Ο Πούτιν γιορτάζει την Ημέρα της Νίκης με φόντο την ήττα στην Ουκρανία

Του Leonid Bershidsky

Η Ημέρα της Νίκης στις 9 Μαΐου, που τιμά τον θρίαμβο της Σοβιετικής Ένωσης επί της ναζιστικής Γερμανίας το 1945, εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη επίσημη γιορτή στη Ρωσία του (Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ) Πούτιν και ο ακρογωνιαίος λίθος της ιδεολογίας της. Φέτος, η Μόσχα θα τη γιορτάσει και πάλι με μια μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία και μια ομιλία του Πούτιν μπροστά στα στρατεύματα - η οποία θα λάβει κανονικά χώρα παρά το περιστατικό με το drone που καταρρίφθηκε στο Κρεμλίνο την περασμένη εβδομάδα (η Ουκρανία αρνείται την εμπλοκή της).

Ωστόσο, η Ρωσία σπάνια έχει βρεθεί τόσο μακριά από μία νίκη όσο σήμερα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα του Πούτιν είναι ότι σχεδόν κανείς, εκτός από τον καταπιεσμένο ρωσικό πληθυσμό, δεν τον φοβάται πια.

Ένα χρόνο και δύο μήνες μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ο ρωσικός στρατός βρίσκεται σε θέση άμυνας. Μετά τις αποτυχίες του περασμένου φθινοπώρου που είχαν ως αποτέλεσμα η Ρωσία να χάσει τμήματα του εδάφους που κατέλαβε στην περιοχή του Χάρκοβο στα βόρεια και στην περιοχή της Χερσώνας στα νότια της Ουκρανίας, πέρασε τον χειμώνα σκάβοντας κατά μήκος της γραμμής του μετώπου των 1.000 χιλιομέτρων, με την επιθετική δράση να περιορίζεται σε μια ανεπιτυχή εκστρατεία πυραυλικών επιθέσεων για την καταστροφή των ενεργειακών υποδομών της Ουκρανίας και σε μετωπικές επιθέσεις κατά των ουκρανικών οχυρώσεων στην ανατολική περιοχή του Ντονμπάς. Εκεί, η μόνη πόλη που κατάφεραν να καταλάβουν οι εισβολείς ήταν η μικρή πόλη Σολεντάρ. Αν και πιέζονται σοβαρά, οι ουκρανικές δυνάμεις στο Μπαχμούτ, τη Μαρίνκα, την Αβντίεβκα και το Βουχλεντάρ εξακολουθούν, σε διαφορετικό βαθμό, να αντέχουν.

Τώρα, οι υποστηρικτές του πολέμου στη Ρωσία αναμένουν έντρομοι μια ουκρανική αντεπίθεση. Στην εφαρμογή Telegram, κυκλοφορούν φήμες για ένα σχέδιο εκτόξευσης πολλαπλών drones που αγοράστηκαν από Ουκρανούς στην Κίνα, στα ρωσικά χαρακώματα. Τα ουκρναικά στρατεύματα συγκεντρώνονται σε πολλαπλά σημεία του μετώπου, σε μια απειλή που δείχνει ότι θα επιχειρήσουν να διασχίσουν τον Δνείπερο για να διεκδικήσουν πίσω την κύρια κατάκτηση της Ρωσίας, τη χερσαία γέφυρα προς την Κριμαία. Ο Igor Girkin, γνωστός και ως Strelkov, βετεράνος της ρωσικής εκστρατείας του 2014 κατά της Ουκρανίας και τώρα επικριτής του Κρεμλίνου, προέβλεψε για πρώτη φορά ότι η Ρωσία θα χάσει τον πόλεμο.

"Ακόμη και για μια "αξιοπρεπή, μη θανατηφόρα ήττα" (κατά την οποία οι εχθροί εγκαταλείπουν τα σχέδιά τους για την πλήρη διάσπαση της Ρωσίας) θα πρέπει να πολεμήσουμε πολύ και σκληρά", ανέφερε ο Strelkov στο κανάλι του στο Telegram, το οποίο ακολουθούν σχεδόν 800.000 συνδρομητές.

