Η σκιά του Τραμπ στον γεωπολιτικό ορίζοντα

Του Νικήτα Σίμου

"Θα έλεγα στο Ζελένσκι, φτάνει. Δεν υπάρχει άλλη βοήθεια. Πρέπει να κάνεις μια συμφωνία" είπε μεταξύ άλλων πρόσφατα ο τ. Αμερικανός πρόεδρος.                      

Το μήνυμα επηρεάζει διαφορετικά τους υπολογισμούς των Ουκρανών και των Ρώσων. Από παρόμοιο πνεύμα για τα παγκόσμια πράγματα, διέπονται και άλλες δηλώσεις του τ. Αμερικανού προέδρου. Η επανεκλογή Τραμπ θα οδηγούσε σε μία νέα παγκόσμια τάξη ή αταξία.

"Πρέπει να πολεμήσουμε μόνοι"                                                           

Τους τελευταίους μήνες καθώς φαίνεται να επικρατεί αδιέξοδο στο πεδίο του Ρώσο - Ουκρανικού πολέμου, οι αμφιβολίες έχουν αυξηθεί  για το κατά πόσον ο Ρώσος πρόεδρος θα επιθυμούσε ένα τέλος του πολέμου.                                        

Είναι σοβαρά ενδεχόμενο, στην κρίση του Πούτιν να βαραίνει η αναμονή για το αποτέλεσμα των Αμερικανικών εκλογών και η προσδοκία εκλογής του Τραμπ στο ύπατο αξίωμα των ΗΠΑ,  τον Νοέμβριο του 2024.                                                   

Έχοντας από τα φαινόμενα μια θετική προσδοκία, ότι ο Τραμπ θα προσέφερε στην Ρωσία όρους καλύτερους, από οτιδήποτε θα μπορούσε να προσφέρει ο Μπάιντεν, ή να συμφωνήσει σήμερα ο Ζελένσκι, ο Πούτιν θα προτιμούσε να περιμένει. Άλλωστε όλοι θυμούνται, ότι ο Τραμπ δεν είχε διστάσει να πάρει το μέρος του Πούτιν, όταν ο τελευταίος απέρριψε τις κατηγορίες των Αμερικανικών υπηρεσιών, ότι είχε επηρεάσει τις προεδρικές εκλογές του 2016. Επιπλέον, σε πρόσφατη πολιτική εκδήλωση στην Φλόριντα, ο Τραμπ χαρακτήρισε τον Πούτιν "ιδιοφυΐα".                                                                                                                                  

Από την άλλη πλευρά, καθώς ο πόλεμος πλησιάζει το τέλος του δεύτερου έτους από την έναρξή του, οι Ευρωπαϊκές αυταπάτες για μια ζωή χωρίς πόλεμο αποδείχτηκαν χωρίς αξία. Αυτό οδήγησε άλλωστε στην συσπείρωση των χωρών του ΝΑΤΟ και στην αποδοχή της ηγεσίας των ΗΠΑ.                                                     

Όμως, όσο οι σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης στις ΗΠΑ δείχνουν ότι ο Τραμπ προηγείται του Μπάιντεν, ο φόβος μεταξύ των Ευρωπαίων αυξάνει. Ειδικά οι Γερμανοί πρέπει να θυμούνται το συμπερασματικό σχόλιο της Μέρκελ μετά από συναντήσεις με τον Τραμπ. Όπως έλεγε η καγκελάριος "Πρέπει να πολεμήσουμε για το μέλλον μας μόνοι".                                                                             

Ο Τραμπ αναρωτιόταν, πως η Ευρώπη με τρεις  φορές τον πληθυσμό και εννέα φορές το ΑΕΠ της Ρωσίας, εξαρτιόταν από τις ΗΠΑ για την άμυνά της, και απειλούσε να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ αν οι Ευρωπαϊκές χώρες δεν εφάρμοζαν την υποχρέωσή τους για δαπάνη του 2% του ετήσιου ΑΕΠ τους σε εξοπλισμό. Στην τρέχουσα προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ βασική τοποθέτηση είναι, ότι ο σκοπός  και η αποστολή του ΝΑΤΟ θα επαναξιολογηθούν". Τα περιθώρια για τους Ευρωπαίους μειώνονται ασφυκτικά και απαιτείται υπέρβαση.

Δυσκολίες για την ενεργειακή μετάβαση                                            

Είναι ενδεχόμενο η πιθανοφανής επανεκλογή Τραμπ να επηρέασε και την προ μηνός διάσκεψη  COP28 για την κλιματική αλλαγή στο Ντουμπάι, η οποία έκλεισε με συμφωνία η οποία χαρακτηρίστηκε ιστορική για την μετάβαση "μακριά από τον άνθρακα και τους υδρογονάνθρακες". Η αδιαφορία του τ. Αμερικανού προέδρου για το προκείμενο είναι γνωστή, και η προοπτική επανεκλογής του ενδεχομένως συνάσπισε τους υποστηρικτές της καθαρής ενέργειας.                       

