H Ελλάδα και τα κροκοδείλια δάκρυα για το χρέος

Του Mark Gilbert

Ο Paul Kazarian λέει ότι ξόδεψε "δεκάδες εκατομμύρια δολάρια" για να συγκροτήσει μια ομάδα 100 αναλυτών που ελέγχουν διεξοδικά τα στοιχεία του ενεργητικού και του παθητικού στην Ελλάδα. Θεωρεί όλοι οι υπόλοιποι -συμπεριλαμβανομένων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, των οίκων αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και της ίδιας της ελληνικής κυβέρνησης- υπερτιμούν μαζικά το πρόβλημα του χρέους ως προς την οικονομική παραγωγή της χώρας. Το πρόβλημα είναι ότι όσο περισσότερο προσπαθεί να πείσει τον κόσμο να αποδεχθεί τη δική του εκδοχή των αριθμών, τόσο πιο δύσκολο μπορεί να καταστεί για την Ελλάδα να κερδίσει την πρόσθετη ελάφρυνση του χρέους, η οποία κρίνεται από την πλειονότητα των οικονομικών αναλυτών ως ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη της.

Ο Kazarian, ένας αναλυτής που έχει εκπαιδευτεί (πού αλλού;) στην Goldman Sachs, λέει ότι η εταιρεία επενδύσεων που ίδρυσε το 1988, ηJaponica Partners, είναι η μεγαλύτερη ιδιωτική κάτοχος ελληνικού δημόσιου χρέους. Από όταν γνωστοποίησε το ενδιαφέρον του, πριν από τέσσερα χρόνια, έχει αρνηθεί να αποκαλύψει πόσα έχει επενδύσει συνολικά ή τι τιμήματα έχει πληρώσει.

Δεν πρόκειται για τη συνηθισμένη ιστορία ενός ομολογιούχου που προσπαθεί να ενισχύσει την αξία των επενδύσεών του προβάλλοντας το βιβλίο του. Αυτό που προσπαθεί να κάνει ο Kazarian τα τελευταία τέσσερα χρόνια είναι να χειριστεί το κυρίαρχο έθνος της Ελλάδας με τον ίδιο τρόπο που θα χειριζόταν μια εταιρεία που έχει εξαγοράσει: αναλύοντας, δηλαδή, τα στοιχεία του ενεργητικού και του παθητικού της, αναζητώντας τρόπους για την ενίσχυση της αξίας των περιουσιακών της στοιχείων με παράλληλη μείωση των υποχρέωσεών της και, το πιο σημαντικό, επιχειρώντας να εγκαταστήσει τους δικούς του διαχειριστές ώστε να πάρουν τον έλεγχο. Όσο περισσότερο σκέφτεται κανείς το τελευταίο, τόσο πιο ενοχλητική γίνεται η εκτεταμένη παρουσία του Kazarian στην ελληνική χρηματοπιστωτική σκηνή.

Ως κεντρικός ομιλητής στο συνέδριο "Η Ώρα της Ελληνικής Οικονομίας" που διοργάνωσε το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο στην Αθήνα τη Δευτέρα, ο "τα λέω έξω από τα δόντια" Αμερικανός, με τα χαρακτηριστικά γυαλιά κατάφερε να μετατρέψει το απόγευμα σε ένα Σόου του Paul Kazarian, κατσαδιάζοντας το κοινό του και τους συναδέλφους συνομιλητές του με έναν ιδιαίτερο συνδυασμό χλευασμού και υπόκωφης γοητείας.

Παρουσιάζοντας ένα πλήθος πολύτιμων συμβουλών από μια παρουσίαση που εκτεινόταν σε περισσότερες από 110 διαφάνειες (ξεκάθαρα, ο Kazarian τις γνωρίζει όλες απ’έξω), ο χρηματοοικονομικός σύμβουλος εξαπέλυσε έναν ενοχοποιητικό ισχυρισμό εναντίον των οικοδεσποτών του: η Ελλάδα, είπε, ρίχνει κροκοδείλια δάκρυα για την ελάφρυνση του χρέους.

Όλοι οι υπόλοιποι συμφωνούν, μέσες άκρες, πως το χρέος της Ελλάδας ανέρχεται στο 170% του ΑΕΠ της. Πρόκειται μακράν για το υψηλότερο χρέος μεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ που διακωμωδεί το μέγιστο όριο του 60% που υπαγορεύει η Συνθήκη του Μάαστριχτ για τα μέλη της Ευρωζώνης.

