όλο και περισσότερα δομικά στηρίγματα — επιχειρήσεις, αγορά εργασίας, καταναλωτές και μετοχές— είναι ασταθή. Μια κατάρρευση τύπου Jenga, δηλαδή μια απροσδόκητη οικονομική ύφεση, δεν είναι αναπόφευκτη. Ωστόσο, είναι ένα υποτιμημένο σενάριο που συγκεντρώνει όλο και περισσότερες πιθανότητες. 

Ένα από τα πιο κρίσιμα "τουβλάκια" Jenga που αφαιρέθηκαν φέτος ήταν οι μικρές αμερικανικές εταιρείες, ιδίως αυτές που δραστηριοποιούνται στο εμπόριο. Οι μικρές επιχειρήσεις, που συνήθως ορίζονται ως εκείνες που εργοδοτούν λιγότερους από 500 υπαλλήλους, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αμερικανική οικονομία και απασχολούν το 46% του συνολικού εργατικού δυναμικού. Η παρουσία τους είναι ακόμα μεγαλύτερη στο εμπόριο. Μελέτη του Υπουργείου Εμπορίου που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο διαπίστωσε ότι οι μικρές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο της συνολικής αξίας των εισαγόμενων αμερικανικών αγαθών και το συντριπτικό 97% όλων των εισαγωγικών εταιρειών στις ΗΠΑ.
Αυτές οι μικρές επιχειρήσεις διαθέτουν λιγότερους πόρους από τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές τους για να αντιμετωπίσουν τους δασμούς της κυβέρνησης Τραμπ χωρίς να επηρεαστεί η κερδοφορία τους. Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μια έκθεση της Fed της Ατλάντα που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο διαπίστωσε ότι οι μικρές αμερικανικές επιχειρήσεις ανέμεναν μείωση των πωλήσεων κατά 9%, λόγω αύξησης του κόστους. Ποσοστό τριπλάσιο από την πτώση του τζίρου τους που ανέμεναν οι μεγάλες επιχειρήσεις.

Ως εκ τούτου, οι μικρές αμερικανικές εταιρείες έχουν γίνει πιο προσεκτικές: μεταξύ άλλων, μειώνοντας το προσωπικό τους για να ελέγξουν το κόστος. Τα στοιχεία για τα μισθολόγια στον ιδιωτικό τομέα έδειξαν ότι μεταξύ Απριλίου και Σεπτεμβρίου, οι μικρές εταιρείες έκοψαν περίπου 107.000 θέσεις εργασίας, ενώ οι μεγάλες εταιρείες συνέχισαν να προσλαμβάνουν.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα ασταθή κομμάτια στο παζλ της αγοράς εργασίας. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση εκτιμά ότι θα καταργήσει περίπου 300.000 θέσεις εργασίας φέτος. Σε ολόκληρο τον ιδιωτικό τομέα, εταιρείες όλων των μεγεθών αντισταθμίζουν την αύξηση του κόστους και τις επενδύσεις που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη, παγώνοντας προσλήψεις και μειώνοντας το προσωπικό.

Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας εξεύρεσης εργασίας Challenger, Gray and Christmas, τον Οκτώβριο ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας ανακοίνωσαν από κοινού τον μεγαλύτερο μηνιαίο αριθμό απολύσεων τα τελευταία 22 χρόνια.
Χωρίς εισόδημα ή με μειωμένο εισόδημα οι καταναλωτές περιορίζουν τις δαπάνες τους. Αυτό σημαίνει λιγότερα έσοδα για τις εταιρείες, γεγονός που τις καθιστά πιο επιφυλακτικές και κάνει τον πύργο Jenga ακόμα πιο ασταθή. 

Μέχρι στιγμής φέτος, παρά τα ανησυχητικά σημάδια από την αγορά εργασίας, οι καταναλωτικές δαπάνες παραμένουν ανθεκτικές. Είναι ένας από τους βασικότερους πυλώνες της αμερικανικής οικονομίας.

