Του Νικήτα Σίμου
Μετά την κατάρρευση της ολιγοήμερης ανακωχής, το Ισραήλ με ανανεωμένη ισχύ και αποφασιστικότητα συνεχίζει τις επιχειρήσεις του στοχεύοντας να τις επεκτείνει και στο νοτιότερο τμήμα της λωρίδας της Γάζας. Εκεί βρίσκεται κατά εκτιμήσεις το αρχηγείο των τρομοκρατών και ενδεχομένως υπόγειοι δίαυλοι στα σύνορα με την Αίγυπτο, μέσω των οποίων εισρέουν κρίσιμα εφόδια και εξοπλισμός για την Χαμάς. Η διάρκεια και η υφή των επιχειρήσεων είναι αβέβαιη. Αυτό χρωμάτισε Ισραηλινός αξιωματούχος δηλώνοντας ότι "… με το που θα σφυρίξει ο διαιτητής δεν σημαίνει ότι όλα τέλειωσαν…". Χρειάζεται όμως υπέρβαση, για να σταματήσει η τραγωδία.
Η κατάληψη της πόλης της Γάζας έχει ολοκληρωθεί κατά λιγότερο από 50% και από την εκτιμώμενη συνολική δύναμη των 24 ταγμάτων της Χαμάς , λιγότερα από τα μισά έχουν πληγεί σημαντικά, ενώ παραμένουν σε δράση τα ηγετικά στελέχη της οργάνωσης.
Οι Ισραηλινοί μιλούν για φάσεις μετάβασης και σταθεροποίησης, το οποίο πρακτικά σημαίνει διάρκεια των επιχειρήσεων ίσως και μέχρι το τέλος του 2024, εάν βέβαια το επιχειρησιακό μοντέλο και η συγκυρία παραμείνουν ως έχουν, πράγμα για το οποίο δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα. Από την άλλη πλευρά είναι σχεδόν βέβαιο, ότι παρά τις μεγάλες απώλειές της η Χαμάς εκμεταλλεύθηκε το χρόνο της ανακωχής, για να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις της και να προβάλει σθεναρότερη αντίσταση.
Εκείνο όμως το οποίο είναι ενδιαφέρον, είναι ότι προκειμένου να γίνουν απελευθερώσεις ομήρων, το Ισραήλ, αν και μέσω τρίτων, συνομίλησε με την Χαμάς, κάτι το οποίο είναι πρόωρο να αξιολογηθεί ως κάτι περισσότερο από ένα μεμονωμένο γεγονός. Το Τελ-Αβίβ πληροφόρησε Αραβικά κράτη ( Αίγυπτο, Κατάρ, Ιορδανία, ΗΑΕ) για την πρόθεσή του, ως μέρος προτάσεων για την λωρίδα μετά το τέλος του πολέμου, να δημιουργήσει ζώνη ασφαλείας στην Παλαιστινιακή πλευρά των συνόρων με την Γάζα, από τον Βορρά ως τον Νότο, προκειμένου να φυλαχθεί από ενδεχόμενες μελλοντικές τρομοκρατικές ενέργειες, σύμφωνα με Αιγυπτιακές πηγές. Οι ίδιες πηγές ανέφεραν ότι την πρόταση γνωρίζουν η Σ. Αραβία και από τα μη Αραβικά κράτη η Τουρκία. Δεν θα μπορούσε να λεχθεί ότι η πρωτοβουλία αυτή προοιωνίζει κάποιο τέλος των συγκρούσεων στο βραχυχρόνιο διάστημα, είναι όμως ενδεικτική της πρόθεσης του Ισραήλ να προσεγγίσει με προτάσεις κράτη της περιοχής πέραν των όσων λειτουργούν διαμεσολαβητικά ( Αίγυπτος ή Κατάρ) στην προσπάθειά του να διαμορφώσει μια μετά-πολεμική Γάζα. Σχετικά, ο σύμβουλος ασφάλειας του Νετανιάχου δήλωσε ότι το Ισραηλινό πρόγραμμα προβλέπει τρία επίπεδα ενεργειών: καταστροφή της Χαμάς, αποστρατικοποίηση της Γάζας και από-ριζοσπαστικοποίηση της λωρίδας.
