Η Αμερική του Τραμπ θυμίζει όλο και περισσότερο την Κίνα

Κάποτε, πολλοί Αμερικανοί πίστευαν ότι η Κίνα αναπόφευκτα θα γινόταν περισσότερο σαν εμάς λόγω της σύνδεσης της με την παγκόσμια εμπορική τάξη που εμείς δημιουργήσαμε και ίσως, όπως πρότεινε κάποτε ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον, θα μπορούσε ακόμα και να μπει σε μια διαδικασία εκδημοκρατισμού. Η τελική νίκη του νεοφιλελευθερισμού υπό την ηγεσία των ΗΠΑ ήταν κοντά.

Ο Κλίντον και άλλοι σαν αυτόν δεν έκαναν εντελώς λάθος. Η Κίνα έχει περάσει δεκαετίες μιμούμενη βασικά στοιχεία του αμερικανικού μοντέλου επιχειρηματικότητας, καταναλωτισμού και ενσωμάτωσης με τις παγκόσμιες αγορές. Αυτό έκανε την Κίνα μια βιομηχανική δύναμη, με μια μεγάλη μεσαία τάξη, πρωτοποριακή επιστήμη και τεχνολογία και παγκόσμιες μάρκες όπως η Huawei, η Lenovo και η Alibaba. Οι πληθυσμός της χώρας, 1,4 δισ. άνθρωποι, ζει με μεγαλύτερη ευημερία και ποικιλία από ποτέ. Σε όλα αυτά, η Αμερική ήταν το μοντέλο.

Αυτό που ούτε οι Αμερικανοί ούτε οι Κινέζοι φαντάζονταν ήταν το πώς αυτό θα γινόταν ένας δρόμος διπλής κατεύθυνσης.

Στη μεγάλη διαμάχη ιδεών και επιρροής μεταξύ των δύο χωρών, το εκκρεμές φαίνεται σαν να γυρίζει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο κατέστησε σαφές ότι σε πολλά σημεία - διάβρωση της δημοκρατίας, εμμονή με τα ισχυρά σύνορα, περιορισμός της ελευθερίας του λόγου και πολλά άλλα παραδείγματα - η Αμερική αρχίζει να μοιάζει λίγο περισσότερο με την Κίνα. 

Ζω στη Σαγκάη από το 2008 και παρακολουθώ από προνομιακή θέση τη διαδικασία της ανόδου της Κίνας. Υπάρχουν πράγματι πολλά που μπορεί να μάθει η Αμερική από την Κίνα. Αλλά ίσως το πιο σημαντικό μάθημα είναι να παραμείνουμε πιστοί σε αυτό που είμαστε ως έθνος. Αυτό έκανε η Κίνα. Υιοθέτησε πτυχές του αμερικανικού τρόπου ζωής που θα την έκαναν ξανά ισχυρή, ενώ παράλληλα παρέμεινε πιστή στο βασικό της σύστημα πολιτικής κυριαρχίας του Κομμουνιστικού Κόμματος και της έντονης κρατικής εμπλοκής στα πάντα. Και αυτό αποτέλεσε μια θεματική επιτυχία. 

Η Αμερική του Τραμπ, από την άλλη πλευρά, αρχίζει να φαίνεται σαν να παίρνει ερεθίσματα από το πολιτικό μοντέλο της Κίνας. Αλλά δεν είμαστε αυτοί. 

Το κίνημα MAGA και οι ηγέτες του δαιμονοποιούν το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Αλλά ορισμένες από τις πράξεις τους επικυρώνουν τις μεθόδους αυτές, δείχνοντας ότι σε πρακτικό επίπεδο, φαίνεται να θέλουν παρόμοια πράγματα.

Και οι δύο προωθούν έναν δυναμικό πατριωτισμό, έχουν εμμονή με τη μεταποίηση και είναι εχθρικοί προς τους μετανάστες. Και οι δύο θέλουν μια χώρα όπου οι εθνοτικές μειονότητες οφείλουν να υποκλίνονται στην κυρίαρχη ομάδα, ενώ την ίδια στιγμή προωθούνται οι παραδοσιακοί ρόλοι των φύλων. Και όλα αυτά υπό την εξουσία ενός αυταρχικού κόμματος με επικεφαλής έναν απολυταρχικό ηγέτη που κολακεύεται με στρατιωτικές παρελάσεις. Η μίμηση είναι πράγματι η υψηλότερη μορφή κολακείας.

Τα στοιχεία πληθαίνουν καθημερινά.

Η Κίνα χρησιμοποιεί την οικονομία της ως όπλο για να τιμωρήσει τους εμπορικούς της εταίρους για διάφορες έριδες ή εφόσον θεωρήσει ότι την έχουν προσβάλει. Η κυβέρνηση Τραμπ επίσης πιέζει τους συμμάχους των ΗΠΑ με αυθαίρετους δασμούς ή άλλα αντίποινα για ζητήματα όπως η φαιντανύλη ή θέματα πολιτικής. 

Γεωπολιτικά, η Κίνα δίνει προτεραιότητα σε πολιτικές σχέσεις που την διευκολύνουν, όπως οι δεσμοί της με τη Ρωσία, έναντι των επίσημων συμμαχιών. Εκφοβίζει τους γείτονές της, υποδαυλίζοντας εδαφικές διαμάχες με μια νοοτροπία που συνοψίζεται από τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Γιανγκ Τζιέτσι, ο οποίος είπε ώμα σε αξιωματούχους της Νοτιοανατολικής Ασίας το 2010 ότι "η Κίνα είναι μια μεγάλη χώρα και οι άλλες χώρες είναι μικρές χώρες και αυτό είναι ένα γεγονός". Ο Τραμπ, επίσης, βλέπει μικρή αξία στις συμμαχίες και φαίνεται να έχει την πρόθεση να αποξενώσει φίλους και γείτονες με τις απειλές του να απορροφήσει τον Καναδά και τη Γροιλανδία, αλλά και με την κίνηση του να μετονομάσει τον Κόλπο του Μεξικού.

Στην οικονομία, οι Αμερικανοί ασκούν έντονη κριτική εδώ και καιρό στην Κίνα για την υπερβολική έμφαση στη μεταποίηση και το γεγονός ότι πλημμυρίζει τις παγκόσμιες αγορές με κινεζικά προϊόντα, ενώ την ίδια στιγμή δεν ενδιαφέρεται να τονώσει την εγχώρια κατανάλωση κάτι που θα οδηγούσε σε ισορροπία την οικονομία της και το εμπόριο. Αλλά όπως και ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, έτσι και οι ηγέτες του κινήματος MAGA βλέπουν τη μεταποίηση ως έναν ευγενή στόχο και την παγκοσμιοποίηση ως έναν παράγοντα που μετατρέπει τους Αμερικανούς σε παθητικούς καταναλωτές.

Τα πολιτικά συστήματα των ΗΠΑ και της Κίνας είναι φυσικά θεμελιωδώς διαφορετικά στον πυρήνα τους. Αλλά η εσωτερική μας πολιτική σκηνή έρχεται όλο και πιο κοντά στην κινεζική, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ υπονομεύει βασικά συνταγματικά δικαιώματα και τη δικαστική εξουσία και ρίχνει μια σκιά στην ελευθερία του λόγου και της διαμαρτυρίας.

Όσο διαφορετικές και αν είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα, κάποιες βαθιά παρόμοιες συνθήκες στις δύο χώρες οδηγούν σε αυτή τη σύγκλιση.

Η Κίνα στηρίχθηκε στο αμερικανικό μοντέλο για να ανοικοδομηθεί βιομηχανικά και να φτάσει τη Δύση. Σήμερα, η Αμερική είναι αυτή που ανησυχεί πώς μένει πίσω. Οι άνθρωποι και στις δύο χώρες ανησυχούν για την τεχνητή νοημοσύνη και τις τεχνολογίες αυτοµατοποίησης, για το πώς ενδεχομένως θα εξαφανίσουν δουλειές και θα αλλάξουν τον τρόπο που εργαζόμαστε, ζούμε και αλληλεπιδρούμε ως κοινωνία. Πολλοί απογοητευμένοι νέοι και στις δύο χώρες αισθάνονται αποκλεισμένοι από τις οικονομίες των εθνών τους και αναρωτιούνται ποιο είναι το νόημα να επιδιώξουν μια καριέρα.

Αυτές οι κοινές προκλήσεις οδηγούν σε παρόμοιες λαϊκιστικές λύσεις από το πολιτικό σύστημα, κάτι που δεν προκαλεί έκπληξη. Για τον Σι είναι το Κινεζικό Όνειρο, το πατριωτικό του όραμα για μια Κίνα που θα επιστρέψει στην αρχαία της ευημερία και δύναμη. Ο Τραμπ έκανε χρήση του "Make America Great Again" - του μικρού του αδελφού - για να πετύχει δύο εκλογικές νίκες.

Πολλά από αυτά που κάνει η Κίνα είναι άξια σεβασμού. Η κυβέρνησή της έχει κάνει συνήθεια πλέον να σχεδιάζει με διορατικότητα τη βιομηχανική της πολιτική. Παρουσιάζει ενεργά νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, στον πληθυσμό ως θετικές δυνάμεις, χρησιμοποιώντας τρόπους που ωφελούν το κοινό, όπως στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη. Η Κίνα μεταβαίνει επιθετικά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι τελευταίες εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου - οι υψηλότερες στον κόσμο - έχουν αρχίσει να μειώνονται για πρώτη φορά. Διαθέτει καθαρές, ασφαλείς, αποτελεσματικές και προηγμένα τεχνολογικά πόλεις, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με άψογους αυτοκινητόδρομους και ένα υπερσύγχρονο σιδηροδρομικό δίκτυο. Η κρατική χρηματοδότηση και οι επενδύσεις διοχετεύονται στην εκπαίδευση, την επιστήμη και την τεχνολογία.

Είναι φυσικό για τους Αμερικανούς που θέλουν ένα καλύτερο μέλλον να κοιτάζουν, έστω και απρόθυμα, τι έχει πετύχει η Κίνα. Βεβαίως, οι Κινέζοι ηγέτες  δεν έχουν μια χαοτική δημοκρατία που να εμποδίζει τα σχέδιά τους, αλλά αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος για την επιτυχία της Κίνας. Προήλθε επίσης από μια στρατηγική διορατικότητα, από την επένδυση στο μέλλον, από ένα αίσθημα εθνικού στόχου και ενότητας - όχι διχασμού - που προέρχεται από την κορυφή αλλά και από τα εκατομμύρια άτομα που εργάζονται σκληρά για να οικοδομήσουν τη χώρα. Η Κίνα ακολούθησε το παράδειγμα της Αμερικής, αλλά έμεινε πιστή στα δικά της συστήματα και παρέμεινε επικεντρωμένη στην κάλυψη των βασικών αναγκών του πληθυσμού της.

Οι ΗΠΑ μπορούν και πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να υιοθετήσουν κάποια από τα στοιχεία που λειτούργησαν για την Κίνα, όπως η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η αναζωογόνηση της βιομηχανικής πολιτικής, η υποστήριξη της επιστήμης, της έρευνας και της εκπαίδευσης, η επανεπένδυση σε υποδομές, στη στέγαση και σε ασφαλείς πόλεις και - το σημαντικότερο - η μετάβαση σε μια αίσθηση συλλογικού σκοπού που οδηγεί σε εθνική ισχύ.

Αντίθετα, η κυβέρνηση του Τραμπ υπονομεύει ή μειώνει τη χρηματοδότηση για κρίσιμα ζητήματα όπως η δημόσια ασφάλεια, οι υποδομές, η εκπαίδευση, η επιστημονική έρευνα, η καθαρή ενέργεια και η κατασκευή ημιαγωγών, ενώ παράλληλα υποδαυλίζει τον πολιτικό διχασμό. 

Μπορούμε να μάθουμε από την Κίνα, αλλά πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να το κάνουμε αυτό να λειτουργήσει παραμένοντας πιστοί στις ιδρυτικές μας αρχές. Διαφορετικά, όταν ξεκαθαρίσει το τοπίο από την εποχή του Τραμπ, η Αμερική ενδεχομένως να είναι πιο αδύναμη αντί για "σπουδαία ξανά". Και τότε θα καταλάβουμε ότι ο μαθητής έχει γίνει ο αφέντης.

© 2025 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"