Δεν είναι μόνο οι "θυμωμένοι πατριώτες" σαν τον Strelkov που αισθάνονται ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά. Οι ηχογραφήσεις που διέρρευσαν, υποτίθεται από ιδιωτικές συνομιλίες στις οποίες συμμετείχαν γνωστοί Ρώσοι επιχειρηματίες, αποκαλύπτουν έναν θυμό, αν όχι για την ίδια την εισβολή, τότε για τον αδέξιο χειρισμό της από το Κρεμλίνο και για τη μακροπρόθεσμη ζημιά που προκλήθηκε στους διεθνείς δεσμούς της ρωσικής επιχειρηματικής κοινότητας.

Οι απλοί Ρώσοι δηλώνουν στους δημοσκόπους ότι υποστηρίζουν τη λεγόμενη "ειδική στρατιωτική επιχείρηση" στην Ουκρανία. Εξάλλου, η έκφραση της αντίθετης γνώμης μπορεί να κοστίσει ακριβά, όπως δείχνουν χιλιάδες δικαστικές αποφάσεις εναντίον όσων διαφωνούν με τον πόλεμο. Αλλά όταν τους τίθενται πιο συγκεκριμένες ερωτήσεις, η πλειοψηφία δείχνει απροθυμία να δωρίσει ακόμη και μικρά χρηματικά ποσά στον στρατό και αναμένει ένα νέο κύμα επιστράτευσης σύντομα ένδειξη του κλίματος της απαισιοδοξίας για την πρόοδο του πολέμου. Οι  προσπάθειες της προπαγανδιστικής μηχανής και του κατασταλτικού μηχανισμού απέτυχαν να πείσουν τους περισσότερους Ρώσους ότι έχουν πραγματικό συμφέρον από την εισβολή. Η ιδέα του υπαρξιακού πολέμου της Ρωσίας εναντίον της Δύσης μπορεί να είναι ελκυστική σε κάποιο επίπεδο, αλλά όχι σε προσωπικό.

Οι αξιωματούχοι στις ρωσικές περιοχές, ειδικά σε αυτές που βρίσκονται κοντά στην Ουκρανία, ανησυχούν επίσης όλο και περισσότερο καθώς οι επιθέσεις με drones, πυροβολικό κλπ γίνονται όλο και συχνότερες. Την περασμένη εβδομάδα, δύο τρένα εκτροχιάστηκαν από βόμβες στην περιοχή Μπριάνσκ, ενώ πόλεις και χωριά βομβαρδίζονται πλέον σχεδόν συστηματικά. Σε μερικές περιοχές, οι ανησυχίες για την ασφάλεια οδήγησαν στην ακύρωση των παρελάσεων της Ημέρας της Νίκης.

Ακόμα και οι πιο δραστήριοι συμμετέχοντες στην εισβολή, οι διοικητές των ρωσικών τακτικών, ημιεπίλεκτων και παράτυπων δυνάμεων, δεν είναι σχεδόν ενωμένοι απέναντι στη σταθερά τρομερή ουκρανική αντίσταση. Την περασμένη εβδομάδα, ο Yevgeny Prigozhin, ιδρυτής του μισθοφορικού στρατού Wagner, εμφανίστηκε σε ένα βίντεο με φόντο τα πτώματα των ανδρών του, απειλώντας να αποσύρει τις δυνάμεις του από το Μπαχμούτ, αν δεν αυξηθεί η προμήθεια πυρομαχικών από τον στρατό. Οι ανώτατοι διοικητές που, όπως είπε ο Prigozhin, λιμοκτονούσαν σκόπιμα τον Wagner από σφαίρες πυροβολικού θα "έτρωγαν τα σπλάχνα των μαχητών μας στην κόλαση", βρυχήθηκε.

