Ο φόβος είναι το κλειδί για να μείνεις ζωντανός

Οφείλω να πω ότι δεν είµαι σίγουρος πως κατανοώ την πραγµατική φύση του φόβου, παρότι βγάζω τα προς το ζην ως εικονογράφος manga τρόµου. Αν και υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη τρόµου –οι µη οµαλές καταστάσεις του ψυχολογικού τρόµου, τα δυσάρεστα φαινόµενα του αποκρυφιστικού τρόµου, ο κινηµατογραφικός τρόµος, ο γοτθικός τρόµος, ο τρόµος της επιστηµονικής φαντασίας, ο απόλυτος τρόµος–, η δουλειά µου επικεντρώνεται κυρίως στον τρόµο που προκαλεί το υπερφυσικό.

Μπορώ να αφήσω τη φαντασία µου αχαλίνωτη όταν επιδίδοµαι στο κυνήγι του υπερφυσικού και του αλλόκοτου – αυτό συµβαίνει µονάχα όταν ακουµπάω την πένα στο χαρτί και σχεδιάζω παράξενους κόσµους γεµάτους φαντάσµατα, τέρατα, κατάρες και υπερφυσικά φαινόµενα.

Οι ιστορίες µου ξεκινούν από τετριµµένες σκέψεις όπως "θα µου την έδινε εάν συνέβαινε αυτό" ή "θα ήταν τόσο τροµακτικό αν υπήρχε στ’ αλήθεια κάποιος σαν αυτόν τον τύπο" και από ενδεχόµενες φαντασιωτικές καταστάσεις που µου προκαλούν στρες. Προσεγγίζω τον τρόµο από τη σκοπιά των αισθήσεων, όχι από ακαδηµαϊκή σκοπιά (δεν έχω καµία εξειδίκευση στους τοµείς της ψυχολογίας ή της παθολογίας).

Το ερώτηµα "τι φοβόµαστε;" θα µπορούσαµε να το απευθύνουµε όχι µονάχα στους ανθρώπους, αλλά και στα έµβια όντα γενικότερα. Δεν µπορώ να ξέρω εάν οι πιο πρωτογενείς οργανισµοί διαθέτουν αυτό που ονοµάζαµε "συναίσθηµα" – όµως οπωσδήποτε διαθέτουν το ένστικτο του φόβου, το οποίο είναι το κλειδί για να µείνουν ζωντανοί. Χάρη στον φόβο, ένα πλάσµα αποµακρύνεται από τον κίνδυνο ώστε να ζήσει για ακόµα µία ηµέρα.

Είµαι σίγουρος ότι οι αναγνώστες θα εκφράζουν διαφορετικές απόψεις σχετικά µε το αν τα manga µου είναι τροµακτικά ή όχι – σε κάθε περίπτωση, σκοπός µου είναι να δηµιουργώ εικόνες που προκαλούν τρόµο. Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι φοβάµαι λίγο. Το να ακολουθώ ένα επάγγελµα που απαιτεί να τροµάζω τους ανθρώπους, ενώ ο ίδιος είµαι δειλός, µάλλον δείχνει αντιφατικό– όµως εικονογραφώ τροµακτικές ιστορίες ακριβώς επειδή είµαι δειλός. Πιστεύω ότι µε διέπει κάποιου είδους µακάβρια περιέργεια, η οποία µε ωθεί να θέλω να βλέπω και να θέλω να ακούω για τροµακτικά πράγµατα και ύστερα να τα µετουσιώνω σε εικόνες.
Γιατί να διακατέχει κάποιον η περιέργεια για πράγµατα που κάνουν θόρυβο τη νύχτα, εφόσον ο ίδιος είναι φοβητσιάρης; Καταπώς το αντιλαµβάνοµαι, αυτή η περιέργεια πηγάζει από την επιθυµία να προετοιµαστείς πνευµατικώς για τους τρόµους µε τους οποίους µπορεί να έρθεις αντιµέτωπος στο µέλλον. Είναι όπως όταν µελετάς µανιωδώς πριν από ένα τεστ, ή όπως όταν επαναλαµβάνεις ξανά και ξανά µια οµιλία ή µια παρουσίαση, ή όπως όταν επιδίδεσαι σε ασκήσεις ετοιµότητας, ώστε, σε περίπτωση φυσικής καταστροφής, να είσαι έτοιµος. Με τις ταινίες splatter, ίσως επιδιώκουµε ασυνείδητα να αποκτήσουµε ανοσία στο "άγνωστο", ώστε ο τρόµος µας να ελαχιστοποιηθεί σε περίπτωση που συναντήσουµε κάποιο φάντασµα ή εάν χρειαστεί να ξεφύγουµε από κάποιον µανιακό δολοφόνο που κρατά αλυσοπρίονο. Αυτή είναι η απάντησή µου στο "γιατί φοβόµαστε;".

Τώρα θα ήθελα να αναφερθώ στο "τι φοβόµαστε;".

Κατ’ ουσίαν, φοβόµαστε ό,τι προκαλεί θάνατο στο φθαρτό µας σώµα ή στον κοινωνικό µας εαυτό. Όσο πιο δύσκολο είναι να προσδιοριστούν αυτοί οι παράγοντες, τόσο περισσότερο τους φοβόµαστε. Παρότι δεν είµαι σε θέση να µιλήσω µε βεβαιότητα για κάθε φόβο, θεωρώ πως, όταν αντιλαµβανόµαστε ότι κάτι παραπέµπει στον θάνατο, στο µυαλό µας φυτρώνει ο σπόρος της ανησυχίας – εάν η ανησυχία αυτή µας κατακλύσει, µετατρέπεται σε τρόµο και µας πανικοβάλλει.

Οι άνθρωποι µισούµε το άγχος. Είναι πηγή δυσφορίας, η πρώτη αχτίδα τρόµου. Αποφεύγουµε το άγχος, την ταραχή, και αποζητάµε την ασφάλεια. Νοµίζω ότι αυτή είναι η µεγάλη αλήθεια όλων των έµβιων όντων. Το άγχος πυροδοτεί φοβίες που παίρνουν διάφορες µορφές όταν οι άνθρωποι είναι υπερευαίσθητοι – υψοφοβία, κλειστοφοβία, µικροβιοφοβία, φοβία για τα αιχµηρά αντικείµενα, φόβο απέναντι στους άλλους ανθρώπους, φόβο για το ίδιο µας το σώµα και πάει λέγοντας. Ένας φόβος µας ενδέχεται να µην αγγίζει τα όρια της φοβίας, ωστόσο εξακολουθούµε να ζούµε λίγο έως πολύ µε το άγχος του θανάτου και –το πιο πιθανό– δεν θα καταφέρουµε να ξεφύγουµε ποτέ από αυτό.
Αυτή είναι η µοίρα των ζωντανών.

Δεδοµένου ότι ο θάνατος είναι µια µοίρα από την οποία δεν µπορούµε να ξεφύγουµε, είναι αναγκαίο να µάθουµε να ζούµε όσο το δυνατόν καλύτερα µε την ύπαρξή του ως δεδοµένη. Πώς θα το πετύχουµε; Κατά τη γνώµη µου, ένας από τους πιο αποτελεσµατικούς τρόπους να συµφιλιωθούµε µε αυτή την αγωνία είναι να καταβροχθίζουµε ιστορίες τρόµου ώστε να γίνουµε ανθεκτικοί στον φόβο. Δεδοµένου ότι το συµπέρασµα αυτό τυγχάνει να συµπορεύεται µε τα εργασιακά και, εποµένως, οικονοµικά µου συµφέροντα, νοµίζω ότι είναι ώρα να σταµατήσω τη συζήτηση εδώ.

*Ο Junji Ito είναι Ιάπωνας εικονογράφος manga τρόµου. Το έργο του έχει αποσπάσει τέσσερα βραβεία Eisner.

(Το άρθρο αυτό µετέφρασε από την ιαπωνική γλώσσα η Jocelyne Allen, µεταφράστρια του manga τρόµου "Stitches", µε κείµενα του Hirokatsu Kihara και σε εικονογράφηση του Junji Ito)

©2024 The New York Times Company and Junji Ito