Τρίτη, 08-Μαρ-2022 00:03
Ο Πούτιν, ο αρουραίος και έξι σενάρια διεξόδου
Του Andreas Kluth
Κανείς δεν ξέρει πώς θα τελειώσει ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, ωστόσο τα περισσότερα σενάρια κυμαίνονται από το κακό έως το χειρότερο. Για να τα κατανοήσει κανείς, μπορεί να ξεκινήσει εξετάζοντας ποιος είναι αναμφίβολα ο πιο διαβόητος "αρουραίος" στον κόσμο.
Αυτός είναι εκείνος τον οποίο ο νυν πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν ισχυρίζεται ότι κάποτε - όταν ήταν παιδί στο τότε Λένινγκραντ - κυνήγησε μέσα σε μια στοά. Όταν ο Πούτιν τον στρίμωξε σε μια γωνία χωρίς διαφυγή, ο αρουραίος γύρισε και του επιτέθηκε.
Γιατί ο Πούτιν βεβαιώθηκε ότι αυτή η μικρή ιστορία θα συνεχίζει να ανακυκλώνεται μεταξύ όσων παρατηρούν τη Ρωσία σε όλο τον κόσμο; Η λογική σκέψη ως προς αυτό είναι ότι πρόκειται για ακόμη μια από τις κεκαλυμμένες απειλές του. Είμαι ο συγκεκριμένος αρουραίος, μόνο που έχω και πυρηνικά νύχια, υπονοεί. Οπότε μη με στριμώχνετε.
Αυτό το πλεονέκτημα - ας το ονομάσουμε "οπτική του αρουραίου" - πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν σε όλα τα πιθανά σενάρια. Εάν η ανάλυση αφορούσε το τι είναι καλό για τη Ρωσία, η εισβολή δεν θα είχε ξεκινήσει ποτέ και θα μπορούσε να τερματιστεί ανά πάσα στιγμή με μια διευθέτηση κατόπιν διαπραγματεύσεων. Άλλωστε, η επίθεση μονάχα έπληξε τα ρωσικά εθνικά συμφέροντα, απομονώνοντας τη χώρα διεθνώς και εξαθλιώνοντας περισσότερο τον πληθυσμό της. Ωστόσο η Ρωσία δεν είναι εδώ ο αποφασιστικός παράγοντας. Αυτός είναι ο μεταφορικός "αρουραίος" με έδρα το Κρεμλίνο.
Κατά τα φαινόμενα, ο Πούτιν είναι τούτες τις μέρες απομονωμένος και στην δική του ψυχική και πνευματική πραγματικότητα. Σε αντίθεση με τους Σοβιετικούς προκατόχους του, δεν έχει ένα Πολιτικό Γραφείο γύρω του ή άλλους αξιόπιστους μηχανισμούς εξισορρόπησης και ελέγχου. Αποφασίζει μόνος του. Και όπως και άλλοι σημερινοί ή παλαιότεροι τύραννοι - στο μυαλό έρχεται ο Σαντάμ Χουσεΐν - έχει λόγους να ανησυχεί ότι η δική του πολιτική αποτυχία είναι λιγότερο πιθανό να καταλήξει σε μια μακρόσυρτη αλλά τελικά ήπιας μορφής αποστρατεία παρά σε κάτι αρκετά πιο βίαιο και ριζικό.
Επομένως, από την οπτική γωνία του αρουραίου, υπάρχουν πολλές στοές - αδιέξοδα τριγύρω. Έχοντας υπ’ όψιν αυτό το στοιχείο, τα σενάρια έχουν ως εξής:
Μια ηρωική ουκρανική άμυνα που θα απωθούσε πραγματικά τις ρωσικές δυνάμεις παραμένει στρατιωτικά μάλλον απίθανη, αλλά είναι φυσικά το προτιμώμενο αποτέλεσμα για το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Μια τραυματισμένη αλλά θριαμβεύουσα Ουκρανία θα συνδεόταν άμεσα με μια προσφάτως εντυπωσιακά συνεκτική και αποφασιστική Ευρωπαϊκή Ένωση και θα επιτάχυνε την ένταξή της στη δημοκρατική Δύση. Το ΝΑΤΟ θα είχε μια νέα αίσθηση σκοπού. Η Κίνα, με το βλέμμα της στραμμένο στην Ταϊβάν, θα σκεφτόταν δύο φορές πριν προκαλέσει προβλήματα.
Ωστόσο ο Πούτιν θα ήταν σε αυτήν ακριβώς τη μεταφορική "γωνία". Υποδύεται τον υπερασπιστή της Ρωσίας ενάντια σε μια υποτιθέμενα επιθετική Δύση και τον λυτρωτή των εθνικά Ρώσων και των αδελφών Σλάβων παντού στον κόσμο. Μια ουκρανική νίκη θα έκανε όλη αυτή την προπαγάνδα έωλη. Δεν θα μπορούσε να επιβιώσει πολιτικά από μια ήττα και το ξέρει. Επομένως, δεν θα επιτρέψει αυτό το σενάριο να γίνει πραγματικότητα. Αντί να αποσυρθεί, θα ακολουθήσει έναν από τους άλλους τρεις δρόμους.
