Του Mohamed A. El-Erian
Είτε μέσω των σημάτων που εξέπεμψε η συνάντηση της Ομάδας των Επτά (G7), είτε μέσω του αποτελέσματος του τελευταίου γύρου των ευρωπαϊκών διαπραγματεύσεων για την Ελλάδα, οι αξιωματούχοι των ανεπτυγμένων χωρών αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι οικονομίες απαιτούν μία νέα απάντηση που θα πάρει τη σκυτάλη από βραχυπρόθεσμα εργαλεία που χρησιμοποιούνται κατά κόρον.
Αυτή η αναγνώριση βρισκόταν στα σκαριά επί πολύ καιρό και κρίνοντας από την λυπηρή έλλειψη ενός αξιόπιστου και λεπτομερούς σχεδίου δράσης, εξακολουθεί να χρειάζεται χρόνο για να μεταφραστεί σε πρόοδο στην πράξη.
Οικονομική στασιμότητα
Πριν τη συνάντηση της G-7 στην Ιαπωνία, πολλά κράτη-μέλη έδειξαν πως καταλαβαίνουν ότι η ατομική και συλλογική στάση τους χρειάζεται να εξελιχθεί. Η Γερμανία προειδοποίησε κατά της συνέχισης της υπερβολικής εξάρτησης από τις κεντρικές τράπεζες, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Ο Καναδάς και η Ιαπωνία προτρέπουν προς μία πιο επιθετική και ευφάνταστη χρήση της δημοσιονομικής πολιτικής και οι ΗΠΑ προειδοποιούν την Ιαπωνία να αντισταθεί στον πειρασμό να παρέμβει για να υποτιμήσει το γεν.
Την προηγούμενη εβδομάδα, οι Ευρωπαίοι εταίροι της Ελλάδας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι απαιτείται να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ελάφρυνση χρέους για αυτή την καθημαγμένη οικονομία. Σε τηλεδιάσκεψη με δημοσιογράφους την Τετάρτη, αξιωματούχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας, είπε ότι υπήρξε συμφωνία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων μερών ότι το χρέος της Ελλάδας είναι "εξαιρετικά μη βιώσιμο" και χρειάζεται ελάφρυνση. Επιπροσθέτως, ο αξιωματούχος είπε ότι τα μέρη "αποδέχθηκαν τη μεθοδολογία που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να υπολογιστεί η κατάλληλη ελάφρυνση χρέους. Αποδέχθηκαν τους στόχους αναφορικά με την ακαθάριστη χρηματοδοτική ανάγκη βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Αποδέχθηκαν ακόμη και τις χρονικές περιόδους, μία πολύ μεγάλη χρονική περίοδο κατά την πάροδο της οποίας αυτό το χρέος θα πρέπει να έχει αντιμετωπιστεί έως το 2060.
Αυτές οι αξιοσημείωτες εξελίξεις αντανακλούν μία σημαντική πρόοδο στη νοοτροπία, η οποία μετατοπίζεται πιο αποφασιστικά προς την εστίαση σε πραγματικές και διαρθρωτικές συνθήκες και μακριά από την υπερβολική έμφαση σε κυκλικούς παράγοντες. Αυτή η μετατόπιση προκαλείται από τρεις εξελίξεις: την επαναλαμβανόμενα απογοητευτική οικονομική ανάπτυξη παρά την έκτακτη νομισματική τόνωση -και στην περίπτωση της Ελλάδας, τα τεράστια πακέτα διάσωσης-, την ανησυχία ότι τα οφέλη από την αντισυμβατική εμπλοκή της κεντρικής τράπεζας αντισταθμίζονται από τους διογκούμενους κινδύνους των παράπλευρων ζημιών και απρόβλεπτων συνεπειών και την αναγνώριση ότι το πολιτικό πλαίσιο γίνεται πιο περίπλοκο καθώς τα κινήματα κατά του κατεστημένου κερδίζουν έδαφος εν μέσω της αυξανόμενης δημοφιλούς δυσπιστίας των "ελίτ" τόσο απέναντι στην κυβέρνηση όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
Ένας τέτοιος τρόπος σκέψης θα έπρεπε ει δυνατόν να οδηγήσει στην εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων υπέρ της ανάπτυξης, σε φορολογικές μεταρρυθμίσεις σε συνδυασμό με περιορισμό της δημοσιονομικής λιτότητας, σε ελάφρυνση χρέους για τομείς όπου επικρέμαται συντριπτικό χρέος και σε αποτελεσματικό παγκόσμιο συντονισμό πολιτικών.
Παρ' όλα αυτά, η μετάφραση της μεγαλύτερης συλλογικής επίγνωσης σε αξιόπιστες δράσεις παραμένει απογοητευτικά ανομοιογενής.