Ωστόσο, ο αριθμός των νοικοκυριών που και θέλουν και μπορούν να δαπανήσουν μειώνεται, με την κατανάλωση να εξαρτάται όλο και περισσότερο από τα πλουσιότερα νοικοκυριά της χώρας. Σύμφωνα με στοιχεία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, το 10% των πιο πλούσιων αμερικανικών νοικοκυριών κατείχε άνω του 87% των μετοχών και των μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων της χώρας στα μέσα του 2025. Τα νοικοκυριά αυτά έχουν επωφεληθεί από τον S&P 500, ο οποίος έχει τρέξει ένα ράλι άνω του 74% από τον Νοέμβριο του 2022, όταν εμφανίστηκε το ChatGPT, σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg.
Έτσι ερχόμαστε στο σημαντικότερο οικονομικό στήριγμα του σήμερα: τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας. Οι εταιρείες που επικεντρώνονται στην τεχνητή νοημοσύνη έχουν συμβάλει τα μέγιστα στο πρόσφατο ράλι της χρηματιστηριακής αγοράς, δημιουργώντας πλούτο και εμπιστοσύνη που έχουν ενισχύσει την κατανάλωση.

Αυτές οι εταιρείες έχουν προχωρήσει σε μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές, ειδικά σε data centers. Μόνο φέτος, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες των Alphabet, Meta, Microsoft και Amazon αναμένεται να ξεπεράσουν τα 380 δισ. δολάρια. Το α' εξάμηνο του 2025, οι επενδύσεις που συνδέονται με την τεχνητή νοημοσύνη συνέβαλαν περισσότερο στο αμερικανικό ΑΕΠ από ό,τι η κατανάλωση.

Οι δαπάνες από αυτό το μικρό υποσύνολο εταιρειών παρέχουν ένα κίνητρο για την οικονομία, δίνουν ώθηση στις μετοχές και στήριξη στην κατανάλωση από τους υψηλά και πολύ υψηλά εισοδήματα. Το ερώτημα που θέτουν επενδυτές και  οικονομολόγοι είναι: Πόσο μπορεί να διαρκέσει αυτό;

Αυτές οι εταιρείες είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι του "Jenga της οικονομίας". Εάν καταφέρουν να παραμείνουν σταθερές, θα υποστηρίξουν τις επιχειρήσεις σε όλο το οικοσύστημα των υποδομών τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό σημαίνει μικρότερο κίνδυνο να χαθούν θέσεις εργασίας.

Όσοι αναμένουν ο "πύργος Jenga της οικονομίας" να ψηλώσει και άλλο, ακόμη και σε πιο στενή βάση, επισημαίνουν ότι οι επιστροφές φόρων την επόμενη άνοιξη θα πρέπει να παρέχουν ένα μέτρο στήριξης για τα νοικοκυριά και πως αν μετριαστεί ο πληθωρισμός η Federal Reserve θα μπορέσει να προχωρήσει σε περισσότερες μειώσεις επιτοκίων. 

Πιστεύουν ακόμη ότι οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να συνεχίσουν να επενδύουν και να αποκομίζουν κέρδη. Στις 7 Νοεμβρίου η Meta Platforms ανακοίνωσε ότι θα επενδύσει 600 δισ. δολάρια σε υποδομές και θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ τα επόμενα τρία χρόνια. 

Η Wall Street φαίνεται αισιόδοξη. Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η αύξηση του αμερικανικού ΑΕΠ το 2026 θα ακολουθήσει τον ρυθμό του 2025 και πως τα κέρδη των εταιρειών που απαρτίζουν τον S&P 500 θα ενισχυθούν το επόμενο έτος άνω του 12,5%, με τις εκτιμήσεις για τη φετινή χρονιά να βλέπουν ένα +11,5% στα κέρδη. 

Τι μπορεί να γκρεμίσει τον πύργο; Οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης ενδεχομένως να βρεθούν αντιμέτωπες με περιορισμούς, ιδίως όσον αφορά την ενέργεια που απαιτείται για την τροφοδοσία των data centers. Τα έσοδά τους μπορεί να μην ανταποκριθούν στις προσδοκίες. Ο επίμονα υψηλός πληθωρισμός που περιορίζει την κατανάλωση και επιβραδύνει τον ρυθμό μείωσης των επιτοκίων της Fed ή μια τεχνολογική καινοτομία από την Κίνα θα μπορούσαν να φέρουν κλυδωνισμούς στη χρηματιστηριακή αγορά.

Δεν είναι σαφές τι θα ακολουθήσει. Ένα είναι βέβαιο: στο τέλος, οι πύργοι Jenga καταρρέουν.

* Η Rebecca Patterson είναι οικονομολόγος και ερευνήτρια στο Council on Foreign Relations και έχει διατελέσει στέλεχος στις JPMorgan Chase και Bridgewater Associates.

© 2025 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"