Όμως πολλοί από τους υπογράψαντες ακολουθούν διαφορετική πρακτική. Μείζονες παραγωγοί και καταναλωτές υδρογονανθράκων και άνθρακα αυξάνουν την παραγωγή και την κατανάλωση αντί να τις μειώνουν. Οι επενδύσεις εξόρυξης αυξήθηκαν 25%, μεταξύ 2022 και 2020, σε $1050 δισεκ. από $839 δισεκ αντίστοιχα, αν και λιγότερο από τις επενδύσεις για καθαρή ενέργεια.( Οι τελευταίες αυξήθηκαν 38%, κατά την ίδια περίοδο, σε $1740 δισεκ. από $1259 δισεκ.). Χαρακτηριστικά η Ινδία, η τρίτη μεγαλύτερη χώρα εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου υποστηρίζει την ανάπτυξή της με καύση άνθρακα. Η Κίνα είναι πρώτη τόσο σε παραγωγή πράσινης ανακυκλούμενης  ενέργειας, όσο και παραγωγή ρυπογόνου άνθρακα. Οι ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου αυξάνουν την παραγωγή τους σταθερά τα τελευταία χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό, ενώ τέθηκαν κατά την COP28 στόχοι αύξησης της υποκατάστασης της ρυπογόνου από καθαρή ενέργεια μέχρι το 2030 και μετά, όσες προσπάθειες έγιναν για να πεισθούν χώρες και ηγέτες να αναλάβουν σχετικές κοστοβόρες σταθερές δαπάνες απέτυχαν. Οι ηγέτες γνωρίζουν ότι μια επανεκλογή Τραμπ θα ήταν αρνητική για την μετάβαση αποκλειστικά στην καθαρή ενέργεια, με ότι ανακατατάξεις θα μπορούσε αυτό να σημαίνει στο εμπόριο, τις μεταφορές καυσίμων και τις σχετικές επενδύσεις.

Ένας κόσμος σε νέα τάξη ή αταξία                                                                               

Ο Τραμπ κατέλειπε πολιτικές φορολόγησης για ετήσιες εισαγωγές $350 δισεκ. από την Κίνα, τις οποίες συνεχίζει και η διοίκηση Μπάϊντεν. Ο επί του εμπορίου σύμβουλος του Τραμπ υποστηρίζει, ότι σε μια νέα διακυβέρνηση το φορολογικό καθεστώς για τις εισαγωγές θα είναι πολύ βαρύτερο. Στην τρέχουσα προεκλογική εκστρατεία του, ο Τραμπ αυτό-αποκαλείται ¨ Ο άνθρωπος των φόρων¨ και δηλώνει ότι θα καταργήσει αμέσως την εμπορική συμφωνία συνεργασίας με τις Ασιατικές  χώρες του Ειρηνικού, την οποία εισήγαγε η κυβέρνηση Μπάϊντεν. Δεδομένου ότι το εμπόριο είναι ο κύριος οδηγός της οικονομικής ανάπτυξης, πολλοί ηγέτες θα ήταν επιφυλακτικοί με τις πρωτοβουλίες Τραμπ, οι οποίες θα μπορούσαν να ανατρέψουν την εμπορική πρακτική και τάξη με ανυπολόγιστες συνέπειες.                                                             

Η απελευθέρωση του εμπορίου υπήρξε πυλώνας της παγκοσμιοποίησης, η οποία επέτρεψε την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και των μεταναστών. Υπάρχει σημαντική μεταναστευτική ροή  από το Μεξικό προς τις ΗΠΑ, την οποία ο Μπάιντεν υπόσχεται να αντιστρέψει, απειλώντας με την "μεγαλύτερη απέλαση στην ιστορία των ΗΠΑ" εκατομμύρια μεταναστών. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε  ένα πραγματικό εφιάλτη για την κυβέρνηση του Μεξικού και τον πληθυσμό της χώρας.                                                                                                   

Αλλά οι διαφοροποιήσεις τις οποίες θα εισαγάγει ο Τράμπ, αφήνουν, μεταξύ άλλων, ένα μεγάλο ερωτηματικό και αβεβαιότητα  για την Μ. Ανατολή και τον πόλεμο της Γάζας.                                                                                                                   

Η ρητορική του είναι οξεία κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού, με την αιτίαση ότι υπαναχώρησε από το σχέδιο της δολοφονίας του αρχηγού των Ιρανικών υπηρεσιών πληροφοριών Σολεϊμάνι στο Ιράκ το 2020, βρέθηκε ανέτοιμος αυτός και χώρα του στην επίθεση της Χαμάς, και ότι όσα συνέβησαν θα είχαν αποφευχθεί αν πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο Τραμπ.

Βέβαια, ο Τραμπ είναι ένας πολίτης, ο οποίος μπορεί να υποστηρίξει ελεύθερα διάφορες απόψεις κατά την προεκλογική περίοδο, τις οποίες δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα υποστήριζε και ως πρόεδρος αν εξελέγετο. Άλλωστε πρέπει να υπάρχει μια συνέχεια στην ενιαία εικόνα και πολιτική των ΗΠΑ προς συμμάχους και τρίτους. Είναι όμως βέβαιο, ότι η διακυβέρνηση Τραμπ θα εισήγαγε μεγάλες διαφοροποιήσεις στις τρέχουσες πολιτικές της κυβέρνησης Μπάιντεν. Ας ευχηθούμε οι όποιες ανατροπές να είναι διαχειρίσιμες από εμάς τους Ευρωπαίους.