Όλα αυτά υπό την βασική προϋπόθεση ότι είναι διαθέσιμοι οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι και τα πολεμοφόδια, ενώ δεν θα εντείνονταν οι διεθνείς πιέσεις και η αντίδραση των δυτικών κοινωνιών. H προϋπόθεση αυτή όμως ενέχει μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας, καθώς η Ισραηλινή οικονομία κατά πάσα πιθανότητα θα συρρικνωθεί σημαντικά, ενώ η άνευ όρων βοήθεια προς το Ισραήλ από τα τρίτα κράτη είναι ενδεχόμενο να αντιμετωπίσει κάποιο σκεπτικισμό, και λόγω των απαιτουμένων ποσών αλλά και λόγω των αντιδράσεων τις οποίες προκαλούν οι απώλειες αμάχων. Είναι ιδιαίτερης σημασίας η πρωτοβουλία του Γεν. Γραμ. του ΟΗΕ να συγκαλέσει το Συμβούλιο Ασφαλείας, για πρώτη φορά από την εκλογή του το 2017, με αντικείμενο, την αποφυγή της καταστροφής με μη αναστρέψιμες επιπτώσεις για όλους τους Παλαιστινίους και την ειρήνη και ασφάλεια στην περιοχή. Οι ΗΠΑ όμως, oι οποίες παραδοσιακά σταματούν ενδεχόμενες αποφάσεις οι οποίες θα επηρέαζαν το Ισραήλ, πρόβαλαν βέτο την Παρασκευή 8/11. Από τα 15 μέλη του Συμβουλίου 13 ψήφισαν υπέρ με αποχή του ΗΒ.
Σύμφωνα με δημοσίευση Ισραηλινού οικονομικού εντύπου ( Calcalist), εκτιμάται από προκαταρτικούς υπολογισμούς του υπουργείου οικονομικών, ότι το κόστος του πολέμου θα μπορούσε να ανέλθει σε $51 δισ. ή 10% του ΑΕΠ, αν διαρκέσει 8-12 μήνες, με κινητοποίηση 350 χιλ. εφέδρων και χωρίς να συμμετάσχουν άμεσα στις εχθροπραξίες το Ιράν, η Χεζμπολλάχ ή η Υεμένη. Αυτό κατά τους αναλυτές είναι ένα ¨αισιόδοξο¨ σενάριο.
Έναντι του παραπάνω ποσού έχουν εγκριθεί $14 δισεκ. στρατιωτική βοήθεια από τo κογκρέσο των ΗΠΑ. Όμως η Ισραηλινή οικονομία αρχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα, καθώς μεγάλος αριθμός εργατών γης ( 7000 Ταϊλανδοί) εγκατέλειψαν την χώρα και ήδη αρχίζουν οι εισαγωγές ορισμένων ειδών. Άλλοι κλάδοι οι οποίοι ενδέχεται να πληγούν είναι ο τουρισμός, ο τομέας υγείας, το λιανικό εμπόριο, η τεχνολογία κ.α.
Το πρόβλημα οξύνεται από, την μεγάλη επιστράτευση η οποία στερεί παραγωγικές θέσεις εργασίας από την οικονομία, την μείωση των επενδύσεων λόγω του πολιτικού κινδύνου και τις αναγκαίες επιδοτήσεις προς επιχειρήσεις για να συνεχίσουν να λειτουργούν. Όμως το κακό πολιτικό κλίμα και η αστάθεια, λόγω της εσωτερικής διαμάχης για την ενίσχυση της κυβέρνησης έναντι του ανωτάτου δικαστηρίου, είχε ήδη προκαλέσει σημαντική μείωση των επενδύσεων. Χαρακτηριστικά, ο Ισραηλινός κλάδος τεχνολογίας, σημαντικότατος για την οικονομία της χώρας, ενώ κατείχε διεθνώς την 5η θέση, κατέπεσε στην 10η κατά την περίοδο 2022-2023, καθώς τα επενδεδυμένα κεφάλαια (venture capital) μειώθηκαν κατά 73% από το α΄εξαμ, του 2022 . Είναι πιθανοφανές, το Ισραήλ να αντιμετωπίσει σημαντική οικονομική ύφεση λόγω μειουμένων επενδύσεων, σε συνδυασμό με μία διαταραγμένη αγορά εργασίας λόγω της επιστράτευσης.
Οι ανθρώπινες απώλειες στο πόλεμο Χαμάς και Ισραήλ είναι τρομακτικές και είναι βέβαιο ότι θα τραυματίσουν ψυχικά την επόμενη γενιά.