Δείτε την περίπτωση της Ελλάδας. Παρά την εδώ και καιρό αναγνώριση της πραγματικότητας από τους Ευρωπαίους πιστωτές - ότι η ελάφρυνση χρέους είναι αναγκαία (αν και όχι ικανή) συνθήκη προκειμένου η Ελλάδα να έχει οποιαδήποτε ρεαλιστική ευκαιρία να αποκαταστήσει τη διαρκή οικονομική και χρηματοπιστωτική βιωσιμότητα - αυτή η αναγνώριση δεν έχει μετατραπεί σε σαφή δράση. "Βασικά, πρέπει να μας διαβεβαιώσουν ότι το σύνολο των μέτρων στα οποία η Ευρώπη είναι πρόθυμη να δεσμευθεί είναι συνεπή με αυτό που θεωρούμε ότι χρειάζεται για να γίνει ελάφρυνση χρέους" είπε ο αξιωματούχος του ΔΝΤ που περιέγραψε τις διαπραγματεύσεις την Τετάρτη. "Δεν το έχουμε ακόμη αυτό".
Ως αποτέλεσμα, το Ταμείο είναι απρόθυμο να στηρίξει με δάνεια την συμβιβαστική συμφωνία για την Ελλάδα που επετεύχθη την προηγούμενη εβδομάδα. Στο μεταξύ είναι απίθανο οι G7 να εφαρμόσουν μία πολύ διαφορετική στάση πολιτικής τώρα που οι αξιωματούχοι γύρισαν στις εθνικές πρωτεύουσές τους. Ως αποτέλεσμα, η κρίσιμη μετάβαση από τα καθησυχαστικά λόγια στη λήψη αποτελεσματικών μέτρων θα αποτύχει ακόμη μία φορά να υλοποιηθεί.
Ωστόσο η μεγαλύτερη επίγνωση είναι κρίσιμο συστατικό των διαρκών προσαρμογών νοοτροπίας και της σχετιζόμενης πορείας διόρθωσης, επομένως υπάρχει ελπίδα ότι οι ανεπτυγμένες οικονομίες πλησιάζουν στο να θέσουν σε δράση μία πολυπόθητη ολοκληρωμένη πολιτική απάντηση. Έτσι, αν όχι αυτή τη φορά, ίσως την επόμενη. Όμως, ο χρόνος δεν είναι με το μέρος τους.
Μία ανησυχητική πτυχή των διαρθρωτικών εμποδίων για την ανάπτυξη είναι ότι όσο περισσότερο παραμένουν άλυτα, τόσο πιο βαθιά ενσωματώνονται στο σύστημα. Η σημερινή υστέρηση της ανάπτυξης γίνεται πιο δύσκολο να επανορθωθεί καθώς υπονομεύεται η αυριανή αναπτυξιακή δυναμική. Αυτό με τη σειρά του, διαβρώνει την ισχύ οποιασδήποτε πολιτικής απάντησης.
Αυτές οι ανησυχητικές οικονομικές συνέπειες μεγεθύνονται από τις ρευστές πολιτικές συνθήκες. Τα κινήματα κατά του κατεστημένου επωφελούνται από την πρόσφατη ιστορία της υποτονικής ανάπτυξης της οποίας τα περιορισμένα οφέλη έχει καρπωθεί ένα μικρό (και ήδη εύπορο) τμήμα του πληθυσμού. Καθώς το σύστημα περιμένει πολιτικές δράσεις, η πολιτική είναι πιθανό να διαβρώσει περαιτέρω τη στήριξη προς τα καθιερωμένα πολιτικά κόμματα και ταυτοχρόνως να μειώσει τη δυναμική για τη χάραξη εποικοδομητικής διακομματικής πολιτικής. Στο μεταξύ, η εναλλακτική -μία ριζική μετατόπιση στην εφαρμογή πιο ακραίων πολιτικών που υπαγορεύεται από κινήματα κατά του κατεστημένου- είναι πιθανό να αναχαιτιστεί από τους ελέγχους και τις ισορροπίες του συστήματος. Πράγματι, η εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα παρέχει μία ζωντανή απεικόνιση του αποτελέσματος της συγκράτησης αυτών των θεσμικών στηθαίων ασφαλείας.
Θα πρέπει να συγχαρούμε τις ανεπτυγμένες οικονομίες για την προθυμία τους να ενσωματώσουν μία μεγάλη δόση δομικών και διαρθρωτικών παραγόντων στις οικονομικές τους συζητήσεις. Όμως κάθε τρίμηνο που περιμένουν για να θεσπίσουν αξιόπιστα και ολοκληρωμένα μέτρα αυξάνει τη δυσκολία να αφαιρεθούν τα εμπόδια για την χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και καθιστά το πολιτικό πλαίσιο ακόμη πιο περίπλοκο.