Θα μπορούσε να κλιμακώσει την επίθεση δραματικά - αλλά και πάλι, μόνο με συμβατικά όπλα. Βασικά, αυτό σημαίνει βομβαρδισμός ισοπέδωσης της Ουκρανίας μέχρι την υποταγή της. Η απώλεια αμάχων και ζωών στρατιωτικών θα ήταν φρικτή σε αριθμούς, αλλά τον Πούτιν λίγο θα τον ένοιαζε. Θα ενσωμάτωνε μια "βουρκωμένη" και αγανακτισμένη Ουκρανία - είτε ως κατ’ όνομα ανεξάρτητο κράτος-μαριονέτα είτε ως επαρχία της Μεγάλης Ρωσίας - και ίσως να πρόσθετε στο μείγμα του "ενιαίου" κράτους και τη Λευκορωσία.
Για να καταστείλει τη διαφωνία στο εσωτερικό της χώρας του και στην Ουκρανία, ο Πούτιν θα έπρεπε να ολοκληρώσει τη μετατροπή της Ρωσίας σε αστυνομικό κράτος, εξαλείφοντας και διώκοντας και τα τελευταία υπολείμματα ελευθερίας του λόγου. Η αυτοκρατορία του θα γινόταν μόνιμος παρίας εντός της διεθνούς κοινότητας. Ο κόσμος θα βρισκόταν μπροστά σε ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα.
Ή θα μπορούσε να κλιμακώσει λιγότερο δραματικά, στέλνοντας αρκετές ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Ουκρανία προκειμένου να αποφύγει την απόλυτη ήττα. Η χώρα θα μπορούσε στη συνέχεια να γίνει αυτό που ήταν το Αφγανιστάν για τον Σοβιετικό ηγέτη Λεονίντ Μπρέζνιεφ μετά το 1979 ή για τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους μετά το 2001: ένα τέλμα.
Το κόστος σε ανθρώπινες απώλειες θα εξακολουθούσε να είναι σοκαριστικό - πάνω απ' όλα για τους Ουκρανούς, αλλά και για τους Ρώσους στρατιώτες και τους απλούς Ρώσους που θα υφίσταντο χειρότερη καταστολή και δυσκολίες από τις κυρώσεις. Τον Πούτιν δεν θα το πείραζε κάτι τέτοιο, υπό την προϋπόθεση ότι θα πίστευε ότι η θέση του στο Κρεμλίνο παραμένει ασφαλής. Από την οπτική του αρουραίου, ωστόσο, ένα τέλμα μοιάζει πολύ με το να κολλάς σ’ εκείνη τη γωνία του διαδρόμου επ' αόριστον.
Εάν είναι πραγματικά σαν τον αρουραίο που του επιτέθηκε, ο Πούτιν θα εξετάσει τουλάχιστον μια άλλη - κυριολεκτικά πυρηνική - επιλογή. Είναι εκείνο το οποίο έχει ήδη υπαινιχθεί. Ισχυριζόμενος ότι το ΝΑΤΟ και η ΕΕ τον στριμώχνουν υποστηρίζοντας την Ουκρανία με όπλα και άλλα μέσα, θα μπορούσε να εξαπολύσει ένα ή περισσότερα "περιορισμένα" πυρηνικά πλήγματα με τις λεγόμενες "τακτικές κεφαλές".
Θα στοιχημάτιζε ότι η Δύση δεν θα ανταπέδιδε για λογαριασμό της Ουκρανίας, γιατί αυτό θα πυροδοτούσε μια πυρηνική ανταλλαγή με μεγαλύτερα "στρατηγικά" όπλα, που θα κατέληγε σε μια Αμοιβαία Εξασφαλισμένη Καταστροφή (MAD), όπως ήταν γνωστό ένα τέτοιο σενάριο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Όπως όμως ο αρουραίος, θα έπαιρνε το ρίσκο.
Η Ουκρανία, όπως και η Ιαπωνία το 1945, δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να παραδοθεί. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι στρατιωτικοί αναλυτές αποκαλούν αυτή τη στρατηγική "κλιμάκωση για την αποκλιμάκωση". Ωστόσο ο κόσμος δεν θα ήταν ποτέ ο ίδιος. Τα ονόματα Χιροσίμα και Ναγκασάκι θα είχαν νέους εταίρους στη λίστα της καταστροφής της ανθρωπότητας. Κι όμως, ο Πούτιν θα μπορούσε να πει ότι βγήκε από τη γωνία ενός κάποιου διαδρόμου.
