Γάζα: Η Τουρκία του Ερντογάν θέλει να αλλάξει τα δεδομένα με "τις πλάτες" του Τραμπ

Η Τουρκία κατέχει κεντρικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για τον αφοπλισμό της Χαμάς στη Γάζα, ως εγγυήτρια της εκεχειρίας μαζί με ΗΠΑ, Κατάρ και Αίγυπτο. Παρά τα εμπόδια του σχεδίου Τραμπ, η Άγκυρα πιέζει για συμμετοχή της σε δυνάμεις σταθεροποίησης, βασιζόμενη στη μοναδική της επιρροή επί της Χαμάς.

Σύμφωνα με ανάλυση του Foreign Policy, παρά την αισιοδοξία της κυβέρνησης Τραμπ για το σχέδιο ειρήνης 20 σημείων στη Γάζα, η επόμενη φάση αντιμετωπίζει σοβαρά εμπόδια, με τον αφοπλισμό της Χαμάς στην κορυφή της λίστας. Η ένοπλη αντίσταση κατά του Ισραήλ αποτελεί πυλώνα της ιδεολογίας της οργάνωσης, που αρνείται πλήρη αφοπλισμό και προτείνει μόνο πάγωμα όπλων – προτάσεις που το Ισραήλ απορρίπτει κατηγορηματικά. Ισραηλινός αξιωματούχος δήλωσε στο Foreign Policy ότι η Γάζα πρέπει να αποστρατικοποιηθεί πλήρως, με το Ισραήλ να τηρεί ήδη τις υποχρεώσεις του από την εκεχειρία.

Αυτό το αδιέξοδο αποθαρρύνει αραβικές χώρες από συμμετοχή στην προσωρινή Διεθνή Δύναμη Σταθεροποίησης (ISF), που θα επιβλέπει την ασφάλεια και τον αφοπλισμό. Η ISF θα συνεργαστεί με Συμβούλιο Ειρήνης –με "θρυλική" σύνθεση, κατά τον Τραμπ, ανακοινωτέα το 2026– και μεταβατική τεχνοκρατική επιτροπή για την καθημερινή διακυβέρνηση. Πρώην πρεσβευτής ΗΠΑ στο Ισραήλ, Νταν Σαπίρο, τονίζει ότι χωρίς μηχανισμό για παράδοση όπλων, αχρήστευση τούνελ και εξορία ηγετών Χαμάς, καμία αραβική δύναμη δεν θα ρισκάρει σύγκρουση.

Ο ρόλος - κλειδί της Τουρκίας

Η Τουρκία, μαζί με Κατάρ, ΗΠΑ και Αίγυπτο ως εγγυήτριες της εκεχειρίας, διαθέτει μακροχρόνιες σχέσεις με ηγέτες Χαμάς, φιλοξενώντας τους στην Άγκυρα. Αυτές οι δεσμοί βοήθησαν στην επίτευξη εκεχειρίας, με πρέσβη ΗΠΑ στην Τουρκία Τομ Μπαράκ να δηλώνει ότι "δεν θα είχε συμβεί χωρίς την Τουρκία και τη σχέση της με τη Χαμάς". Σαπίρο χαρακτηρίζει την τουρκική επιρροή ως "καλύτερο εργαλείο" του Τραμπ για να πείσει τη Χαμάς ότι ο χρόνος της στην εξουσία έληξε, απειλώντας απώλεια υποστήριξης από Άγκυρα.

Παρά τις ψυχρές σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας –με Ισραήλ να αποκλείει τουρκική συμμετοχή στην ISF–, η κυβέρνηση Τραμπ και η Άγκυρα πιέζουν για εμπλοκή της. Μπαράκ υπογραμμίζει την "μεγαλύτερη και αποτελεσματικότερη χερσαία δύναμη" της Τουρκίας στην περιοχή και τον διάλογό της με Χαμάς ως ιδανικό για αποκλιμάκωση. Η τουρκική ηγεσία, υπό Ερντογάν, δεν μπορεί να ανεχθεί ατελεύτητο ζήτημα, δεδομένης της ισχυρής λαϊκής υποστήριξης για Παλαιστίνη, όπως σημειώνει Σαλμάν Σαΐχ της Shaikh Group.

Προκλήσεις και αμφιβολίες για την Τουρκία

Η Γκιονουλ Τολ, ανώτερη ερευνήτρια στο Middle East Institute, εκφράζει έντονη απαισιοδοξία για τον ρόλο της Τουρκίας, τονίζοντας ότι παρόλο που η Άγκυρα διαθέτει σημαντική επιρροή επί της Χαμάς, η οργάνωση λειτουργεί με δική της εσωτερική λογική και στρατηγική σκέψη. Η Χαμάς βλέπει τον εαυτό της ως υπερασπιστή της παλαιστινιακής εθνικής υπόθεσης και πιστεύει ότι έχει πετύχει σημαντική πρόοδο απομονώνοντας το Ισραήλ διεθνώς και περιφερειακά μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023. Αν αφοπλιστεί ή διαλυθεί, φοβάται ότι θα δημιουργηθεί κενό εξουσίας, με νέες ένοπλες ομάδες να αναδύονται όσο δεν υπάρχει μόνιμη λύση στο παλαιστινιακό, κάτι που λειτουργεί ως ισχυρό κίνητρο για να επιμείνει στα όπλα της.

Επιπλέον, η ηγεσία της Χαμάς παραμένει επιφυλακτική απέναντι στις προθέσεις του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ερωτώμενη τι ωφελείται η Τουρκία προωθώντας ένα σχέδιο που υποστηρίζεται από την Ουάσινγκτον. Η Άγκυρα αυτή την περίοδο διαπραγματεύεται νέες συμφωνίες με τις ΗΠΑ και συζητά την επανένταξή της στο πρόγραμμα μαχητικών F-35, γεγονός που μπορεί να θεωρηθεί από τη Χαμάς ως ένδειξη συμβιβασμού με δυτικά συμφέροντα. Παρά τις πιέσεις από Ντόχα και Άγκυρα, ο Νταν Σαπίρο παραδέχεται ότι η Χαμάς δυσκολεύεται να παραιτηθεί οικειοθελώς από την εξουσία, αλλά η τουρκική εμπλοκή παραμένει το ισχυρότερο διαθέσιμο εργαλείο για την κυβέρνηση Τραμπ.

Το αδιέξοδο εντείνεται από την ισραηλινή κατοχή περίπου 53% της Γάζας, μετά την υποχώρηση σε "κίτρινη γραμμή" ως μέρος της εκεχειρίας, με τη Χαμάς να απαιτεί πλήρη απόσυρση στρατευμάτων πριν από κάθε αφοπλισμό – απαίτηση που το Ισραήλ απορρίπτει μέχρι πλήρους συμμόρφωσης της οργάνωσης. Ο Κατάρι εκπρόσωπος Ματζέντ αλ-Ανσάρι, σε συνέντευξη τύπου στο Doha Forum, θέτει το δίλημμα "αφοπλισμός εναντίον κατοχής", επισημαίνοντας ότι η αλληλουχία παραμένει ανοιχτή συζήτηση και ότι πλήρης αφοπλισμός δεν μπορεί να επιτευχθεί υπό συνθήκες κατοχής. Προειδοποιεί ότι γρήγορος αφοπλισμός μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλές νέες ομάδες μέσα σε μήνες, αν οι Παλαιστίνιοι αντιμετωπίσουν ίδιες απειλές, ενώ το Κατάρ ως μεσολαβητής στοχεύει σε "βιώσιμη ειρήνη" που να αποτρέπει νέα εξεγέρσεις.

Ο Νορβηγός Υπουργός Εξωτερικών Έσπεν Μπαρτ Άιντε υπογραμμίζει την κρισιμότητα, βλέποντας την Τουρκία μαζί με Κατάρ, Αίγυπτο και ΗΠΑ ως εγγυήτριες-κλειδιά για τήρηση της συμφωνίας, αλλά τονίζει ότι ο αφοπλισμός δεν εξετάζεται απομονωμένα. Η Χαμάς πρέπει να παραδώσει εξουσία σε νέα παλαιστινιακή τεχνοκρατική διοίκηση, υποστηριζόμενη από ISF και Συμβούλιο Ειρήνης, χωρίς εναλλακτικές όπως παλαιστινιακό κράτος (απορριπτόμενο από Ισραήλ) ή ρόλο Παλαιστινιακής Αρχής. Χωρίς πρόοδο σε δύο μήνες εκεχειρίας, προβλέπει είτε γρήγορη υλοποίηση δεύτερης φάσης είτε επιστροφή σε εχθροπραξίες και αναρχία.

Η ιστορία αποδεικνύει ότι ο αφοπλισμός ενόπλων οργανώσεων καθυστερεί συχνά: ο IRA χρειάστηκε επτά χρόνια μετά τη Συμφωνία Μεγάλης Παρασκευής του 1998 για πλήρη συμμόρφωση το 2005. Στη Γάζα, με εκεχειρία εύθραυστη μόλις δύο μήνες, ο χρόνος πιέζει για δημιουργία συνθηκών προόδου. Η Τουρκία μπορεί να λειτουργήσει καταλύτης μέσω πίεσης επί Χαμάς και χερσαίων δυνατοτήτων της, αλλά απαιτείται πολιτική βούληση για ολιστική λύση – από αφοπλισμό και σταθεροποίηση μέχρι μακροπρόθεσμη ειρήνη με Παλαιστίνη. Χωρίς αυτό, η περιοχή κινδυνεύει με νέο κύκλο βίας.

Π.Κ.