Ο Τραμπ παίζει με το μέλλον της Αμερικής

Του Ronald Brownstein

Από το Ιράν μέχρι το Καπιτώλιο, ο πρόεδρος Τραμπ κυβερνά σαν να πιστεύει ότι όλα αυτά που τον περιόρισαν κατά την πρώτη του θητεία έχουν καταρρεύσει. 

Μπορεί να έχει δίκιο σε αυτή την εκτίμηση. Αλλά αν έχει, τόσο ο ίδιος όσο και το κόμμα του θα μπορούσαν τελικά να το μετανιώσουν.

Ας δούμε για παράδειγμα την απόφασή του την περασμένη εβδομάδα να βομβαρδίσει το Ιράν. Το πρόβλημα της επιδίωξης της Τεχεράνης να αποκτήσει πυρηνικό όπλο απασχολεί τους προέδρους εδώ και δεκαετίες. Ωστόσο, ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς, αντικατοπτρίζοντας την αυλική νοοτροπία που έχει κυριαρχήσει στον Λευκό Οίκο του Τραμπ, επέμεινε ότι άλλοι πρόεδροι δεν είχαν βομβαρδίσει το Ιράν μόνο και μόνο επειδή ήταν "χαζοί".

Στην πραγματικότητα, όπως έμαθα από συζητήσεις που είχα την περασμένη εβδομάδα με διάφορους πρώην ανώτερους αξιωματούχους εθνικής ασφάλειας επί κυβερνήσεων Τζο Μπάιντεν και Μπάρακ Ομπάμα, και οι δύο αυτοί πρόεδροι εξέτασαν σοβαρά το ενδεχόμενο να βομβαρδίσουν το Ιράν. Αλλά και οι δύο κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η στρατιωτική δράση θα μπορούσε μόνο να επιβραδύνει, όχι να σταματήσει, την πυρηνική προσπάθεια του Ιράν - και θα μπορούσε τελικά να αυξήσει την αποφασιστικότητά του να κατασκευάσει κρυφά μια βόμβα για λόγους αποτροπής. Αναγνώρισαν ότι ακόμη και μια επίθεση που αρχικά θα πετύχαινε τους στρατιωτικούς της στόχους θα μπορούσε να προκαλέσει απρόβλεπτες συνέπειες και τελικά να βλάψει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της Αμερικής.

Ίσως επειδή ο Τραμπ έχει περάσει μια ολόκληρη ζωή αποφεύγοντας δικαστικά την απόδοση ευθυνών, η ιδέα ότι οι ενέργειές του θα μπορούσαν να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες του φαίνεται ξένη. Έχει καλό λόγο να αισθάνεται ανεξέλεγκτος. Οι θεσμοί που θα μπορούσαν να τον συγκρατήσουν -και στο παρελθόν συγκράτησαν πολλές φορές άλλους προέδρους- λυγίζουν κάτω από την αδυσώπητη προσπάθειά του να συγκεντρώσει περισσότερη προεδρική εξουσία.

Τα αλλεπάλληλα γεγονότα της τελευταίας μόλις εβδομάδας κατέγραψαν το εύρος αυτής της πεποίθησης. Οι έξι -διορισμένοι από τους Ρεπουμπλικανούς- δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου έδωσαν και πάλι το μήνυμα ότι βλέπουν τους εαυτούς τους λιγότερο ως εμπόδια και περισσότερο ως υπηρέτες της εξουσίας του Τραμπ, όταν ψήφισαν για να εμποδίσουν ουσιαστικά τα κατώτερα δικαστήρια να επιβάλλουν μέτρα κατά των πολιτικών του. Δύο από τους λίγους Ρεπουμπλικανούς του Κογκρέσου που διατήρησαν έναν βαθμό ανεξαρτησίας - ο βουλευτής Ντον Μπέικον από τη Νεμπράσκα και ο γερουσιαστής Τομ Τίλις από τη Βόρεια Καρολίνα - ανακοίνωσαν ότι δεν θα διεκδικήσουν μια νέα θητεία, δείχνοντας την επιτυχία του προέδρου να εξαλείψει κάθε διαφωνία στο εσωτερικό του κόμματός του. Οι ηγέτες των Ρεπουμπλικανών στο Κογκρέσο έδειξαν και πάλι ότι δεν θα υπερασπιστούν την εξουσία του θεσμού όταν δικαιολόγησαν την άρνηση του Τραμπ να συμβουλευτεί το Κογκρέσο (ή έστω να ενημερώσει τους Δημοκρατικούς) πριν βομβαρδίσει το Ιράν. Η απόφαση του προέδρου του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια να παραιτηθεί υπό την πίεση της διοίκησης υπογράμμισε το πώς αρκετοί θεσμοί παραδίδονται στις πρωτοφανείς παρεμβάσεις του Τραμπ στην ανεξαρτησία τους.

