Εκκλησία Αλεξανδρείας: Αγκαλιάζοντας την Αφρική

Το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, η δευτερόθρονος Εκκλησία της καθ’ ηµάς ορθοδόξου Ανατολής, έχει µια ιστορική πορεία στην Αίγυπτο και την Αφρική δύο χιλιάδων ετών. Ο χριστιανισµός, όπως είναι γνωστό, στα πρώτα στάδια της εξάπλωσής του βασίσθηκε στον αστικό κορµό της τότε Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας και για την οργάνωσή του χρησιµοποίησε τους υπάρχοντες και δοκιµασµένους διοικητικούς θεσµούς της. Η Αλεξάνδρεια, σπουδαίο αστικό κέντρο τότε, η µεγαλύτερη πόλη της Ανατολής, κατέστη σηµαντικός χώρος ανάπτυξης του χριστιανικού κηρύγµατος. Η πολύµορφη πνευµατική ζωή και η διασταύρωση πολλαπλών ιδεολογικών ρευµάτων στην πόλη του Αλεξάνδρου επέδρασαν καταλυτικά στην εµφάνιση και εξάπλωση του χριστιανισµού στην ελληνιστική Αλεξάνδρεια και στην ευρύτερη περιοχή. Η πόλη αυτή έδωσε το όνοµά της και στην επακολουθήσασα ανάπτυξη της Εκκλησίας, η οποία εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια συνεχίζει την πορεία της στον χώρο και στον χρόνο µέσα από διαφοροποιήσεις, ανακατατάξεις συνεπεία των ιστορικοκοινωνικών µεταβολών. Η Εκκλησία Αλεξανδρείας συνδέεται ευλογητικά µε τον Αλεξανδρινό χώρο και την ιστορία που αυτός φέρει, αλλά και από την παναφρικανική διακονία του, η οποία αποτελεί τον σύγχρονο προσανατολισµό του. Φέρει επί των ώµων το βάρος της αλεξανδρινής ιστορίας, της αλεξανδρινής κοσµόπολης και τη διαχρονική οικουµενικότητα της σκέψης της, πέρα και πάνω από έθνη και φυλές. Ακόµη φέρει την παράδοση της γονιµοποιήσεως του σπερµατικού λόγου µε τον λόγο του Θεού, τη συνάντηση του ελληνιστικού φιλοσοφικού λόγου µε τον χριστιανικό, αλλά και τους ισχυρούς δεσµούς µε τη γλώσσα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης και τη γένεση και διαµόρφωση της χριστιανικής σκέψης και παράδοσης. Τούτη την παράδοση συνεχίζει και αγιοπνευµατικά µεταλαµπαδεύει το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας σήµερα στον ευρύτερο χώρο της Αφρικής, ως φυσικός κληρονόµος της αλεξανδρινής διάνοιας και της αλεξανδρινής φιλοσοφικής σκέψης. 

Ο θρόνος του Αγίου Μάρκου, του οποίου είµεθα ταπεινοί διάδοχοι, υπάρχει ως εκκλησιαστικός θεοσύστατος θεσµός από τη χριστιανική αρχαιότητα. Στον δισχιλιετή βίο του, καίτοι διήλθε εν µέσω ποικίλων διακυµάνσεων, καιρικών ανωµαλιών, προσβολών, δεινών, δεν λύγισε, διότι τη διατήρησή του εξασφάλιζε η βαρύτητα της παράδοσής του. Οι προκάτοχοί µας φρούρησαν ιεροπρεπώς τις αρχαίες και αγίες παρακαταθήκες, έχοντες υπεράνω αυτών τα πανσθενεί χέρια του Αποστόλου Μάρκου, του Αγίου Αθανασίου του µεγάλου και πάντων των πρωτοκορυφαίων ιεροµαρτύρων Πατριαρχών του. Διαφύλαξαν την πίστη και διατήρησαν τον λύχνο της µυριπνόου ορθοδοξίας αναµµένο. Τούτο τον λύχνο παραλάβαµε και εµείς στους ασθενείς µας πόλους, ταπεινοί συνεχιστές εκείνων, ως παρακαταθήκη, έχοντες προ των οφθαλµών µας το παύλειον "τήν καλήν παραθήκην φύλαξον διὰ Πνεύµατος ἁγίου τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ἡµῖν". Παραλάβαµε τον λύχνο αυτόν και αγωνιζόµαστε όπως φωτίζει αδιάκοπα και ποδηγετεί τα βήµατα όλων όσοι διακονούµε στην Αφρική, προς διατήρηση ανόθευτης της πίστης µας, πρωτίστως όµως στη µεταλαµπάδευση της αγιασµένης και σωτηριώδους αυτής πηγής χάριτος στους Αφρικανούς αδελφούς µας, θέτοντες µε αυτόν τον τρόπο τον λύχνο επί την λυχνίαν. Ιστάµεθα ενώπιον της ιστορίας σαν άλλοι άτλαντες, στηρίζοντας επί των κυρτών ώµων µας τις δύο κλίµακες της πνευµατικής ζωής, της κάθαρσης και του φωτισµού, καµπτόµενοι λίγο από το βάρος των, αλλά µόνο λίγο, διότι η επερχόµενη θέωση στην οποία οδηγούν οι δύο κλίµακες µας δίνει τη δύναµη να συνεχίσουµε, αφού το µέλλον της Αφρικής είναι ο φωτισµένος και ανακαινισµένος άνθρωπος της πίστης.