Ακόμα και οι πιο δραστήριοι παίκτες της εισβολής, οι διοικητές των ρωσικών δυνάμεων, δεν είναι ιδιαίτερα ενωμένοι απέναντι στη σταθερή ουκρανική αντίσταση. Την περασμένη εβδομάδα, ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, ιδρυτής του μισθοφορικού στρατού Wagner, εμφανίστηκε σε ένα βίντεο με φόντο τα πτώματα των ανδρών του, απειλώντας να αποσύρει τις δυνάμεις του από το Μπαχμούτ, αν δεν αυξηθεί η προμήθεια πυρομαχικών από τον ρωσικό στρατό.

Αν και ο Πριγκόζιν πήρε πίσω τις απειλές του - αλλά όχι τη ρητορική του - αφού προφανώς έλαβε κάποιες υποσχέσεις από τη στρατιωτική διοίκηση, οι σκληρές επιθέσεις του στους στρατηγούς δεν αποπνέουν εμπιστοσύνη σε μια ρωσική νίκη.

Στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, η Ρωσία έχει αποτύχει στην προσπάθειά της να οικοδομήσει υποστήριξη για έναν αντι-δυτικό συνασπισμό αναδυόμενων χωρών στην Ασία και την Αφρική για να αντισταθμίσει την αποφασιστική υποστήριξη της Δύσης στην Ουκρανία. Νωρίτερα αυτό το μήνα, η Ινδία και η Κίνα, οι υποτιθέμενοι στρατηγικοί εταίροι της Ρωσίας, ψήφισαν αμφότερες υπέρ ενός ψηφίσματος των Ηνωμένων Εθνών που, μεταξύ άλλων, περιέγραφε τη Ρωσία ως επιτιθέμενη και εξέφραζε ανησυχία για περαιτέρω επεκτατικές ενέργειες εκ μέρους της. Παρόλο που η Κίνα αρνήθηκε αργότερα ότι υποστήριξε τη συγκεκριμένη διατύπωση, η ψηφοφορία, μετά την τηλεφωνική συνομιλία του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ με τον Ουκρανό ομόλογό του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δεν θα ερμηνευτεί στο Κρεμλίνο ως φιλική χειρονομία, ειδικά από τη στιγμή που δεν υπάρχει στρατιωτική βοήθεια από την Κίνα και οι μεγάλες κινεζικές εταιρείες διστάζουν να προμηθεύσουν τη Ρωσία με ηλεκτρονικά είδη που δεν μπορεί πλέον να αγοράσει στη Δύση λόγω των κυρώσεων.

Ένας άλλος δυνητικός σύμμαχος, η Νότια Αφρική, έχει προειδοποιήσει το Κρεμλίνο ότι θα πρέπει να σεβαστεί την εντολή του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τη σύλληψη του Πούτιν, αν ο Ρώσος πρόεδρος συμμετάσχει σε μια σύνοδο κορυφής εκεί τον Αύγουστο. Η Νότια Αφρική έχει προτείνει  να συμμετάσχει ο Πούτιν ψηφιακά.

Ακόμη και οι πρώην φιλορώσοι ηγέτες των μετασοβιετικών χωρών δρουν πιο ανεξάρτητα. Οι ηγέτες της Αρμενίας και του Καζακστάν φαίνεται να έχουν ξεχάσει ότι χρειάστηκαν πρόσφατα ρωσική στρατιωτική υποστήριξη σε απειλητικές καταστάσεις και αναζητούν ανοιχτά συμμάχους αλλού. Φέρεται να αποδέχθηκαν τις προσκλήσεις του Πούτιν για τις εορταστικές εκδηλώσεις της 9ης Μαΐου στη Μόσχα. Μερικοί μετασοβιετικοί ηγέτες θα είναι οι μόνοι ξένοι αξιωματούχοι που θα παρευρεθούν, χωρίς να φαίνεται όμως ότι επιδεικνύουν πραγματική αλληλεγγύη στον Ρώσο δικτάτορα.

