Έκθεση: Σημαντική αύξηση του διεθνούς εμπορίου το α' εξάμηνο

Του Γιώργου Σκορδίλη

Παρά την αυξημένη αβεβαιότητα στις εμπορικές πολιτικές, τις γεωπολιτικές εντάσεις και τις δυσκολίες της παγκόσμιας οικονομίας, το διεθνές εμπόριο παρουσίασε θετική πορεία στο πρώτο εξάμηνο του 2025. Αυτή είναι η βασική διαπίστωση της νέας έκθεσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), η οποία αποτυπώνει μια σταθερή αλλά προσεκτική ανάκαμψη, που ξεκίνησε στα μέσα του 2023 και ενισχύεται σταδιακά.

Τόσο οι συναλλαγές αγαθών όσο και οι υπηρεσίες δείχνουν σημάδια σταθερής ανόδου τους τελευταίους μήνες. Η UNCTAD αποδίδει την εξέλιξη αυτή κυρίως στις επιδόσεις των αναπτυσσόμενων χωρών, οι οποίες στήριξαν την παγκόσμια εμπορική δραστηριότητα σε περιόδους αβεβαιότητας και ασταθών συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Ωστόσο, στο πρώτο τρίμηνο του 2025 οι ανεπτυγμένες οικονομίες κατέγραψαν μεγαλύτερη αύξηση στο εμπόριο σε σχέση με τις αναπτυσσόμενες. Η τάση αυτή σχετίζεται κυρίως με την εκτίναξη των εισαγωγών στις ΗΠΑ, καθώς οι επιχειρήσεις έσπευσαν να προμηθευτούν προϊόντα πριν από την επιβολή νέων δασμών και με τις ισχυρές εξαγωγικές επιδόσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως σε τεχνολογικό και φαρμακευτικό εξοπλισμό.

Σύμφωνα με την έκθεση, το εμπόριο μεταξύ χωρών του Νότου (South-South trade) παραμένει υποτονικό, με εξαίρεση την Αφρική, η οποία κατέγραψε αξιοσημείωτη άνοδο στις εξαγωγές της. Αυτό αποτελεί μία από τις λίγες φωτεινές εξαιρέσεις σε έναν τομέα που συνεχίζει να αντιμετωπίζει διαρθρωτικές αδυναμίες και περιορισμένη περιφερειακή ενοποίηση.

Η Κίνα διατήρησε θετικές επιδόσεις τον Απρίλιο και τον Μάιο, κυρίως λόγω της ενίσχυσης του ενδοπεριφερειακού εμπορίου και των συναλλαγών της με την Αφρική, αλλά και από μια μερική ανάκαμψη της εγχώριας κατανάλωσης.

Παράλληλα, οι εξαγωγές των ΗΠΑ σημείωσαν άνοδο τον Απρίλιο, αλλά οι εισαγωγές κατέγραψαν σημαντική πτώση σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο.

Η πτώση αυτή αποδίδεται τόσο στην επιβολή νέων δασμών όσο και στον υπερβολικό όγκο εισαγωγών στο πρώτο τρίμηνο του έτους, καθώς οι επιχειρήσεις έκαναν προληπτικά αποθέματα για να μειώσουν μελλοντικά κόστη.

Η UNCTAD εκτιμά ότι η ανοδική τάση στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών θα συνεχιστεί και στο δεύτερο τρίμηνο του 2025. Ωστόσο, η ανθεκτικότητα του παγκόσμιου εμπορίου στη συνέχεια θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη σαφήνεια στην εμπορική πολιτική, την εξέλιξη των γεωοικονομικών σχέσεων και την ευελιξία των εφοδιαστικών αλυσίδων σε συνθήκες ανατροπών, καθώς και από την ικανότητα των κρατών να προσαρμόζουν τακτικά τις στρατηγικές τους.

Παρά την αύξηση της αξίας των εμπορικών συναλλαγών κατά 300 δισεκατομμύρια δολάρια, η UNCTAD επισημαίνει ότι αυτή η αύξηση δεν προήλθε αποκλειστικά από μεγαλύτερους όγκους, αλλά και από τις αυξημένες τιμές – δηλαδή από εμπορικό πληθωρισμό. Ο όγκος του εμπορίου αυξήθηκε μόλις κατά 1%, κάτι που φανερώνει εύθραυστη δυναμική.

Παράλληλα, ένα σημαντικό εύρημα είναι ότι η ψηφιακή αγορά παγκοσμίως συγκεντρώνεται πλέον σε λίγες μεγάλες εταιρείες. Οι πέντε μεγαλύτερες πολυεθνικές ψηφιακών υπηρεσιών (όπως Google, Amazon, Microsoft) κατέχουν σχεδόν το 48% των παγκόσμιων πωλήσεων στον κλάδο, έναντι μόλις 21% το 2017. Αυτό δημιουργεί νέα ζητήματα ανταγωνισμού, κυρίως καθώς οι ίδιες εταιρείες πρωτοστατούν στην εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και διαμορφώνουν τις προδιαγραφές της επόμενης γενιάς ψηφιακών προϊόντων.

Η UNCTAD θίγει επίσης την ανησυχητική αύξηση των εμπορικών ανισορροπιών, καθώς το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ διευρύνεται, την ώρα που η Κίνα και η Ε.Ε. αυξάνουν τα πλεονάσματά τους. Ειδικά το διμερές έλλειμμα ΗΠΑ-Κίνας πλησιάζει τα 360 δισεκατομμύρια δολάρια και είναι από τα μεγαλύτερα στην ιστορία, γεγονός που αναζωπυρώνει τις εμπορικές εντάσεις και φέρνει ξανά στο προσκήνιο το ενδεχόμενο νέων κυρώσεων και αντίμετρων.

Ένα άλλο σημαντικό σημείο αφορά το λεγόμενο "tariff water", δηλαδή το περιθώριο που έχουν πολλές χώρες να αυξήσουν δασμούς χωρίς να παραβιάσουν τις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες. Αυτό σημαίνει ότι το περιβάλλον μπορεί να γίνει ακόμη πιο επιθετικό, με επιβολή νέων εμπορικών φραγμών. Στον τομέα των εφοδιαστικών αλυσίδων, η έκθεση δείχνει μια ήπια ανάκαμψη στους σχετικούς δείκτες ναυτιλιακού κόστους, όπως το Shanghai Containerized Freight Index και ο Baltic Dry Index.

Ωστόσο, οι τιμές παραμένουν αισθητά χαμηλότερες σε σχέση με το 2024, κάτι που δείχνει εύθραυστη ισορροπία. Ανησυχία προκαλεί και ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) της Κίνας, ο οποίος υποχώρησε, σηματοδοτώντας πιθανή μείωση της βιομηχανικής παραγωγής και μελλοντική κάμψη στη ζήτηση για εισαγωγές και εξαγωγές.

Επίσης, η UNCTAD κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις ξένες άμεσες επενδύσεις (FDI). Το 2024 οι παγκόσμιες επενδύσεις μειώθηκαν κατά 11% στα 1,49 τρισεκατομμύρια δολάρια, με ιδιαίτερα μεγάλη πτώση στην Ευρώπη (58%).

Οι επενδύσεις σε κρίσιμους τομείς όπως οι υποδομές, η ενέργεια και η τεχνολογία εμφανίζουν σημάδια υποχώρησης, κυρίως λόγω της αβεβαιότητας που προκαλούν οι εμπορικοί πόλεμοι και η γεωπολιτική αστάθεια. Η έκθεση επισημαίνει ότι η εικόνα αυτή μπορεί να χειροτερέψει περαιτέρω το δεύτερο εξάμηνο του 2025, αν δεν υπάρξει σταθεροποίηση στη διεθνή εμπορική πολιτική και αποκλιμάκωση των εντάσεων. Παράλληλα, η ανάγκη για πιο σταθερό και προβλέψιμο εμπορικό περιβάλλον αναδεικνύεται κρίσιμη. 

Η UNCTAD καλεί τις κυβερνήσεις να περιορίσουν την πολιτική αβεβαιότητα, να ενισχύσουν τη διαφάνεια στις εμπορικές ρυθμίσεις και να αποφύγουν αιφνιδιαστικές αποφάσεις που επιβαρύνουν τις αγορές. Τέλος, τονίζεται η σημασία της επένδυσης σε logistics, υποδομές και ψηφιακά δίκτυα, ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων. Ειδική μνεία γίνεται στην ανάγκη ενίσχυσης των περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών, που μπορούν να λειτουργήσουν ως ανάχωμα σε μελλοντικούς εμπορικούς κραδασμούς.

"Σε έναν κόσμο που παραμένει γεμάτος μεταβλητότητα, η προσαρμοστικότητα, η θεσμική συνεργασία και η περιφερειακή ενοποίηση εμφανίζονται ως οι βασικές άμυνες απέναντι στις επόμενες προκλήσεις του παγκόσμιου εμπορίου", καταλήγει η έκθεση.