Το 1938 και εμείς

Σχόλιο της Δήμητρας Κυρανούδη

Μόναχο, Σεπτέμβριος 1938. Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία και η ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ συνέρχονται στο Μόναχο για να αποφανθούν για το μέλλον της Τσεχοσλοβακίας. Η Γερμανία διεκδικεί την περιοχή της Σουδητίας, όπου ζει μια γερμανική μειονότητα, η οποία, κατά τον Χίτλερ, καταπιέζεται. Ζητά την άμεση προσάρτηση της Σουδητίας στη "μητέρα " Γερμανία -για να μην προχωρήσει σε πλήρη εισβολή της πανίσχυρης Βέρμαχτ. Η Τσεχοσλοβακία ζητά βοήθεια από το Παρίσι. Δεν την λαμβάνει.

Στο Μόναχο αποφασίζεται έτσι η παράδοση "fast track" της Σουδητίας στη Γερμανία, χωρίς την Τσεχοσλοβακία παρούσα στις διαπραγματεύσεις για τα εδάφη της. Γαλλία και Μεγάλη Βρετανία δεν ήθελαν να ρισκάρουν έναν ακόμη Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι πληγές στις κοινωνίες και στις οικονομίες τους από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ακόμη νωπές. Η Τσεχοσλοβακία ήταν η "εύκολη λύση", θεωρώντας τότε, λανθασμένα, ότι οι ορέξεις της χιτλερικής Γερμανίας θα ικανοποιηθούν και θα σταματήσουν εκεί. Η ιστορία από εκεί και πέρα είναι γνωστή: Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και Ολοκαύτωμα.

H Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής Κάγια Κάλλας, σε πρόσφατη συνέντευξή της στο γερμανικό δίκτυο RND, προειδοποιεί, έχοντας κατά νου την κλιμάκωση της ρωσικής επιθετικότητας κοντά στα ευρωπαϊκά σύνορα ότι η σημερινή Ευρώπη θυμίζει 1938. Η διαφορά με το 1938 είναι ότι η Ουκρανία βιώνει ήδη εδώ και τρία χρόνια έναν πόλεμο σε εξέλιξη μετά από μια μεγάλης κλίμακας ρωσική εισβολή. Συγχρόνως έχει τη στήριξη δυτικών χωρών. Στρατιωτικά και οικονομικά. Η Γερμανία δηλώνει ότι θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία, γιατί βλέπει τη Μόσχα ως απειλή για τη δική της ασφάλεια και ευημερία.

Οι σύμμαχοι επίσης εκτιμούν ότι η Ρωσία πιθανώς να μην σταματήσει στην Ουκρανία. Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που εκτιμούν ότι μια ανοιχτή σύγκρουση με το ΝΑΤΟ θα οδηγούσε τη Ρωσία σε στρατιωτικό και οικονομικό τέλμα. Και αυτό το γνωρίζει καλά το Κρεμλίνο.

Παρά τις διαφορές όμως, το 1938 πρέπει να λειτουργήσει ως προειδοποίηση. Οι σύμμαχοι της Τσεχοσλοβακίας διάβασαν λάθος την ιστορική συγκυρία και χάρισαν τη Σουδητία στον Χίτλερ για να σώσουν τους εαυτούς τους.

Το 2025 επικρατεί αβεβαιότητα και απορρύθμιση στη διεθνή σκηνή. Οι ευρωπαϊκοί στρατοί ανασυντάσσονται, η Γερμανία θέλει να καταστεί ετοιμοπόλεμη μέχρι το 2029. Οι πρόσφατες στρατιωτικές ασκήσεις στη Βαλτική και τη Λευκορωσία εξετάζονται με προσοχή από τους ειδικούς, ως "πρόβες πολέμου". Το ΝΑΤΟ είναι σε ετοιμότητα, μέσα σε δύο εβδομάδες δύο σύμμαχοι ζήτησαν ενεργοποίηση του άρθρου 4 για διαβουλεύσεις εξαιτίας εξωτερικής απειλής.

Τα ερωτήματα είναι δύο: Πρώτον, ποια στάση θα κρατήσουν οι ΗΠΑ απέναντι στο ΝΑΤΟ και τους Ευρωπαίους εταίρους όχι μόνο ως προς την Ουκρανία, αλλά απέναντι στο σενάριο κλιμάκωσης στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Δεύτερον, πόσο τολμηρές και πόσο ρεαλιστικά υλοποιήσιμες θα είναι οι εγγυήσεις ασφαλείας των δυτικών στην Ουκρανία. Προς το παρόν δεν συναινούν όλοι στην αποστολής στρατευμάτων στο πλαίσιο ειρηνευτικής αποστολής στο μέλλον.

Το διακύβευμα πάντως και το 2025, όπως και στις απαρχές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είναι κοινό: η διασφάλιση της ειρήνης, του δικαίου, της εδαφικής κυριαρχίας, της δημοκρατίας. Μια ακόμη διαφορά είναι επίσης ότι η Ευρώπη σήμερα, παρά τις ρωγμές και τα (συχνά μοιραία) λάθη, διαθέτει τα μέσα εκείνα που διασφάλισε η ίδια επώδυνα μεταπολεμικά για τον εαυτό της: θεσμούς -που όσο κι αν κλυδωνίζονται, είναι οι μόνοι που μπορούν να επιτύχουν διακρατική συνεργασία και συναίνεση-, το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο -, μηχανισμούς κυρώσεων. Δεν διαθέτει κοινή ευρωπαϊκή άμυνα, όμως, ρεαλιστικά μιλώντας, δεν θα την αποκτήσει εν μία νυκτί. Και ναι, ο ρόλος των ΗΠΑ είναι καθοριστικός, όμως η στάση της Ευρώπης τελικά είναι εκείνη που θα καθορίσει το δικό της μέλλον.

Η ευρωπαϊκή διπλωματία ίσως δεν έχει εξαντλήσει ακόμη τα ύστατα χαρτιά της. Πριν εξαντληθεί με πάσα βεβαιότητα η τελευταία ρανίδα ελπίδας διαλόγου ακόμη και με τον πιο μισητό αντίπαλο, η προσφυγή σε άλλα μέσα θα είναι ολέθρια.

Πηγή: Deutsche Welle