Ωστόσο ο Kazarian ισχυρίζεται πως όσοι καταλήγουν σε αυτόν τον αριθμό έχουν ένα "πολύ, πολύ, πολύ μεγάλο ελάττωμα στο μοντέλο τους". Ο ίδιος καταλήγει σε ένα πολύ πιο διαχειρίσιμο (ή και ενάρετο) λόγο χρέους προς ΑΕΠ της τάξης του 45% λογίζοντας κάθε προηγούμενη αναδιάρθρωση ως ακύρωση του χρέους και αντιμετωπίζοντας όλα τα υποτιθέμενα περιουσιακά στοιχεία της χώρας σαν να ήταν εργοστάσια, απόθεμα ή πνευματική ιδιοκτησία μιας επιχείρησης. Οι υπολογισμοί του περιλαμβάνουν την κατάρτιση ενός ενοποιημένου ισολογισμού για την Ελλάδα ο οποίος, όπως λέει, εμφανίζει το συνολικό ποσό των στοιχείων του ενεργητικού και του παθητικού αξίας 500 δισ. ευρώ για έναν οργανισμό που απασχολεί 600.000 εργαζόμενους με ετήσιες δαπάνες που υπερβαίνουν τα 90 δισ. ευρώ.
 
Υπάρχει ένα  αξιέπαινο τμήμα της μεθοδολογίας σε αυτή την παράνοια. Εάν, πράγματι, αντιμετωπίσεις κάθε προηγούμενη αναδιάρθρωση του χρέους ως μία επί της ουσίας ακύρωση του χρέους που τραβάει μια γραμμή και ξεκινά από το μηδέν, το φορτίο συρρικνώνεται. Και με την επέκταση της διάρκειας ωρίμανσης, τις περιόδους χάριτος και τη μείωση των επιτοκίων, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι επίσημοι πιστωτές της Ελλάδας έχουν ήδη ανακουφίσει αρκετά από τον πόνο. Αλλά το να στοιβάζεις τα περιουσιακά στοιχεία μιας χώρας έναντι των υποχρεώσεων της για να καταλήξεις σε ένα καθαρό ποσό χρέους μοιάζει διαισθητικά τρελό -ο Kazarian λέει πως αν προστεθεί ο Παρθενώνας στο υπολογιστικό του φύλλο τότε προκύπτει μια μικροσκοπική διαφορά στα όρια του "λάθους στρογγυλοποίησης", αλλά μπορείτε να δείτε πώς τέτοιες κινήσεις τείνουν να υπονομεύσουν τα επιχειρήματά του. Σύμφωνα με τη λογιστική μέθοδο του, άλλες χώρες όπως η Ιταλία ή η Πορτογαλία δεν επωφελούνται με τον ίδιο τρόπο, διότι δεν έχουν συμφωνήσει σε παρόμοια προγράμματα αναδιάρθρωσης του χρέους.

Στη συζήτηση στο πάνελ που ακολούθησε μετά την παρουσίαση του Kazarian, ο Frank Gill, επικεφαλής της  Standard & Poors για τις ευρωπαϊκές κρατικές αξιολογήσεις επιχείρησε να εξηγήσει πως ενώ το χρέος της Ελλάδας είναι διαχειρίσιμο, η κατάστασή της δεν είναι βιώσιμη δεδομένου ότι το ΑΕΠ έχει συρρικνωθεί κατά 30% τα τελευταία πέντε χρόνια, επισημαίνοντας ότι τα μη ρευστοποιήσιμα στοιχεία ενεργητικού όπως ο Παρθενώνας δεν μπορούν να συμβάλουν ώστε να αποτραπεί μια χρεοκοπία. Αφού έδωσε μάχη με τις συνεχείς παρεμβάσεις του Kazarian στην προσπάθεια του να στηρίξει την άποψη πως ο λόγος του χρέους προς ΑΕΠ είναι περίπου 170%, ο Gill προσπάθησε πιο δραστικά να κερδίσει λίγο χρόνο ομιλίας χωρίς αποτέλεσμα:

Gill: Μόλις μιλήσατε για περίπου 20 λεπτά.

Kazarian: Αυτό συνέβη επειδή εγώ ήμουν κεντρικός ομιλητής, ενώ εσείς όχι.

