Χορογραφώντας δίνω ζωή στον ανθρώπινο βίο

"Γιατί δεν είναι ξανθιά η Εύα Περόν;"

Κάποιος θεατής μού έθεσε αυτό το ερώτημα στο πλαίσιο μιας συζήτησης μετά την παράσταση "Doña Perón", μια χορογραφία που συνέθεσα για την ομάδα χορού Ballet Hispánico. Δεν ήταν η πρώτη φορά που μου έθεταν ερωτήματα αναφορικά με την ιστορική ακρίβεια των χορογραφιών μου. Η Νταντάρα Βέιγκα υποδυόταν την Εβίτα, τη διάσημη ξανθιά σύζυγο του Αργεντίνου προέδρου του 20ού αιώνα, Χουάν Περόν. Η Βέιγκα είναι μαύρη με μαύρα μαλλιά.

Η ιστορική ακρίβεια ή η απλή αναπαραγωγή των ιστορικών γεγονότων ουδέποτε υπήρξε απώτερος σκοπός των χορογραφιών μου. Θεώρησα προφανή τον λόγο που η Εβίτα δεν ερμηνεύτηκε ως ρόλος από μια ξανθιά χορεύτρια. Επέλεξα τη χορεύτρια που ήταν πιο κοντά στην ουσία της ιστορικής προσωπικότητας Εβίτα, όχι εκείνη που το χρώμα των μαλλιών ή του δέρματός της προσιδίαζε σε αυτό της Εβίτα. Η Βέιγκα ενσάρκωσε τον ισχυρό και φιλόδοξο χαρακτήρα της Εβίτα και ταυτοχρόνως την ανασφάλεια και την εσωτερική οργή της, επειδή δεν έγινε ποτέ αποδεκτή από την ανώτερη κοινωνική τάξη.

Το μπαλέτο πρέπει να απομακρύνεται από την "ξερή" αφήγηση των ιστορικών γεγονότων. Το μπαλέτο αποτελεί καλλιτεχνική έκφραση, δεν είναι ντοκιμαντέρ. Έχει τη δύναμη να εντείνει, να μεγεθύνει, καθώς και να προσδίδει υπερβολή στα ιστορικά γεγονότα. Το μπαλέτο μάς προσφέρει την ελευθερία να επανεξετάσουμε την Ιστορία και να αξιοποιήσουμε νέους τρόπους κινησιολογίας ως αφηγηματικό μέσο.

Πριν από περίπου 10 χρόνια συνέθεσα την πρώτη μου χορογραφία που αφορούσε τη ζωή ενός ιστορικού προσώπου. Έκτοτε ψάχνω εμμονικά τρόπους ώστε να δίνω σάρκα και οστά στην Ιστορία μέσω του χορού. Εκτός από τη χορογραφία μου για την Εύα Περόν, έχω συνθέσει ακόμα πέντε χορογραφίες που αφορούν τον βίο ιστορικών προσώπων: της σχεδιάστριας μόδας Κοκό Σανέλ, της υψίφωνου Μαρίας Κάλλας, της ποιήτριας Ντελμίρα Αγκουστίνι και των ζωγράφων Φρίντα Κάλο και Φερνάντο Μποτέρο. 

Είναι πολύ πιο δύσκολο να χορογραφηθούν οι βίοι ιστορικών προσωπικοτήτων από ό,τι φανταστικών χαρακτήρων· μπορείς άνετα να "κόψεις και να ράψεις" τους φανταστικούς χαρακτήρες ώστε να ταιριάζουν στα αρχέτυπα ενός καλοδομημένου έργου τέχνης. Η ενδελεχής εξέταση του βίου ενός καταξιωμένου ιστορικού προσώπου με μυεί στην περιπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης. Νιώθω ότι ήρθε η ώρα να παρουσιάσω νέες ιστορίες που αποκαλύπτουν την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης μέσα από τον χορό.

Δεν αποκλίνω σκοπίμως από την Ιστορία, ωστόσο μου αρέσει να "ποιώ" τα γεγονότα. Οι καλλιτεχνικές εικόνες μού επιτρέπουν να συνδέω τα ιστορικά γεγονότα με το σύγχρονο κοινό. Για παράδειγμα, η υψίφωνος Μαρία Κάλλας είχε πει κάποτε ότι αισθανόταν πως μέσα της συνυπήρχαν δύο άνθρωποι: η Κάλλας, μια καλλιτέχνιδα με εκπληκτική φωνή, και η Μαρία, ένας απλός άνθρωπος. Για να αποδώσω τα λεγόμενά της, έβαλα δύο χορεύτριες να υποδυθούν τον ρόλο: η μία ήταν η Μαρία και η άλλη η φωνή, η Κάλλας. 

