Χρηματοδότηση της Ουκρανίας από τα ρωσικά διαθέσιμα

Του Νικήτα Σίμου

Ο Δεκέμβριος ήταν ιδιαίτερα δύσκολος για την Ουκρανία, καθώς σημειώνονται σημαντικές καθυστερήσεις στην έγκριση των κονδυλίων βοήθειας προς την χώρα, της οποίας οι ανάγκες αυξάνονται. Είναι ενδιαφέρον, ότι συζητείται πρόταση κατάσχεσης των παρακρατημένων αποθεμάτων της κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για της επιδοτήσεις προς το Κίεβο.

Μια επιφυλακτική Δύση                                                                                                   

Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκυ ήλπιζε ότι η επίσκεψή του στην Ουάσινγκτον κατά τις αρχές Δεκεμβρίου, θα ήταν αρκετή για να πείσει το Αμερικανικό Κογκρέσο να προχωρήσει στην έγκριση ποσού βοήθειας $60 δισεκ. προς την Ουκρανία, καθώς τα διαθέσιμα για το 2023 εξαντλούνται. Όμως οι Αμερικανοί νομοθέτες, απηχώντας και την κοινή γνώμη, επέμειναν στην άρνησή τους (13/12) συνδέοντας την έγκριση του κονδυλίου της Ουκρανικής βοήθειας με την ταυτόχρονη έγκριση ποσού για την ασφάλεια των συνόρων με το Μεξικό.        

Δύο ημέρες αργότερα, οι ηγέτες των χωρών μελών της ΕΕ δεν κατόρθωσαν να συμφωνήσουν για την χρηματοδότηση της Ουκρανίας με $50 δισεκ. κατά τα επόμενα 4 χρόνια, συμφώνησαν όμως για την έναρξη ενταξιακών συζητήσεων. Αν και, τόσο η Ουάσιγκτον όσο και οι Βρυξέλλες έχουν υποσχεθεί μεγάλα ποσά βοήθειας στην Ουκρανία, η αποτυχία τους να της εξασφαλίσουν μια μακροχρόνια χρηματοδότηση έρχεται σε μια δύσκολη στιγμή. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ είναι οι μεγαλύτεροι προμηθευτές στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας προς το Κίεβο, γεγονός που του επέτρεψε να διατηρήσει τον στρατό του και την πολιτική διοίκηση σε λειτουργία.                                                                                                 

Αλλά η ανανέωση της βοήθειας τους τελευταίους μήνες έγινε προβληματική. Κατά αξιωματούχους της ΕΕ η Ουκρανία έχει ρευστότητα μέχρι και τον προσεχή Ιανουάριο, ενώ εκτιμάται ότι θα της δοθεί κάποιο έκτακτο ποσό για να καλυφθούν άμεσες ανάγκες. Ο πρόεδρος Μπάϊντεν αναγνώρισε και αυτός, ότι σύντομα φθάνει στο τέλος της η δυνατότητα κάλυψης των επιχειρησιακών αναγκών της Ουκρανίας από τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με αυτές τις διαπιστώσεις, αναδύεται ένα θέμα εξεύρεσης πόρων για την συνέχεια της χρηματοδότησης των Ουκρανών.

Ρωσικά κεφάλαια παγωμένα στη Δύση

Οι Δυτικές χώρες εξετάζουν τρόπους κατάσχεσης των χρηματικών κεφαλαίων αξίας $300 δισεκ. της Τράπεζας της Ρωσίας (F.Times), τα οποία βρίσκονται κατατεθειμένα σε τράπεζες τους και παραμένουν παγωμένα λόγω των κυρώσεων.                                                                                                                                 

Το θέμα έχει συζητηθεί μεταξύ των χωρών της ομάδας G7, αλλά μέχρι τώρα οι αντίστοιχες κυβερνήσεις δεν έχουν προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση, φοβούμενες ότι οι ξένοι επενδυτές σε δολάρια και ευρώ πιθανότατα θα αποχωρούσαν.                                                                                                                           

Αν και η Ουάσιγκτον δεν έχει τοποθετηθεί δημόσια υπέρ μιας κατάσχεσης των Ρωσικών κεφαλαίων, φαίνεται ότι κατά τις τελευταίες εβδομάδες συζητά αυτό το ενδεχόμενο, υποστηρίζοντας ότι υπάρχει τρόπος κατάσχεσης ¨συμβατός με το διεθνές δίκαιο¨. Σύμφωνα με αξιωματούχο των ΗΠΑ είναι πιθανό να υπάρξει σχετική απόφαση των μελών της G7 σύντομα.                                                                   

Μετά την αβελτηρία έγκρισης από το Κογκρέσο και την σύνοδο κορυφής της ΕΕ για  επιπλέον, μεταξύ άλλων, βοήθεια προς την Ουκρανία, ακούγονται απόψεις για την ανάγκη κάποιας πολιτικής συμφωνίας, ώστε να αποδεσμευθούν τα παγωμένα κεφάλαια της κεντρικής Ρωσικής τράπεζας. Ο υπουργός εξωτερικών του Η.Β, λόρδος Κάμερον,  πρόσφατα δήλωσε και αυτός ( INDEPENDENT) ότι υπάρχει ¨ νόμιμος δρόμος¨ για την χρήση των Ρωσικών κεφαλαίων και ότι αν τα άλλα μέλη της G7 δεν μπορούν να πεισθούν, θα μπορούσε το Η.Β σε συνεργασία με τις ΗΠΑ να αναλάβουν την σχετική πρωτοβουλία.                                                                                                                    

Κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ τον Δεκέμβριο, ο Βρετανός υπουργός δήλωσε ότι τα κεφάλαια αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας, με το σκεπτικό ότι θα εθεωρούντο καταβολή από την Ρωσία για αποζημιώσεις των βλαβών τις οποίες προκάλεσε η παράνομη εισβολή της στην πρώτη.                                                                                                              

