Ένα σχέδιο για μία Νέα Παγκόσμια Τάξη

Η εικόνα του προέδρου της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ να επιθεωρεί την τεράστια στρατιωτική παρέλαση στο Πεκίνο δεν αφορούσε μόνο την παρουσίαση κάποιων μαχητικών αεροσκαφών και πυραύλων. Ο Σι, πλαισιωμένος από τους ηγέτες της Ρωσίας, του Ιράν και της Βόρειας Κορέας, έστελνε στον κόσμο το μήνυμα ότι υπάρχει μία βιώσιμη εναλλακτική στην αμερικανική ηγεσία. Πώς η Κίνα, σε συνεννόηση με τα υπόλοιπα αυτά κράτη, θα μπορούσε να ανατρέψει την υπάρχουσα διεθνή τάξη και να αντισταθεί στον κύριο αρχιτέκτονα του υφιστάμενου συστήματος, τις ΗΠΑ. 

Η επίδειξη ενότητας μπορεί να φάνηκε αξιοσημείωτη σε κάποιους, καθώς μόλις πριν από δύο περίπου μήνες ορισμένοι παρατηρητές απέρριπταν τη σύμπλευση των τεσσάρων αυτών χωρών - αυτό που ονομάσαμε "άξονα αναταραχής" - ως κάτι που έχει πεθάνει ή ήταν από την αρχή υπερτιμημένο. Τον Ιούνιο, η Μόσχα, το Πεκίνο και η Πιονγιάνγκ σε γενικές γραμμές παρέμειναν άπρακτες, ενώ το Ιράν γνώριζε 12 ημέρες τιμωρητικού πολέμου από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, προβαίνοντας σε δηλώσεις που καταδίκαζαν τις επιθέσεις, αλλά τίποτα παραπάνω. 

Όμως το να απορρίψουμε τον άξονα με αυτούς τους όρους σημαίνει ότι παρερμηνεύουμε τι ακριβώς είναι: μια σύμπλευση τεσσάρων χωρών που, παρά τις τεράστιες διαφορές τους, βλέπουν τις ΗΠΑ ως τον κοινό εχθρό.  Αν και ενίοτε σπεύδουν ο ένας στη βοήθεια του άλλου - όπως οι Βορειοκορεάτες στρατιώτες που ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους Ρώσους στη μάχη εναντίον των ουκρανικών δυνάμεων - αυτό δεν είναι το βασικό θέμα. Η ομάδα αυτή έχει έναν πολύ πιο φιλόδοξο στόχο. Επιδιώκει, όπως οι Δυνάμεις του Άξονα στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, δηλαδή η Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία, "μια νέα τάξη πραγμάτων", στην οποία η κάθε χώρα θα μπορεί να διεκδικήσει τη "δική της κατάλληλη θέση". Δυσαρεστημένες με ένα διεθνές σύστημα το οποίο πιστεύουν ότι τους στερεί το κύρος και την ελευθερία δράσης που τους αναλογεί με βάση τη δύναμη και τον πολιτισμό τους, οι χώρες αυτές είναι ενωμένες στην επιθυμία τους να το αλλάξουν. 

Ήδη, η συνεργασία μεταξύ των τεσσάρων έχει ενισχύσει τις στρατιωτικές δυνατότητες των αντιπάλων των ΗΠΑ, ενώ έχει αποδυναμώσει τα εργαλεία εξωτερικής πολιτικής που μπορεί να χειρίζεται η Ουάσιγκτον προκειμένου να τους αντιμετωπίσει.  Πουθενά αλλού δεν είναι πιο εμφανής η επίδραση τους απ' ό,τι στην Ουκρανία, όπου η Κίνα, το Ιράν και η Βόρεια Κορέα παρέχουν την δυνατότητα στο Κρεμλίνο να συνεχίζει τον πόλεμο του και να αντιστέκεται πιο αποτελεσματικά στη διεθνή πίεση.  Οι χώρες του άξονα είναι πιθανό να συνεχίσουν να καλλιεργούν τους οικονομικούς και τεχνολογικούς δεσμούς τους προκειμένου να βελτιώσουν την ικανότητα τους να παρακάμπτουν τις κυρώσεις και εξαγωγικούς ελέγχους των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, προσφέροντας παράλληλα σε τρίτες χώρες εναλλακτικές λύσεις στην εξάρτηση τους από την αμερικάνικη αγορά, τράπεζες και νόμισμα.

Αυτό όμως που θα έχει τις μεγαλύτερες επιπτώσεις είναι ο στρατιωτικός αντίκτυπος από τους δεσμούς που έχουν αναπτύξει. Οι χώρες αυτές μοιράζονται στρατιωτική τεχνολογία και τεχνογνωσία με τρόπους που τους επιτρέπουν να περιορίζουν το στρατιωτικό πλεονέκτημα των ΗΠΑ.  Η συνεργασία τους θα μπορούσε να συντομεύσει το χρόνο που θα χρειαστεί η Ρωσία για να ανασυγκροτήσει τις συμβατικές της δυνάμεις σε περίπτωση παύσης του πολέμου στην Ουκρανία, παρέχοντας πυρομαχικά ή εξαρτήματα που χρειάζεται η Μόσχα για να κατασκευάσει περισσότερα όπλα, πιο γρήγορα. Αυτό θα μπορούσε να κάνει ευάλωτο το ΝΑΤΟ για ένα χρονικό διάστημα, αν η Ρωσία καταφέρει τελικά να ανασυγκροτηθεί ταχύτερα απ' ό,τι η Ευρώπη μπορεί να επεκτείνει τις δυνατότητές της. Η συνεργασία του άξονα περιπλέκει επίσης την εικόνα για τους υπεύθυνους σχεδιασμού της άμυνας των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, οι οποίοι δεν μπορούν πλέον να υποθέσουν ότι οποιαδήποτε από αυτές τις χώρες θα πολεμήσει μόνη της, είτε επειδή μία ή περισσότερες από αυτές τις χώρες παρέχουν στρατιωτική βοήθεια και όπλα, είτε, λιγότερο πιθανό, μαχητικά αεροσκάφη. Και υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να ξεκινήσουν ταυτόχρονες κρίσεις με σαφώς συντονισμένο τρόπο ή ευκαιριακή διάθεση, δοκιμάζοντας τις αντοχές και τις δυνατότητες των ΗΠΑ.