Εξαιτίας της εισβολής στην Ουκρανία, η Ρωσία συνορεύει πλέον μόνο με εχθρικές απέναντί της χώρες (όπως η Φινλανδία που μόλις εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ) ή με χώρες που υποβαθμίζουν την υποστήριξή τους στον πόλεμο του Πούτιν.

Ακόμη και η φαινομενική ανθεκτικότητα της ρωσικής οικονομίας - το ΑΕΠ αναμένεται να ξαναρχίσει να αυξάνεται το δ' τρίμηνο του 2023, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Bloomberg - σηματοδοτεί την απουσία μιας ολοκληρωτικής ήττας παρά μια νίκη: Τα έσοδα από τις εξαγωγές έχουν συρρικνωθεί και οι παραδοσιακές αγορές έχουν χαθεί.

Ο Πούτιν δεν έχει πολλά να γιορτάσει την Ημέρα της Νίκης. Μέσα σε μόλις ένα χρόνο μιας εγκληματικής, κακοσχεδιασμένης και κακοδιοικούμενης στρατιωτικής εκστρατείας, έπληξε μόνος του τη Ρωσία από κάθε άποψη. Το χειρότερο από όλα για έναν δικτάτορα που βασίζεται στις απειλές και τη βία για να διατηρήσει το κύρος του ρωσικού κράτους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, η ικανότητά του να θέτει κόκκινες γραμμές έχει σταθερά πληγεί. Οι επιθέσεις κατά ρωσικών υποδομών και δημόσιων προσώπων - με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον φιλοπόλεμο συγγραφέα Ζαχάρ Πριλέπιν, ο οποίος επέζησε μετά βίας από έκρηξη αυτοκινήτου την περασμένη εβδομάδα - δεν έχουν προκαλέσει κανένα είδος αντιποίνων. Η Ρωσία έχει επίσης χάσει την ικανότητά της να χαλιναγωγήσει τους πρώην υποτελείς της Σοβιετικής Ένωσης και ο ρόλος της απέναντι σε μεγάλες χώρες της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής μοιάζει όλο και περισσότερο με εκείνον ενός ικέτη παρά ενός παγκόσμιου κέντρου εξουσίας.

Έχει προκύψει μια σαφής αποσύνδεση μεταξύ των ταπεινώσεων που μπορεί να υποστεί η Ρωσία εντός και εκτός του πεδίου της μάχης και της ικανότητάς της να ανταποκριθεί. Ένα πυρηνικό χτύπημα θα ήταν δυσανάλογο σε σχέση με τις προσβολές που υπέστη - και, ελλείψει αυτού του τελευταίου ατού, ο Πούτιν δεν μπορεί να κάνει πολλά εκτός από κενές απειλές. Αντί για μια σειρά από επιλογές κλιμάκωσης, εμφανίζεται ικανός μόνο για, κυριολεκτικά, την πυρηνική απειλή - η οποία θα μπορούσε να καταδικάσει το καθεστώς του, και ίσως την ίδια τη Ρωσία, προσκαλώντας μια ανάλογη απάντηση. Η προσφυγή σε αυτή την τελευταία, απελπισμένη πράξη δεν θα έφερνε τη νίκη σε κανένα σενάριο.

Τι θα μπορούσε, λοιπόν, να πει ο Πούτιν στη Ρωσία και στον κόσμο την Ημέρα της Νίκης, στην πραγματικότητα, μια ημέρα με φόντο την ήττα; Η απάντηση είναι ότι τα λόγια του δεν έχουν πλέον σημασία. Η κατάκτηση ακόμη και μιας βραχύβιας, τοπικής νίκης απαιτεί δράση, και η ουκρανική αντεπίθεση σύντομα θα δείξει τι είναι ακόμη ικανή να κάνει η Ρωσία του Πούτιν σε αυτόν τον τομέα.