Πέρα από όσα κάνει για να κερδίσει τις εντυπώσεις, είναι η προσπάθεια του Kazarian να ορίσει τον εαυτό του ως κυνηγό ταλέντων για τη στελέχωση της ελληνικής διοίκησης που προσβάλλει τις φιλελεύθερες ευαισθησίες μου, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για το σπίτι της δημοκρατίας. Αυτή την εβδομάδα, είπε στο ακροατήριο του από κυβερνητικούς αξιωματούχους και επιχειρηματικούς ηγέτες στο συνέδριο της Αθήνας ότι οι σημερινοί Έλληνες ηγέτες απλά δεν έχουν τα προσόντα για να διοικήσουν μια επιχείρηση αυτού του μεγέθους και κλίμακας. "Δεν είναι το χρέος που είναι το πρόβλημα, είναι η διαχείριση", είπε. Προτείνοντας στην κυβέρνηση να διορίσει έναν επαγγελματία με τουλάχιστον δύο δεκαετίες εμπειρίας σε χρέος και λογιστική για να αποκατασταθεί αυτό που ο ίδιος αποκαλεί "εμπιστοσύνη και πίστη των φορολογούμενων και των παγκόσμιων αγορών κεφαλαίου", ο Kazarian είπε ότι έχει καταρτίσει έναν πίνακα υποψηφίων: "Έχουν έλθει να δώσουν συνέντευξη για εμάς. Βρίσκονται εκεί έξω".

Η ιδέα της εφαρμογής μιας εκδοχής του Άρθρου 11 της πτωχευτικής διαδικασίας σε επίπεδο χωρών ασκούσε από καιρό μια διαισθητική έλξη. Οι κρατικές χρεοκοπίες είναι ταραχώδεις, αυθαίρετες και οδυνηρές τόσο για το δανειολήπτη, όσο και για το δανειστή. Αλλά υπάρχει μία κρίσιμη, ανυπέρβλητη διαφορά ανάμεσα σε μια πτωχευμένη εταιρεία και σε ένα χρεοκοπημένο έθνος: Στο τελευταίο, οι πιστωτές δεν αποφασίζουν (και μάλιστα δεν θα έπρεπε να αποφασίζουν) ποιος είναι υπεύθυνος.

Όταν δεν παίρνει συνεντεύξεις από δυνητικούς υποψήφιους παίζοντας έναν ρόλο που δεν του έχει ανατεθεί, για κυβερνητικές θέσεις που δεν υπάρχουν, ο Kazarian περνά χρόνο προσπαθώντας να κερδίσει βήμα για τις απόψεις του στα μέσα ενημέρωσης, έχοντας κατ εκτίμηση συναντηθεί με περισσότερους από 80 δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια της "σταυροφορίας" του. Ακούγοντάς τον να μιλάει και φέτος και πέρυσι, το συμπέρασμά μου είναι ότι ο Kazarian είναι ένας εκπληκτικός αφηγητής. Αλλά η επιμονή του ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να αντιμετωπίζονται ακριβώς όπως οι εταιρείες, τόσο ως προς την ανάθεση της αναδιάρθρωσης σε νέα διοίκηση, όσο και ως προς την εφαρμογή διεθνών λογιστικών προτύπων που αντισταθμίζουν τις απαιτήσεις έναντι των υποχρεώσεων προκειμένου να παράγουν ένα χαμηλότερο καθαρό ποσό χρέους, δεν με πείθει.

Μετά την ύφεση φέτος και πέρυσι στην Ελλάδα, οι οικονομολόγοι προβλέπουν ανάπτυξη μόλις 1% το 2017 (χαμηλότερη από την επίσημη πρόβλεψη). Όσοι τρέφουν μια συμπάθεια, από το ΔΝΤ έως τον Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα παραμένουν πεπεισμένοι ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να ξεφύγει από τέλμα της χωρίς περαιτέρω μείωση του βάρους του χρέους. Οι υπουργοί της ΕΕ λένε ότι θα συζητήσουν το θέμα όταν θα συναντηθούν την επόμενη εβδομάδα. Μπορεί οι επενδυτές να έχουν στρέψει για την ώρα την προσοχή τους στην ιταλική πολιτική σκηνή, ωστόσο τα προβλήματα στην Ελλάδα θα μπορούσαν να "ξεχειλίσουν".

O εξέχων ρόλος του Kazarian στο συνέδριο της Αθήνας με τοποθέτηση αμέσως μετά τον υπουργό Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτο, καθώς και ο ρόλος του ως ειδικού συμβούλου σε ομάδα κρούσης του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής που ερευνά τους ισολογισμούς των κρατών της ΕΕ δείχνουν ότι κερδίζει έδαφος στο κέντρο λήψης αποφάσεων των Βρυξελλών και αλλού. Αν αυτό ισχύει, φοβάμαι ότι μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις για τη χώρα.