Υπάρχουν και πιο αισιόδοξα σενάρια. Παρά το τείχος προπαγάνδας και της παραπληροφόρησης του Πούτιν, αρκετοί Ρώσοι κατανοούν τις συνθήκες της απρόκλητης εισβολής του και τους κατακλυσμικούς κινδύνους. Θα μπορούσαν να επαναστατήσουν. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να λάβει τη μορφή ενός κινήματος ευρείας βάσης με επίκεντρο έναν ηγέτη της αντιπολίτευσης όπως ο Αλεξέι Ναβάλνι. Ή θα μπορούσε να είναι ένα ευρύ ή πιο "στενό" πραξικόπημα μέσα από την ελίτ του ρωσικού κράτους.
Κανένα είδος εξέγερσης δεν φαίνεται δυστυχώς πιθανό προς το παρόν. Οι Ρώσοι μπορεί να έχουν παρατηρήσει ότι οι Λευκορώσοι της διπλανής "πόρτας" αντιστέκονται ηρωικά στον δικτάτορά τους από τον Αύγουστο του 2020, χωρίς επιτυχία, αλλά με πολλή βάναυση καταστολή. Και όποιο μέλος του στενού κύκλου του Πούτιν έχει απομείνει να σκέφτεται ένα πραξικόπημα, θα θυμάται τη μοίρα των συνωμότων γύρω από τον Claus von Stauffenberg το 1944 στη χιτλερική Γερμανία.
Ωστόσο, μια εγχώρια ρωσική επανάσταση θα ήταν μακράν το καλύτερο σενάριο. Το νέο καθεστώς στη Μόσχα θα μπορούσε να ρίξει την ευθύνη της επίθεσης αποκλειστικά στον Πούτιν, κάτι που τυγχάνει να είναι και αλήθεια. Θα μπορούσε επομένως να αποσυρθεί από την Ουκρανία χωρίς να φανεί αδύναμο. Η διεθνής κοινότητα θα μπορούσε να υποδεχθεί ξανά τη Ρωσία με ανοιχτές αγκάλες. Ο κόσμος, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, θα γινόταν καλύτερος.
Ένα δεύτερο καλύτερο αλλά κάπως πιο εύλογο σενάριο περιλαμβάνει το Πεκίνο. Επισήμως, η Κίνα υπό τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ είναι, αν όχι σύμμαχος της Ρωσίας, τουλάχιστον εταίρος της στο να "κοιτάζει στραβά" και με αποδοκιμασία μια Δύση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Όμως η Κίνα θεωρεί τον εαυτό της ανερχόμενη δύναμη και τη Ρωσία μια δύναμη σε πτώση. Κατά την οπτική του Σι, ο Πούτιν είναι μερικές φορές χρήσιμος, ωστόσο η πολύ στενή σύνδεση μαζί του μπορεί να κουβαλά μαζί της και κινδύνους.
Ειδικότερα, η Κίνα έχει βαθιά εσωτερική "σύγκρουση" σχετικά με την επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία επειδή παραβιάζει την εθνική κυριαρχία μιας άλλης χώρας, δηλαδή την αρχή την οποία θα επικαλείτο ο Σι αν ποτέ αποπειράτο να "καταπιεί" την Ταϊβάν (την οποία θεωρεί κινεζική επαρχία) και απαιτούσε από τις ΗΠΑ να μείνουν έξω από τη σύγκρουση. Και η Κίνα, η οποία διαθέτει ένα μικρό αλλά ταχέως αναπτυσσόμενο πυρηνικό οπλοστάσιο, σίγουρα δεν θα υποστήριζε τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων και το επακόλουθο παγκόσμιο χάος.
Προς το παρόν, η αμφιθυμία του Σι έχει καταδικάσει το Πεκίνο σε μια μακροπρόθεσμα μη βιώσιμη "διπλή γλώσσα". Στα Ηνωμένα Έθνη αυτή την εβδομάδα, 141 χώρες ψήφισαν την αποδοκιμασία της επιθετικότητας του Πούτιν. Η Κίνα θα μπορούσε να είχε ενταχθεί στους τέσσερις αποσυνάγωγους (Λευκορωσία, Βόρεια Κορέα, Ερυθραία και Συρία) οι οποίοι καταψήφισαν μαζί με τη Ρωσία το ψήφισμα. Αντίθετα, μαζί με άλλες 34 χώρες, απλώς απείχε.
Εάν η Κίνα αποφάσιζε να συγκρατήσει τον Πούτιν, θα είχε την δύναμη να το πράξει. Θα μπορούσε να αποσύρει τα οικονομικά και διπλωματικά μέσα σωτηρίας που χρειάζεται η Μόσχα. Ταυτόχρονα μπορούσε να βρει διακριτικά μυστικές παγίδες για αρουραίους στις άκρες των διαδρόμων.
Σε τελική ανάλυση, ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσετε έναν αρουραίο ο οποίος βρίσκεται στη γωνία είναι συνήθως να τον αφήσετε να δραπετεύσει πριν κάνει περισσότερο κακό.