Σήµερα η αναντίρρητη δικαιοδοσία του Θρόνου του Αγίου Μάρκου σε ολόκληρη την Αφρική υλοποιείται µέσα από τις Μητροπόλεις και τις Επισκοπές, που αγκαλιάζουν ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Η ιεραποστολή στην Αφρική είναι το µείζον έργο του Πατριαρχείου µας στις µέρες µας. Η Εκκλησία Αλεξανδρείας δράττεται της ευκαιρίας και της πρόκλησης για τον ευαγγελισµό των ανθρώπων µε κυρίαρχο σκοπό την επίτευξη της ενότητάς των. Μια ενότητα η οποία θα υπερβαίνει σύνορα, φυλές, χρώµατα, όχι µε την έννοια της ισοπέδωσης, αλλά της αλληλοπεριχώρησης εν Χριστώ. Η Ορθόδοξη Εκκλησία Αλεξανδρείας απευθύνεται στον κάθε Αφρικανό άνθρωπο, προσλαµβάνοντας την ολότητά του, µε τα ήθη και έθιµα, τις παραδόσεις του, χωρίς να προσπαθεί να εµφυτεύσει νέα, αλλά να µεταµορφώσει τα υπάρχοντα δίδοντάς τα περιεχόµενο ορθόδοξο χριστιανικό. Πάντοτε, πέρα και πάνω από φυλές και έθνη, ήθη και έθιµα, για την Εκκλησία προτεραιότητα έχει το πρόσωπο το οποίο προσπαθεί να µεταµορφώσει µέσα από µια προσωπική βιωµατική σχέση εν αγάπη και εν ελευθερία, µακριά από µισαλλοδοξίες, φανατισµούς και βία, που αλλοιώνουν τη θεϊκή εικόνα του ανθρώπινου προσώπου. 

Στην πράξη, η Εκκλησία Αλεξανδρείας εκτείνεται σήµερα σε ολόκληρη την Αφρική, η οποία αποτελεί µία και µόνη εδαφική εκκλησιαστική περιφέρεια. Είναι µια καθαρά υπερεθνική Εκκλησία, αφού δραστηριοποιείται σε όλα τα κράτη της Αφρικής και ασκεί την πνευµατική της δικαιοδοσία επί όλων των ορθοδόξων χριστιανών που διαβιούν σε ολόκληρη την ήπειρο, ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή την υπηκοότητά τους. Οποιοσδήποτε κληρικός, ο οποίος εισέρχεται στο κλίµα του Πατριαρχείου, µπορεί να διακονήσει τον θρόνο, εφ’ όσον δικαιοδοτικά και κανονικά υπάγεται στην Εκκλησία Αλεξανδρείας. Η κανονική δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας αναγνωρίζεται από τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες, παρά τα εµφανισθέντα σήµερα προβλήµατα. Το Πατριαρχείο έχει καθήκον να διαφυλάξει το δικαιοδοτικό του δικαίωµα, γι’ αυτό δεν επιτρέπει την ανάπτυξη στο έδαφός του άλλων δικαιοδοσιών ή κύκλων που επιθυµούν και ενθαρρύνουν τον εθνοφυλετικό διχασµό που κάποιοι αδελφοί σήµερα καλλιεργούν. Επί αυτού σηµειώνεται ότι η αλεξανδρινή Εκκλησία, κανονικώς περιχαρακωµένη, δεν εγκλωβίζεται µονιστικά και εγωιστικά στα δικαιοδοτικά της όρια. Δηλώνει ότι η ιεραποστολική προσπάθεια που ξεδιπλώνεται στην Αφρική δεν µπορεί να αποτελεί προνόµιο του ενός, αλλά επιζητεί την αρωγή και ενίσχυση από όλες τις αδελφές ορθόδοξες Εκκλησίες. 

Η Αφρική είναι µια µεγάλη ήπειρος, που έχει τις δικές της απαιτήσεις, τις ανάγκες, τα προβλήµατα, αλλά και τις δικές της προοπτικές. Οι δυσκολίες πολλές, όµως το έργο του Πατριαρχείου προχωρά χάρη στην ακάµατη προσπάθεια όλων µας. Κύριο µέληµά µας είναι ο Αφρικανός άνθρωπος, ως προσωπική ύπαρξη, ως πλήρης και τέλεια εικόνα του Θεού, πέρα και πάνω από φυλές, χρώµατα, όρια, σύνορα και διχοστατικά σχήµατα. Το Πατριαρχείο διακονεί τον άνθρωπο µε αγάπη, εκφράζοντας µε αυτόν τον τρόπο το θέληµα του Θεού και τον σκοπό της Εκκλησίας. Η Εκκλησία Αλεξανδρείας µε την ορθόδοξη διδασκαλία προσπαθεί να υπηρετήσει και να παγιώσει την ελευθερία του ανθρώπινου προσώπου και να του δώσει τη δυνατότητα να αλληλοπεριχωρηθεί µε κάθε πολιτισµό, φυλή και γλώσσα. Παρά τις υλικοτεχνικές δυσκολίες και τις ελλείψεις, εργαζόµαστε µε αυταπάρνηση για την επίτευξη της αλληλοκατανόησης µεταξύ των ανθρώπων της πολυφυλετικής Αφρικής µέσα στο πλαίσιο της προάσπισης της θρησκευτικής ελευθερίας για όλους τους λαούς της. Δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι η Αφρική είναι η ήπειρος του µέλλοντος.

*Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής