Πώς μπορεί ο Τραμπ να κλείσει μια συμφωνία με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα

Στην προσπάθεια να χαλιναγωγήσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η κυβέρνηση Τραμπ αντιμετωπίζει ένα ακανθώδες δίλημμα. Μάλιστα, ένα μέρος αυτού του διλήμματος το δημιούργησε ο ίδιος ο πρόεδρος: Το 2018, ο Τραμπ αποχώρησε από την υπάρχουσα συμφωνία για τα πυρηνικά - το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) - αφού την χαρακτήρισε τη "χειρότερη συμφωνία στην ιστορία". Στα χρόνια που ακολούθησαν το Ιράν διεύρυνε κατά πολύ το πυρηνικό του πρόγραμμα, προσθέτοντας χιλιάδες προηγμένες συσκευές φυγοκέντρησης, με κάποιες να είναι θαμμένες βαθιά κάτω από τη γη, ενώ φέρεται να έχει εμπλουτίσει αρκετό ουράνιο για να παράξει αρκετά πυρηνικά όπλα μέσα σε λίγες εβδομάδες. Με την προηγούμενη συμφωνία, οι περισσότερες από τις διατάξεις της οποίας θα παρέμεναν σε ισχύ μέχρι το 2031, το Ιράν θα απείχε πολλούς μήνες ή ακόμη και έναν χρόνο από το να γίνει αυτό.

Τώρα, ο Τραμπ θέλει μια νέα συμφωνία και ελπίζει ότι αυτή θα περιλαμβάνει την "ολική διάλυση" του προγράμματος εμπλουτισμού του Ιράν. Καθώς οι διαπραγματευτές των ΗΠΑ κατευθύνονται στο Ομάν αυτό το Σαββατοκύριακο για έναν τέταρτο γύρο συνομιλιών, αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις που οδήγησαν τον πρώην πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα να συμφωνήσει στο JCPOA. Αρχικά, πώς να πειστεί το Ιράν να συμφωνήσει σε σημαντικούς περιορισμούς στο πυρηνικό του πρόγραμμα χωρίς την προσφυγή σε στρατιωτική βία αν αρνηθεί.

Η προηγούμενη συμφωνία έδινε στο Ιράν μερική ελάφρυνση των κυρώσεων με αντάλλαγμα μακροπρόθεσμους περιορισμούς στο πρόγραμμα εμπλουτισμού και ένα αυστηρό καθεστώς επιθεωρήσεων. Για να πείσουν την Τεχεράνη να συμφωνήσει με αυτούς τους όρους, οι ΗΠΑ έπρεπε να αποδεχθούν ορισμένους συμβιβασμούς, όπως να επιτρέψουν στο Ιράν να συνεχίσει τον εγχώριο εμπλουτισμό και να συμπεριλάβουν "ρήτρες λήξης ισχύος" σε ορισμένες διατάξεις. Η συμφωνία επίσης δεν αφορούσε το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν ή τη χρηματοδότηση στρατιωτικών ομάδων όπως η Χεζμπολάχ και η Χαμάς που τροφοδοτούν τις συγκρούσεις και την αστάθεια σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή για δεκαετίες. Αλλά η κυβέρνηση Ομπάμα πέτυχε τον κύριο στόχο της - να μπλοκάρει την πορεία του Ιράν προς την ανάπτυξη ενός πυρηνικού όπλου - και απέφυγε ταυτόχρονα να προσπαθήσει να εξαλείψει το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης με τη βία.

Σήμερα, με τους πληρεξούσιους της Τεχεράνης στην περιοχή να είναι στρατιωτικά αποδεκατισμένοι και την αεράμυνα της χώρας αποδυναμωμένη από τα ισραηλινά χτυπήματα, το Ιράν είναι αναμφισβήτητα πιο ευάλωτο απ’ ό,τι κάθε άλλη φορά από την επανάσταση του 1979. Αλλά στα πυρηνικά ζητήματα, οι ηγέτες του παραμένουν προκλητικοί. Επιμένουν ότι δεν θα εγκαταλείψουν το πρόγραμμα πυρηνικού εμπλουτισμού ή τα προγράμματα βαλλιστικών πυραύλων και θα δεχτούν μια νέα συμφωνία μόνο αν παρέχει σημαντική οικονομική ανακούφιση και εγγυήσεις πως οι ΗΠΑ δεν θα αποχωρήσουν ξανά στο μέλλον. Ίσως μπλοφάρουν, αλλά αν η Τεχεράνη δεν υποχωρήσει, ο Τραμπ θα πρέπει τελικά είτε να αποδεχθεί μια συμφωνία που θα μοιάζει πάρα πολύ με αυτή που κατήγγειλε, είτε να χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία για να καθυστερήσει το πρόγραμμα, με εξαιρετικά απρόβλεπτες επιπτώσεις.

Μπορεί να υπάρχει όμως μια διέξοδος. Αντί να επικαιροποιήσει τη συμφωνία του 2015 σε πολύ παρόμοιες γραμμές - "τα ίδια για τα ίδια" - ο Τραμπ θα μπορούσε να προσφέρει στο Ιράν "περισσότερα για περισσότερα": μεγαλύτερη ελάφρυνση των κυρώσεων με αντάλλαγμα σημαντικότερους και πιο διαρκείς περιορισμούς στο πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας. Οι ΗΠΑ θα συμφωνούσαν να διαθέσουν στο Ιράν την οικονομική ανακούφιση που τόσο απεγνωσμένα χρειάζεται, συμπεριλαμβανομένης της άρσης των δευτερογενών κυρώσεων στις πωλήσεις πετρελαίου, για μια μακροπρόθεσμη ή αορίστου χρόνου συμφωνία και σημαντικά μεγαλύτερους περιορισμούς στο πυρηνικό του πρόγραμμα και τις υπόλοιπες αποσταθεροποιητικές δραστηριότητες του. Θα πρέπει να αποδεχτούν  την πραγματικότητα ενός ιρανικού προγράμματος εμπλουτισμού, αλλά να επιμείνουν σε πιο εκτεταμένους περιορισμούς στις προηγμένες συσκευές φυγοκέντρησης, στο μέγεθος και το επίπεδο των αποθεμάτων ουρανίου και στον υπόγειο εμπλουτισμό, καθώς και σε πιο ολοκληρωμένες διαδικασίες ελέγχου. Εφόσον η οικονομική ανακούφιση είναι αρκετά σημαντική, μια συμφωνία θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει περιορισμούς στο πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς του Ιράν και τη στρατιωτική του υποστήριξη στους αντιπάλους των ΗΠΑ, όπως η Ρωσία ή οι Χούτι της Υεμένης.

Μια τέτοια ρύθμιση θα κινήσει το ενδιαφέρον του Ιράν. Μαστιζόμενη από χρόνια κακοδιαχείρισης και με τις τιμές του πετρελαίου να έχουν καταρρεύσει σήμερα, η οικονομία του Ιράν βρίσκεται σε δεινή κατάσταση, με μηδενική ανάπτυξη, τον πληθωρισμό πάνω από το 30%, την ανεργία στο 10% περίπου και το εγχώριο νόμισμα σε ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου. Ο λαός του Ιράν, που εξέλεξε το 2024 τον πρόεδρο Μασούντ Πεζεσκιάν βάσει ενός προγράμματος διάσωσης της οικονομίας, επιθυμεί απελπισμένα μια οικονομική ανακούφιση και είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επικροτούσε κάθε είδους πυρηνική συμφωνία που θα οδηγούσε εκεί. Θα ήταν επίσης μια νίκη για τον Τραμπ, ο οποίος θα μπορούσε να ισχυριστεί πως πέτυχε μια "καλύτερη" συμφωνία από τον Ομπάμα, με μεγαλύτερους περιορισμούς στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και οφέλη για την οικονομία των ΗΠΑ ταυτόχρονα.

Το Ιράν φαίνεται να ξέρει πώς να τραβήξει την προσοχή του Τραμπ. Ο υπουργός Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί προέβαλε δημόσια την οικονομία του Ιράν ως μία "ευκαιρία τρισεκατομμυρίων δολαρίων", παρουσιάζοντας επιχειρηματικές ευκαιρίες για εταιρείες όπως η Boeing, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ. Η πλήρης άρση του εμπάργκο των ΗΠΑ ενδεχομένως να είναι απίθανη -και μη συνετή- όσο το σημερινό καθεστώς βρίσκεται στην εξουσία. Αλλά με τους σωστούς όρους, ο Τραμπ θα μπορούσε να δώσει άδειες σε αμερικανικές εταιρείες για να επενδύσουν ή να πουλήσουν αγαθά στο Ιράν, να επιτρέψει σε αμερικανικές θυγατρικές να ξεκινήσουν ξανά τις δραστηριότητές τους στο Ιράν και να προωθήσει τις αγροτικές εξαγωγές - που σήμερα υποφέρουν από τη νέα δασμολογική πολιτική του - στο πλαίσιο ανθρωπιστικών εξαιρέσεων.

Υπάρχουν προφανώς μειονεκτήματα στην παροχή κάθε είδους οικονομικής ανακούφισης σε ένα καθεστώς που εξακολουθεί να είναι βαθιά εχθρικό προς τις ΗΠΑ, προάγει την αστάθεια στη Μέση Ανατολή και πέρα ​​από αυτήν, κακομεταχειρίζεται τον λαό του και υποστηρίζει την τρομοκρατία και τις στοχευμένες δολοφονίες. Το Ιράν όμως μπορεί και εμπλέκεται σε όλες αυτές τις - σχετικά φθηνές - δραστηριότητες ακόμα και όταν βρίσκεται σε καθεστώς αυστηρών κυρώσεων και ένα Ιράν με πυρηνικά όπλα θα αποτελούσε πολύ μεγαλύτερη απειλή για τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο. 

Δεν υπήρξαν ποτέ καλές επιλογές για την αντιμετώπιση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, μόνο κακές επιλογές. Μια πυρηνική συμφωνία "περισσότερα για περισσότερα" θα πρέπει να είναι ελκυστική για τον Τραμπ. Μια "καλύτερη συμφωνία" από του Ομπάμα, με επιχειρηματικά οφέλη για τις ΗΠΑ που θα διασφαλίζει πως θα αποφευχθεί ένας δαπανηρός πόλεμος στη Μέση Ανατολή. Ακόμα πιο σημαντικό όμως είναι ότι αυτό αποτελεί την ορθή επιλογή.

© 2025 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"