Το θέμα μελετά και η ΕΕ, ενώ η Επιτροπή εργάζεται για σχετικές προτάσεις. Ίσως είναι ένα δείγμα της Ευρωπαϊκής ετοιμότητας, το γεγονός ότι το Βέλγιο σκοπεύει να δημιουργήσει ένα ειδικό ταμείο για την Ουκρανία ύψους 1,7 δισεκ. ευρώ, οι εισροές του οποίου θα συνίστανται από φόρους σε παγωμένα Ρωσικά κεφάλαια στο Βέλγιο, ενώ στην Γερμανία έγινε εισαγγελική αίτηση για κατάσχεση 720 εκατομ. ευρώ Ρωσικού οικονομικού φορέα, κατατεθειμένων σε Γερμανική τράπεζα.  Εκτιμάται ότι τα συνολικά παγωμένα ρωσικά κεφάλαια, συμπεριλαμβανομένων και των κρατικών, είναι της τάξης των 500 δισεκ. ευρώ.                                                                                                                                     

Οι Δυτικές κυβερνήσεις έχουν επιβάλει κυρώσεις σε δισεκατομμυριούχους, προκειμένου να απομονωθεί ο Ρώσος πρόεδρος από την υποστήριξή τους, αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικά, τον Απρίλιο 2022, ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε την πρόταση να κατάσχει τα κεφάλαια πλουτοκρατών με την πρόθεση οι τελευταίοι εκ φόβου να τα τοποθετήσουν στην Ουκρανία. Τελικά, 21 μήνες έκτοτε μόλις $5.4 εκατομ. έχουν μετακινηθεί προς το Κίεβο.

Σύμφωνα με τους N.Y. Times (21/12) η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει αρχίσει εντατικές συζητήσεις με τις χώρες της G7 για τον προγραμματισμό της κατάσχεση των κεφαλαίων, τα περισσότερα από τα οποία πιστεύεται ότι βρίσκονται στην Ευρώπη, και εάν θα δαπανηθούν άμεσα για την Ουκρανική στρατιωτική προσπάθεια, ή μόνο για την ανασυγκρότηση και τον προϋπολογισμό της χώρας. Αν και η κατάσχεση για λόγους αποζημίωσης της Ουκρανίας και την ανασυγκρότησή της θα έδινε ενδεχομένως κάποια ηθική χροιά στην όλη πρωτοβουλία και πρόθεση, δεν είναι καθόλου βέβαιο για ποιους σκοπούς θα χρησιμοποιηθούν  τελικά τα κεφάλαια αυτής της προέλευσης από την Ουκρανική κυβέρνηση.            

Η Ρωσία προειδοποιεί

Το Κρεμλίνο τελευταία απείλησε την Ευρώπη και τις ΗΠΑ για σοβαρές συνέπειες  (GUARDIAN) αν τα Ρωσικά κεφάλαια στο εξωτερικό δοθούν ως βοήθεια στην Ουκρανία. Κατά τον Πεσκώφ, "η διοίκηση Μπάϊντεν ωθεί τους Ευρωπαίους να ολοκληρώσουν τον προγραμματισμό των ενεργειών κατάσχεσης έως τον Φεβρ. 2024", επέτειο της Ρωσικής εισβολής, "γεγονός το οποίο είναι επικίνδυνο για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα". Επιπλέον ο Ρώσος αντιπρόσωπος προειδοποίησε, ότι και η Ρωσία θα κατάσχει ότι μπορεί από τις εκεί Δυτικές επενδύσεις, οι οποίες είναι κατά πλειονότητα Ευρωπαϊκές.                                                                                    

Ορισμένες Ευρωπαϊκές τράπεζες, όπως η Αυστριακή Raiffeisen, συνεχίζουν να λειτουργούν στην Ρωσία, υποστηρίζοντάς ότι πρόκειται για μια ιδιότυπη ομηρία, καθώς η Ρωσική διοίκηση τους προειδοποιεί ότι δεν θα εγκαταλείψουν την χώρα εύκολα. Ο Πούτιν, κατά την έννοια αντιποίνων εναντίον της Δύσης, υπέγραψε τον Απρίλιο διάταγμα σύμφωνα με το οποίο το κράτος αναλαμβάνει προσωρινά τον έλεγχο των κεφαλαίων και ενεργητικών στοιχείων των ξένων εταιρειών στην Ρωσία, στοχοποιώντας όσες  αναχώρησαν ( Carlsberg, Danone, κ.α). Την προηγούμενη εβδομάδα ο Ρώσος πρόεδρος διέταξε οι συμμετοχές της Γερμανικής Wintershall Dea και της Αυστριακής OMV, σε έργα παραγωγής και συμπύκνωσης αερίου στην Σιβηρία, να δοθούν στους Ρώσους εταίρους των κοινοπραξιών.

Αυτή η αμοιβαία κατάσχεση κεφαλαίων και ενεργητικών στοιχείων, τόσο από τις Δυτικές χώρες όσο και τους Ρώσους, συνιστά μια μεγάλης σημασίας κλιμάκωση, πέρα από το Ουκρανικό πολεμικό πεδίο, η οποία εμπλέκει κατευθείαν πλέον τις Δυτικές χώρες με την Ρωσία. Παράλληλα, μειώνει τις δυνατότητες διαπραγματεύσεων και  δίνει  βάθος χρόνου στην αντιπαράθεση, την οποία και διευρύνει. Αυτά, ενώ ο πόλεμος στην Γάζα προκαλεί νέα μέτωπα και νέους συνασπισμούς. Μία νέα αδυσώπητη παγκόσμια τάξη εκκολάπτεται.