Υπάρχει μια εκτίμηση ότι σε βάθος 10ετίας, το κόστος σε όρους απώλειας οικονομικής δραστηριότητας για το Ισραήλ θα μπορούσε να ανέλθει σε $400 δισεκ, απειλώντας το οικονομικό μέλλον της χώρας (Rand, D.Egel). Το ίδιο ισχύει και για τους Παλαιστίνιους, οι οποίοι θα μπορούσαν να απολέσουν την δυνατότητα δημιουργίας ενός ανεξάρτητου κράτους.
Καθώς φαίνεται, θα χρειαστεί πολύ μεγάλη εξωτερική οικονομική βοήθεια προκειμένου οι δύο οικονομίες να ανασυγκροτηθούν, αν ο πόλεμος συνεχιστεί αδιάπτωτα. Προκειμένου όμως να σημειωθεί μια τέτοια εξέλιξη θα έπρεπε το Ισραήλ να αναγνωρισθεί από τα γειτονικά του κράτη και παράλληλα να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος. Οι συμφωνίες του Αβραάμ, οι οποίες συνάφθηκαν τον Σεπτ. 2020 μεταξύ Ισραήλ, Μπαχρέϊν, ΗΑΕ, Μαρόκο κ.α είναι μια ισχυρή βάση συνεργασιών, οι οποίες θα μπορούσαν να αποφέρουν δισεκατομμύρια εσόδων στο Ισραήλ.
Ο πρόεδρος Μπάϊντεν επαναλαμβάνει ως συστατικό στοιχείο της λύσης του Παλαιστινιακού την δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους, το οποίο θα συμπεριλαμβάνει την Δ. Όχθη και την Λωρίδα της Γάζας. Το κράτος αυτό θα πρέπει να ενταχθεί λειτουργικά στην διεθνή οικονομική κοινωνία προκειμένου να επιβιώσει και να αναπτυχθεί. Προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν σημαντικός ο ρόλος και η οικονομική βοήθεια των ισχυρών Αραβικών κρατών, όπως αυτών τα οποία συμμετέχουν στις συμφωνίες του Αβραάμ, ώστε και το Παλαιστινιακό κράτος να λειτουργήσει ως μέλος των συμφωνιών αυτών.
Αυτά υπό την προϋπόθεση ότι το Ισραήλ δεν θα έλεγχε την κίνηση ανθρώπων και αγαθών από και προς την Δυτική όχθη και την Λωρίδα της Γάζας. Ως προς την λειτουργική σύνδεση των δυο Παλαιστινιακών επαρχιών με οδούς κτλ, έχουν εκπονηθεί ενδιαφέροντα σχέδια από την Rand. Τελικά, η οικονομική ολοκλήρωση Ισραηλινών και Παλαιστινίων, αν το επιθυμούσαν φωτισμένες ηγεσίες των δυο λαών, θα μπορούσε να δώσει μια λύση με διάρκεια.
Η βούληση των Ράμπιν και Αραφάτ υπό την αιγίδα του Κλίντον, οδήγησε στις συνθήκες του Όσλο Ι ( Σεπτ. 1993) κ΄ Όσλο ΙΙ ( Σεπτ. 1995) οι οποίες επέτρεψαν μια περιορισμένη αυτοδιοίκηση των Παλαιστινίων στην Δ. Όχθη και την Λωρίδα της Γάζας και την αναγνώριση του Ισραήλ από τους πρώτους, με στόχο μέσα από μια διαπραγματευτική διαδικασία να έφθαναν το 1999 σε μια οριστική διαρκή λύση. Όμως, ο Ράμπιν δολοφονήθηκε 2 μήνες μετά την Όσλο ΙΙ, από Εβραίο εξτρεμιστή, ενώ ακραία φανατικά στοιχεία σταδιακά επικράτησαν και μεταξύ των Παλαιστινίων, υπονομεύοντας την όλη διαδικασία.
Ο πόλεμος διαρκεί και οι Ερινύες της διεθνούς κατακραυγής για τα θύματα πυκνώνουν. Ας ευχηθούμε, η κάθαρση της τραγωδίας να είναι όσο το δυνατόν ηπιότερη, και για τους δυο αντιπάλους, αν δεν επικρατήσει η δύναμη της λογικής και της αυτεπιβίωσης.
* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτή
