Η Πολωνία μόλις έστειλε ένα δυσοίωνο μήνυμα στον κόσμο

Δεν ήταν μια ιδιαίτερα αξιομνημόνευτη φωτογραφία. Η εικόνα, η οποία κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο πριν από λίγες εβδομάδες, έδειχνε τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο δίπλα στον Κάρολ Ναβρότσκι, τον εθνικιστή υποψήφιο στις προεδρικές εκλογές της Πολωνίας. Ο Ναβρότσκι έμοιαζε, ειλικρινά, λίγο έκπληκτος - σαν τουρίστας που είχε καταφέρει να βγάλει μια φωτογραφία με μια διασημότητα. Δεν μπορέσαμε να βρούμε πλάνα από τη συζήτηση των δύο ανδρών, ούτε κάποια αρχείο με τις τοποθετήσεις τους.  Απλώς μια φωτογραφία δύο ανδρών που με αμηχανία έδιναν το σήμα του "όλα καλά", με τον αντίχειρα προς τα πάνω. 

Εκ των υστέρων, αυτή η συνάντηση ήταν πιο σημαντική απ' ό,τι φαινόταν. Την περασμένη Κυριακή, το κίνημα MAGA κέρδισε στην Πολωνία. Αφού οι ψηφοφόροι απέρριψαν τραμπικούς υποψηφίους στις πρόσφατες εκλογές στον Καναδά, την Αυστραλία και τη Ρουμανία – κάτι που φαινόταν να υποδηλώνει μια παγκόσμια στροφή κατά του Τραμπ – οι Πολωνοί ψηφοφόροι ακολούθησαν την αντίθετη κατεύθυνση. Ο Ναβρότσκι, ένας συντηρητικός ιστορικός και πρώην πυγμάχος, νίκησε οριακά τον Ραφάλ Τρζασκόφσκι, τον φιλελεύθερο δήμαρχο της Βαρσοβίας, ο οποίος υποστηρίχθηκε από τον πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ στον επαναληπτικό γύρο των εκλογών. Μόλις δύο χρόνια μετά την εκλογή του Τουσκ, η Πολωνία έκανε και πάλι μια στροφή προς τα δεξιά. Όπως και οι αμερικανικές εκλογές του 2024, αυτή ήταν μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι ο λαϊκισμός είναι ανθεκτικός και επίμονος, ενώ η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν έχει ακόμη βρει μια αξιόπιστη φόρμουλα για να τον νικήσει.

Για τους φιλελεύθερους της Πολωνίας το διακύβευμα ήταν μεγάλο. Το 2023, το κεντρώο κόμμα του Τουσκ, η Πλατφόρμα των Πολιτών κατάφερε να εκθρονίσει το ακροδεξιό Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης στις βουλευτικές εκλογές - αλλά μόνο οριακά, με έναν συνασπισμό. Ο Τουσκ υποσχέθηκε να "διώξει το σκοτάδι" και η Πολωνία έγινε σημείο αναφοράς ως ένα παράδειγμα επιστροφής της Δημοκρατίας. Η πραγματικότητα ήταν περισσότερο αμφιλεγόμενη: Το Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης είχε κερδίσει τις περισσότερες ψήφους από οποιοδήποτε άλλο κόμμα και συνέχιζε να έχει τον σύμμαχό του Αντρέι Ντούντα στη θέση του προέδρου. Ένα κόμμα που είχε παραβιάσει ανοιχτά το σύνταγμα της χώρας, είχε υποτάξει το ανώτατο δικαστήριο και είχε μετατρέψει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε εργαλείο προπαγάνδας, παρέμεινε βαθιά ριζωμένο στην πολιτική σκηνή της Πολωνίας, μια μόνιμη πρόκληση για τη φιλελεύθερη διακυβέρνηση.

Η κυβέρνηση Τουσκ ήταν υποχρεωμένη να κυβερνά υπό τη μόνιμη απειλή των προεδρικών βέτο του Ντούντα καθώς προσπαθούσε να αντιστρέψει τις επιπτώσεις από συνολικά οκτώ χρόνια λαϊκιστικής διακυβέρνησης. Είχε κάποιες επιτυχίες: Άρχισε να αποκαθιστά την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, απελευθερώνοντας δισεκατομμύρια σε κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά την πανδημία. Αλλά πολλές υποσχέσεις έμειναν ανεκπλήρωτες, συμπεριλαμβανομένης της φιλελευθεροποίησης του νόμου για τις αμβλώσεις, βασικού πυλώνα για την υποστήριξη των ψηφοφόρων. Ακόμα και οι συμπαθούντες ψηφοφόροι απογοητεύτηκαν.

Στην εξωτερική πολιτική, τα διακυβεύματα ήταν υπαρξιακά. Η Πολωνία, η οποία έχει εκτεταμένα χερσαία σύνορα με την Ουκρανία αποτελεί επίσης το εξωτερικό σύνορο του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία. Η κυβέρνηση Τουσκ αύξησε τις εγχώριες στρατιωτικές δαπάνες στο σχεδόν 5% του ΑΕΠ - το υψηλότερο από οποιοδήποτε μέλος του ΝΑΤΟ και πάνω από το επίπεδο που ο Τραμπ επιμένει ότι θα πρέπει να δαπανούν οι σύμμαχοι. Εξασφάλισε τεχνολογία πυρηνικής ενέργειας από τις ΗΠΑ και ευθυγράμμισε τη διπλωματία της με τις Βρυξέλλες. Μετά από σχεδόν μια δεκαετία τεταμένων σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Τουσκ προσπάθησε να παρουσιάσει την Πολωνία ως έναν αξιόπιστο εταίρο και πάλι για την Ευρώπη κάτι που αποτυπώθηκε σε μια άλλη φωτογραφία που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Μάιο: ο Τουσκ είναι στο Κίεβο με τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τους ηγέτες της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Η Πολωνία μοιάζει πλέον να αποτελεί τμήμα της σπονδυλικής στήλης μιας νέας Ευρώπης.

Σήμερα τα τελευταία δύο χρόνια στην Πολωνία – όπως και τα τέσσερα χρόνια της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν μετά την πρώτη θητεία του Τραμπ – μοιάζουν σαν ένα φιλελεύθερο διάλειμμα στο οποίοι αποκαταστάθηκαν κάποιοι θεσμοί και επιβεβαιώθηκαν ορισμένοι δημοκρατικοί κανόνες. Αλλά η βαθιά δυσαρέσκεια και η πόλωση των ψηφοφόρων δεν εξαφανίστηκαν έτσι απλά. Αυτό που αρχικά έμοιαζε με αποκατάσταση ήταν απλώς ένα μικρό περιθώριο - και αυτό το περιθώριο ενδεχομένως τώρα να κλείνει.

Η νίκη του Ναβρότσκι σηματοδοτεί μια χαμένη ευκαιρία, αλλά και την πιθανότητα μιας νέας πολιτικής πραγματικότητας. Έχοντας πολύ λίγα να χάσει, ο νέος πρόεδρος είναι πιθανό να αντιταχθεί με μεγαλύτερο σθένος στην κυβέρνηση. Μπορεί να αρνηθεί να υπογράψει τον προϋπολογισμό του 2026, για παράδειγμα, μια κίνηση που υπό ορισμένες συνθήκες θα άνοιγε τον δρόμο για πρόωρες εκλογές. Οι λαϊκιστές στοιχηματίζουν σε αυτό το σενάριο και εάν διεξαχθούν βουλευτικές εκλογές στις αρχές του 2026, οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνη και το ακροδεξιό Κόμμα της Συνομοσπονδίας θα μπορούσαν να σχηματίσουν έναν συνασπισμό.

Την ίδια στιγμή η διατλαντική λαϊκιστική συμμαχία συσπειρώνεται σε διεθνές επίπεδο. Η ευρεία αντίληψη ότι οι MAGA είναι ξεκάθαρα απομονωτιστές αγνοεί τις άτυπες συναντήσεις, τις κοινές τακτικές και τις ιδεολογικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ του λαϊκισμού και στις δύο πλευρές του ωκεανού, αλλά και τις ενεργητικές παρεμβάσεις του κινήματος MAGA στις ευρωπαϊκές εκλογές - ανεπιτυχείς στη Γερμανία και τη Ρουμανία, και τώρα επιτυχημένες στην Πολωνία. Και αυτές οι παρεμβάσεις πιθανότατα θα αυξηθούν τώρα που ο Ναβρότσκι έδειξε ότι πολιτικοί που κερδίζουν την υποστήριξη του Τραμπ – αποτυπωμένη και σε μια φωτογραφία – μπορούν να κερδίσουν στην Ευρώπη.

Το 2023, η Πολωνία – όπως και οι Ηνωμένες Πολιτείες το 2020 – έδειξε ότι ήταν δυνατή η επιστροφή σε ένα προηγούμενο καθεστώς. Αν μη τι άλλο, τουλάχιστον τώρα ξέρουμε ότι δεν θα είναι τόσο εύκολο. Τα φιλελεύθερα διαλείμματα και στις δύο χώρες μας έχουν διδάξει πολλά.

© 2025 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"