Πράγματι, η συνάντηση στο Πεκίνο υποδηλώνει ότι ο άξονας, αντί να διαλύεται μετά τον πόλεμο στο Ιράν τον Ιούνιο, έχει δυναμική. Τα μέλη του διακρίνουν μια ευκαιρία. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει απομακρύνει τους μακροχρόνιους συμμάχους και εταίρους της Αμερικής, κλείνοντας την πρόσβαση στις αμερικανικές αγορές, αποσύροντας την ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια, τερματίζοντας διεθνείς ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και την υποστήριξη της δημοκρατίας και αρνούμενη ρητά να παίξει τον μακροχρόνιο παγκόσμιο ηγετικό της ρόλο. Για τον Σι, τον Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας και άλλους, μπορεί να μην υπάρξει ποτέ καλύτερη στιγμή για να αμφισβητήσουν το παγκόσμιο σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και να επιταχύνουν την περιχαράκωση των αμερικανικών συμφερόντων. 

Το γεγονός ότι ο πρόεδρος του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν συμπεριλήφθηκε στη συνάντηση σίγουρα υποδηλώνει ότι είναι πολύ νωρίς για να υποθέσουμε ότι το Ιράν έχει παραγκωνιστεί. Αν και αποδυναμώθηκε από τις επιθέσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ, η Κίνα, η Ρωσία και η Βόρεια Κορέα είναι πιθανό να διακρίνουν αξία στο να βοηθήσουν την Τεχεράνη να ανασυγκροτήσει την ικανότητά της να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ.

Η κυβέρνηση Τραμπ γνωρίζει πολύ καλά την πρόκληση που θέτει ο άξονας. Η λύση, μέχρι στιγμής, ήταν μια προσέγγιση που στόχευε στη βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία, υποθέτοντας ότι έτσι μπορεί να απομακρύνει τη Μόσχα από τους άλλους υποστηρικτές της. Ο τερματισμός του πολέμου στην Ουκρανία με τρόπο που να επιτρέπει μια καλύτερη σχέση με τη Ρωσία φαίνεται να είναι ένα πρώτο βήμα.

Ωστόσο και αυτή η νέα προσπάθεια για την επανεκκίνηση των σχέσεων με τη Ρωσία δεν είναι μόνο καταδικασμένη σε αποτυχία - όπως έχει συμβεί και στο παρελθόν - αλλά επιδεινώνει ακόμα περισσότερο το πρόβλημα. Το Κρεμλίνο δεν πρόκειται να σταματήσει να θεωρεί την Ουάσινγκτον το βασικό εμπόδιο στους στόχους της Μόσχας και ο Πούτιν είναι απίθανο να πιστέψει ότι ένας μόνο πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να ανατρέψει, με οποιονδήποτε μακροπρόθεσμο τρόπο, δεκαετίες εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία.

Οι προσπάθειες της αμερικανικής κυβέρνησης να δελεάσει την Κίνα είναι πιθανό να είναι εξίσου μάταιες. Σίγουρα, η προσπάθεια του Λευκού Οίκου να καταλήξει σε μια εμπορική συμφωνία με το Πεκίνο κάνοντας γεωπολιτικές παραχωρήσεις - για παράδειγμα, επιτρέποντας σε προηγμένα τσιπ τεχνητής νοημοσύνης να φτάσουν τελικά στην Κίνα - είναι απίθανο να οδηγήσει το πιο ισχυρό μέλος του άξονα να απομακρυνθεί από τους εταίρους του. Η Ρωσία και η Κίνα είναι πιθανό απλώς να "τσεπώσουν" τις παραχωρήσεις που είναι πρόθυμη να κάνει η κυβέρνηση Τραμπ και να τις χρησιμοποιήσουν για να ενισχύσουν την ικανότητά τους να αμφισβητούν τις ΗΠΑ. 

Τα καλά νέα είναι ότι η Ουάσινγκτον έχει τα απαραίτητα εργαλεία στη διάθεσή της για να αντιμετωπίσει τον άξονα. Η αμερικανική οικονομία είναι η μεγαλύτερη και πιο ελκυστική στον κόσμο. Το σύστημα συμμαχιών των ΗΠΑ εξακολουθεί να είναι απαράμιλλο, το δίκτυο των βάσεων τους στο εξωτερικό αξεπέραστο και η στρατιωτική τους ισχύς τεράστια. Οι αμερικανικές αξίες - της Δημοκρατίας, των βασικών δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας, αλλά και των ευκαιριών και της ισότητας - αποτελούν μια υπέρτατη δύναμη, ακόμη περισσότερο όταν  αγκαλιάζουμε αυτές τις αξίες εντός της χώρας μας. Η Αμερική, αν το επιλέξει, μπορεί να διατηρήσει μια παγκόσμια τάξη που είναι πολύ ανώτερη απ' οτιδήποτε έχει να προσφέρει ο άξονας. Το ερώτημα είναι αν η κυβέρνηση Τραμπ θα επιλέξει να το κάνει.

© 2025 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"