Με ελκύουν οι ρηξικέλευθες, αδάμαστες γυναίκες που αγωνίστηκαν για την ελευθερία της έκφρασης. Μελετώντας τη ζωή αυτών των ζωντανών θρύλων, μου δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσω την πορεία των γυναικών αυτών προς τη χειραφέτηση.

Καθώς χορογραφώ τον βίο μιας ιστορικής προσωπικότητας, αναζητώ λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να ρίξουν φως στην ψυχοσύνθεση του εν λόγω ατόμου. Αυτό συνέβη όταν επισκέφθηκα το "Γαλάζιο σπίτι", την κατοικία όπου η Φρίντα Κάλο πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της. Εμπνεύστηκα από το μέρος όπου έζησε. Τέτοιες διερευνήσεις αποτελούν ματιές στη δομή της σκέψης του "βιογραφούμενου": αποκαλύπτουν τους βαθύτερους φόβους και τις μεγαλύτερες επιθυμίες του.

Έτσι προκύπτει το ερώτημα: ενέχει αλήθεια η οπτική γωνία μέσα από την οποία βλέπουμε ή βιώνουμε ένα ιστορικό πρόσωπο ή γεγονός; Θα λέγαμε ότι η δράση μπορεί να ιδωθεί αποκλειστικά και μόνο μέσα από το προσωπικό μου πρίσμα. Όμως αυτό δεν ισχύει απολύτως. Ο χορός ως τέχνη είναι εξαιρετικά ρευστός. Από τη στιγμή που ένα έργο χορογραφείται, είναι ανοιχτό σε πολλαπλές και πολυεπίπεδες ερμηνείες – από τον χορογράφο, τους χορευτές και, εν συνεχεία, τους θεατές.

Ενόσω χορογραφώ, προσπαθώ να εισχωρήσω στο σώμα και στο πνεύμα του πρωταγωνιστή. Φαντάζομαι πώς η ενέργειά του μπορεί να μεταφέρεται απεικονιστικά στις κινήσεις του. Κατά τη διδασκαλία και τη μετάδοση αυτών των σκέψεων και κινήσεων στους χορευτές, η δική μου σωματικότητα αυτομάτως χάνει την ισχύ της, επειδή υπερισχύει η οπτική του χορευτή που υποδύεται τον ρόλο. Επιπλέον, η μουσική επένδυση έχει αντίκτυπο στο συναίσθημα χορευτών και θεατών.

Τον Φεβρουάριο καθόμουν δίπλα σε ένα ζευγάρι στο Φοίνιξ κατά τη διάρκεια της παράστασης μπαλέτου που χορογράφησα, "Frida". Στη δεύτερη πράξη, μια χορεύτρια που αναπαριστούσε τον πίνακα της Κάλο "Η σπασμένη στήλη" βρίσκεται επί σκηνής. Η χορεύτρια περπατά αργά προς την πλατεία υπό τους ήχους κιθάρας· έπαιζε το τραγούδι "Que Te Vaya Bonito" της Τσαβέλα Βάργας. Όταν η γυναίκα δίπλα μου άκουσε τους πρώτους στίχους του τραγουδιού, ξέσπασε σε λυγμούς. Ο σύζυγός της την αγκάλιασε σφιχτά καθώς παρακολουθούσαν αυτήν τη σκηνή. Δεν μπορώ να γνωρίζω γιατί η συγκεκριμένη σκηνή τη συγκίνησε τόσο. Όμως εκεί έγκειται η ομορφιά της τέχνης.

Και η ομορφιά της τέχνης προσιδιάζει στην ομορφιά της Ιστορίας. Υπάρχουν ένα σωρό λεπτομέρειες που μπορούμε να φωτίσουμε. Αυτό που επιλέγουμε να αναδείξουμε –και τελικά να αποκομίσουμε– διαφέρει ανάλογα με το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπει καθένας μας τα πράγματα.

Ο χορός είναι ο φακός μου ώστε να φωτίσω πτυχές της προσωπικότητας πρωτοπόρων γυναικών. Επίσης, μου προσφέρει την καλλιτεχνική ελευθερία να επανερμηνεύσω το παρελθόν και να μοιραστώ με το κοινό την Ιστορία εκ νέου. Όμως αυτό είναι το πρώτο βήμα. Όταν ξεκινά η μουσική και ο χορός, τι άλλο θα έρθει άραγε στο φως;
 

Η Annabelle Lopez Ochoa είναι Βελγοκολομβιανή χορογράφος που έχει χορογραφήσει πάνω από 100 έργα για περισσότερες από 80 ομάδες χορού σε όλο τον κόσμο.

©2025 The New York Times Company and Annabelle Lopez Ochoa