Όλα αυτά σε μία μόλις εβδομάδα. 

Ο Τραμπ γνωρίζει πολύ καλά τις ανθρώπινες αδυναμίες. Και έχει λάβει σαφώς υπόψη του ότι ορισμένοι θεσμοί λυγίζουν από τις επιθέσεις του. Συνεπώς, ικανοποιεί τα πιο επιθετικά του ένστικτα και παίρνει πολιτικά ρίσκα που ίσως να φάνταζαν πολύ ριψοκίνδυνα κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του. Στο ένα θέμα μετά το άλλο, αντιμετωπίζει μια εξαιρετικά συγκρουσιακή θέση ως το εναρκτήριο ποντάρισμά του - προτού διπλασιάσει αμέσως με ακόμη πιο ακραίες ιδέες.

Αυτή η τάση ήταν εμφανής από την πρώτη ημέρα της επιστροφής του στο αξίωμα, όταν έδωσε χάρη όχι μόνο στους κατηγορούμενους της 6ης Ιανουαρίου που εισέβαλαν στο Καπιτώλιο, αλλά και σε εκείνους που επιτέθηκαν βίαια σε αστυνομικούς. Όχι μόνο έχει σταματήσει τις ομοσπονδιακές έρευνες εναντίον πολιτικών συμμάχων, αλλά έχει διατάξει την κυβέρνησή του να ξεκινήσει έρευνες για άτομα που θεωρεί αντιπάλους - πιο πρόσφατα είπε ότι θα εξέταζε το ενδεχόμενο απέλασης του πρώην φίλου και νυν εχθρού του, Έλον Μασκ. Στο Λος Άντζελες, ο Τραμπ, πέρα από την ομοσπονδιοποίηση της πολιτειακής Εθνοφρουράς, παρά τις αντιρρήσεις του κυβερνήτη Γκάβιν Νιούσομ, προχώρησε και στην ανάπτυξη πεζοναυτών στην πόλη. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησε στρατιώτες για την υπεράσπιση ομοσπονδιακών κτιρίων στο Λος Άντζελες, αλλά και για την παροχή ασφάλειας σε ομοσπονδιακούς πράκτορες της υπηρεσίας μετανάστευσης και της υπηρεσίας δίωξης ναρκωτικών στις επιδρομές που διεξήγαγαν. Το "μεγάλο όμορφο νομοσχέδιο" όχι μόνο επεκτείνει τις φορολογικές περικοπές που ψήφισε το 2017, αλλά θα στερήσει και την ασφάλιση υγείας σε πολλούς πολίτες, σχεδόν όσους και η αποτυχημένη προσπάθεια της πρώτης θητείας του να καταργήσει τον νόμο Affordable Care Act.

Ο Τραμπ είναι εξίσου ανεξέλεγκτος στα διεθνή θέματα. Δεν έχει εφαρμόσει τιμωρητικούς δασμούς μόνο στην Κίνα, αλλά και σε στενούς συμμάχους, όπως ο Καναδάς και το Μεξικό. Έχει μετακινηθεί από τον απομονωτισμό του "Πρώτα η Αμερική" στην απειλή κατάληψης εδαφών φιλικών χωρών. Και όπως προαναφέρθηκε, όχι μόνο συναίνεσε όταν το Ισραήλ επιτέθηκε στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, αλλά συμμετείχε στην επίθεση με τις μεγαλύτερες μη πυρηνικές βόμβες στο αμερικανικό οπλοστάσιο. Οι πρώην ανώτεροι αξιωματούχοι εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν και του Ομπάμα μου είπαν ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση θα είχε εξετάσει το ενδεχόμενο στρατιωτικού πλήγματος αφού το Ισραήλ άνοιξε ένα παράθυρο ευκαιρίας υποβαθμίζοντας την αεράμυνα του Ιράν και αχρηστεύοντας τους βασικούς περιφερειακούς πληρεξούσιους του. Αλλά οι αξιωματούχοι είπαν επίσης ότι η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σχετικά με το κατά πόσο η επίθεση όντως καθυστέρησε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν επιβεβαιώνει το συμπέρασμα των προηγούμενων κυβερνήσεων ότι μια διπλωματική συμφωνία θα προσέφερε περισσότερες πιθανότητες μακροπρόθεσμης επιτυχίας.

Ο κοινός παρονομαστής στις επιλογές του Τραμπ στη δεύτερη θητεία του είναι ότι φαίνεται να θεωρεί τον εαυτό του αλάνθαστο και άτρωτο. ("Εγώ διοικώ τη χώρα και τον κόσμο", έχει δηλώσει.) Υποχώρησε εν μέρει όταν οι αγορές ομολόγων εξεγέρθηκαν κατά των δασμών του, αλλά καμία άλλη εξωτερική δύναμη δεν τον έχει πτοήσει. Και σε αντίθεση με την πρώτη του θητεία, έχει συσσωρεύσει στην κυβέρνησή του πιστούς ακόλουθους που είναι πιο πιθανό να τον κολακεύσουν παρά να τον αμφισβητήσουν. Στελέχη επιχειρήσεων και διεθνείς ηγέτες ακολούθησαν το παράδειγμά τους, θυσιάζοντας την ανεξαρτησία τους (και σε ορισμένες περιπτώσεις τον αυτοσεβασμό τους). 

Αυτή η έλλειψη αντίδρασης φαίνεται να τον ενθαρρύνει να πάρει ακόμα περισσότερα ρίσκα. Κανένα από αυτά δεν έχει αποτύχει εντελώς μέχρι στιγμής. Αλλά βιάζεται να ανοίξει τόσα πολλά μέτωπα που ενδέχεται να μην καταφέρει να τα ελέγξει όλα. Το Ιράν θα μπορούσε τελικά να απαντήσει στην επίθεσή του με μια αποσταθεροποιητική τρομοκρατική ενέργεια ή ανεβάζοντας ταχύτητα για τη δημιουργία μιας βόμβας - η παρουσία της Εθνοφρουράς του σε μπλε πόλεις θα μπορούσε να προκαλέσει ένα νέο Κεντ Στέιτ [σσ. όπου σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν άμαχοι από πυρά της Εθνοφρουράς κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων στο Πανεπιστήμιο Κεντ Στέιτ] - οι εμπορικοί πόλεμοι θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν την οικονομία - οι ψηφοφόροι θα μπορούσαν να αντιδράσουν σε ένα νομοσχέδιο για τον προϋπολογισμό που μειώνει τους φόρους για το πλουσιότερο 0,1%, ενώ ανακαλεί την ασφάλιση υγείας για τόσους πολλούς ανθρώπους, περισσότερο από κάθε προηγούμενο νόμο.

Ο πολιτικός επιστήμονας Κόρεϊ Μπρετσνάιντερ του Πανεπιστημίου Brown επισημαίνει ότι όταν άλλοι πρόεδροι προσπάθησαν να διευρύνουν την εξουσία τους και να υπονομεύσουν τις συνταγματικές ελευθερίες, οι υποτιθέμενοι μηχανισμοί έλεγχου στο Κογκρέσο και το Ανώτατο Δικαστήριο συνήθως απέτυχαν. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο οποίος διερεύνα το θέμα αυτό στο πρόσφατο βιβλίο του The Presidents and The People (Οι Πρόεδροι και ο Λαός), αυτό που τελικά "επιβράδυνε" αυτούς τους προέδρους (από τον Τζον Άνταμς έως τον Γούντροου Ουίλσον) είναι "οι πολίτες που αντιδρούν" και δημιουργούν "έναν συνασπισμό αντιπολίτευσης" όταν απειλούνται δικαιώματα και ελευθερίες. 

Αυτός είναι και ο πραγματικός κίνδυνος της υπερβολικής αυτοπεποίθησης του Τραμπ. Τον ενθάρρυνε να παίρνει το ένα ρίσκο μετά το άλλο, που μπορεί τελικά να βλάψουν τον αμερικανικό λαό και να προκαλέσουν αντιδράσεις, ιδίως μεταξύ των αναποφάσιστων ψηφοφόρων που ο ίδιος -και πιο άμεσα το κόμμα του το 2026- χρειάζεται για να διατηρήσει την εξουσία του. Ο Τραμπ αυξάνει επανειλημμένα τα στοιχήματά του, σαν να πιστεύει ότι μπορεί να τραβήξει μόνο άσους από την τράπουλα. Καλό θα ήταν να θυμάται ότι στο Ατλάντικ Σίτι, οι επιχειρήσεις του στα καζίνο κατέληξαν πολλές φορές σε χρεοκοπία.

Απόδοση - Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου